W obecnych warunkach przeprowadzenie zaplanowanych na maj wyborów Prezydenta RP będzie w oczywisty sposób naruszało demokratyczne pryncypia. Projekt Ustawy o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r., wprowadzający zmiany w zasadach organizacji i przeprowadzenia elekcji, został bowiem przyjęty przez Sejm w dniu 6 kwietnia 2020 roku z naruszeniem standardów demokratycznego państwa prawa. Wejście w życie zaproponowanych regulacji będzie oznaczało złamanie podstawowych zasad wolnych i uczciwych wyborów, a w przyszłości uniemożliwi także uznanie całego procesu wyborczego za legalny.
W planowanych wyborach:
- Nie została zagwarantowana równość szans wszystkich kandydatów w zakresie możliwości skutecznego zgłoszenia kandydatur. Ograniczenia wprowadzone w związku z zagrożeniem epidemicznym w sposób zasadniczy wpłynęły na proces ubiegania się o poparcie obywateli. Dotyczy to w sposób szczególny tych kandydatów, którzy nie posiadając zaplecza partyjnego, w procesie zbierania podpisów poparcia liczyli przede wszystkim na aktywność obywateli. Bez wątpienia będzie przysługiwało im prawo do zgłoszenia protestu wyborczego, w związku z ograniczeniem możliwości korzystania z biernego prawa wyborczego.
- Nie została zagwarantowana równość szans w prowadzeniu kampanii wyborczej. Ze względu na wprowadzone ograniczenia w zakresie organizowania imprez masowych, a także w zakresie organizowania spotkań, w których mogłaby uczestniczyć dowolna liczba osób, zainteresowanych spotkaniami z kandydatami, prowadzenie kampanii wyborczej nie jest możliwe. Oznacza to, że kandydaci nie mogą w równym stopniu informować wyborców o przygotowanych propozycjach programowych i przekonywać do poparcia swoich kandydatur.
- Nie została zagwarantowana równość wszystkich wyborców w zakresie prawa do oddania głosu. Osoby zakażone lub poddane kwarantannie, w proponowanym akcie prawnym, nie będą miały możliwości efektywnego oddania głosu. Podobnie niemożliwe w praktyce będzie oddanie głosu przez większość wyborców przebywających za granicą. Planowane wybory nie będą zatem miały charakteru wyborów powszechnych.
- Nie została zagwarantowana zasada tajności głosowania. W uchwalonym przez Sejm RP projekcie dotyczącym przeprowadzenia wyborów w trybie korespondencyjnym zostały zawarte przepisy umożliwiające poznanie treści głosu, oddanego przez konkretnego wyborcę. Skojarzenie w pakiecie wyborczym karty do głosowania, ujawniającej preferencje wyborcze, z najważniejszymi danymi osobowymi, w sposób oczywisty nie zapewnia tajności aktu głosowania.
- Nie została zagwarantowana społeczna kontrola procesu wyborczego w wymiarze udziału podmiotów zewnętrznych. Świadczy o tym zarówno oficjalne stanowisko OBWE, jak i opinia Very Jourovej, wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej ds. wartości i przejrzystości.
- Nie zostało również zagwarantowane bezstronne stwierdzenie legalności całego procesu wyborczego przez Sąd Najwyższy. Szczególne wątpliwości budzi kwestia właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego w zakresie orzekania o ważności wyborów.
Wzywamy zatem właściwe, konstytucyjne organy państwa polskiego, by w duchu poszanowania treści Konstytucji RP oraz zasad demokratycznego państwa prawa, nie dopuściły do przeprowadzenia planowanej elekcji w czasie trwania pandemii. Konstytucja RP stwarza nam takie możliwości i apelujemy o ich zastosowanie. Umożliwi to przeprowadzenie wyborów prezydenckich z zachowaniem wszelkich zasad demokratycznego procesu wyborczego. Taka decyzja pozwoli również na uniknięcie sytuacji, w której legalność wyboru Prezydenta RP byłaby w przyszłości kwestionowana.
dr hab. Agnieszka Turska-Kawa, prof. UŚ, dyrektor INP
dr hab. Małgorzata Myśliwiec, prof. UŚ, z-ca dyrektora INP
prof. dr hab. Marek Barański
prof. dr hab. Mieczysław Stolarczyk
prof. dr hab. Sylwester Wróbel
dr hab. Anna Czyż, prof. UŚ
dr hab. Sebastian Kubas, prof. UŚ
dr hab. Tomasz Kubin, prof. UŚ
dr hab. Marek Migalski, prof. UŚ
dr hab. Marian Mitręga, prof. UŚ
dr hab. Waldemar Wojtasik, prof. UŚ
dr Paweł Grzywna
dr Małgorzata Lorencka
dr Justyna Łapaj-Kucharska
dr Anna Muś
dr Agata Olszanecka-Marmola
dr Elżbieta Proń
dr Robert Radek
dr Tomasz Słupik
dr Natalia Stępień-Lampa
dr Agnieszka Turoń-Kowalska
dr Wiktor Widera
mgr Agnieszka Miarka
mgr Monika Szynol
Katowice, 10.04.2020 r.