Uniwersytet Śląski w Katowicach

Realizujący: ks. dr hab. Antoni Bartoszek, prof. UŚ

Opis projektu:

Aktualny kształt opieki duchowej w służbie zdrowia we współczesnym kontekście społecznym jest elementem szerszego projektu badawczego zatytułowanego Apostolstwo chorych. Doświadczenia polskie i holenderskie – podstawy teologiczne – perspektywy duszpasterskie we współczesnym kontekście społecznym, który miałby być realizowany w oparciu o grant (albo NCN albo MNiSW) do roku 2025. Elementami tego projektu byłyby wstępna konferencja naukowa w lutym 2021, książka która miałaby charakter książki profesorskiej (rok 2022), wydanie książki zagranicą (rok 2024) oraz zorganizowanie głównej konferencji naukowej w roku 2025 z okazji 100-lecia Apostolstwa Chorych.

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2020

Chrześcijańska wiara w spotkaniu ze współczesnym zsekularyzowanym i ponowożytnym światem (wymiar doktrynalny, teologiczny, antropologiczny, kulturowy)

Realizujący: ks. dr hab. Sławomir Zieliński

Opis projektu:

Chodzi o podjęcie szeroko rozumianej problematyki wiary w złożonym współcześnie kontekście nowożytnym i ponowożytnym. Zostaną uwzględnione aspekty: doktrynalny, teologiczny, antropologiczny i kulturowy wiary. Podjęte zostanie zagadnienie roli i miejsca wiary w zsekularyzowanym świecie i złożonej ponowożytności. Zarówno wiarą jak i współczesnym kontekstem zainteresowana jest teologia fundamentalna w swojej podstawowej refleksji dotyczącej wiarygodności.  

Badania będą prowadzone głównie w oparciu o literaturę frankofońską. Wśród wybranych autorów znajdują się: Henri Bouillard, Joseph Moingt, Henri- Jerôme Gagey, Jean-Louis Souletie, Joseph Doré, Maurice Zundel i inni. 

W 2020 roku zostaną podjęte badania dotyczące „logiki wiary” (H. Bouillard) i „wiary krytycznej” (J. Moingt) oraz wiary jako relacji (M. Zundel) w złożonym kontekście ponowożytności 
i społeczności zsekularyzowanych. Duża część bibliografii została już skompletowana. Konsultacja pozostałych publikacji wymagać będzie m.in. pobytu w bibliotece Instytutu katolickiego 
w Paryżu oraz w Bibliotece uniwersyteckiej i kantonalnej we Fryburgu (Szwajcaria). 

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2020

Realizujący: ks. dr hab. Roman Buchta, prof. UŚ

Opis projektu: 

Dialog międzykulturowy wyraża się poprzez zrozumienie dla różnych poglądów i praktyk religijnych, zwiększenie uczestnictwa i wolności dokonywania wyborów życiowych, równości i szacunku dla ludzkiej godności, pobudzanie procesów twórczych oraz promowanie możliwości ludzi i społeczeństw do wzrostu i transformacji poprzez pełen szacunku dialog z innymi. Celem projektu jest poszukiwanie metod wychowania dzieci i młodzieży do tak rozumianego dialogu międzykulturowego, jak również szukanie nowych dróg i sposobów jego nawiązywania. Szczególną szansą dla urzeczywistnienia się postulowanego dialogu może stać się szkolne nauczanie religii. Troska o respektowanie jego społeczno-kulturowych, religijnych i prawnych uwarunkowań, właściwych dla poszczególnych krajów europejskich, jawi się jednak jako prawdziwe wyzwanie.  

W ramach realizacji projektu w dniach od 15-19 kwietnia 2020 r. odbędzie się w Wiedniu XIX Europejskie Forum Nauczania Religii w Szkołach, w którym potwierdziło swój udział ponad 40 naukowców oraz osób odpowiedzialnych za nauczenie religii w szkołach z 11 krajów Europy. Kolejne, XX Forum zaplanowano w dniach od 7-11 kwietnia 2021 w Bratysławie.

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2020

Działalność abp. Józefa Gawliny, Protektora Polskiej Emigracji i duszpasterzy emigracyjnych wywodzących się z diecezji katowickiej w warunkach okupacyjnych i powojennych

Realizujący: ks. dr hab. Damian Bednarski

Opis projektu:

Celem projektu jest kontynuowanie i uzupełnianie wiedzy na temat działalności wywodzących się z diecezji katowickiej duszpasterzy polskiej emigracji. W pierwszym rzędzie chodzi o abp. Józefa Gawlinę, który przez piętnaście lat (1949-1964) pełnił urząd Protektora Polskiej Emigracji. Szczególnie dużo wysiłku włożył on w umacnianie i rozbudowę struktur Polskich Misji Katolickich w wielu krajach od Europy po Australię. Nowe możliwości odkryć naukowych powstają w związku z szerszym otwarciem zasobów Apostolskiego Archiwum Watykańskiego. Papież Franciszek zdecydował o udostępnieniu historykom dokumentów z czasów pontyfikatu papieża Piusa XII. Dotychczas mieliśmy wgląd jedynie do archiwaliów sprzed drugiej wojny światowej. Poszerzone otwarcie zbiorów watykańskich nastąpiło 1 marca 2020 roku. W związku z tym, że działalność bp. Gawliny na polu opieki nad polskimi żołnierzami i emigrantami dotyczy zwłaszcza okresu po wrześniu 1939 roku pojawia się szansa odkrycia wielu cennych i nieznanych materiałów.

Ponadto badania obejmują również działalność innych duszpasterzy emigracyjnych wywodzących się z diecezji katowickiej. Wielu z nich było bliskimi współpracownikami abp. Józefa Gawliny. Znaleźli się oni poza Polską na skutek różnych okoliczności: jedni posłani do pracy wśród emigrantów, inni jako kapelani wojskowi opuścili Polskę po kampanii wrześniowej 1939 roku, albo nie wrócili do ojczyzny po 1945 roku jako byli więźniowie obozów koncentracyjnych. Z tego grona duchownych należałoby wymienić choćby: Adama Kocura (przedwojenny prezydent Katowic, a po wojnie duszpasterz w Niemczech), Tomasza Reginka, Feliksa Sołtysiaka, Alfreda Botora, Józefa Wójcika, Mariana Majewskiego, Jana Brandysa, Szczepana Wesołego, Henryka Czornego, Stanisława Cynara, Józefa Myrdę, Alojzego Waleczka, Alberta Stephana, Jana Szymałę, Franciszka Winczowskiego, Ignacego Siwca, Józefa Matuszka i Walerego Jasińskiego.

Projekt zakłada dotarcie do Archiwum Apostolskiego Watykańskiego, archiwum Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii, Instytutu Polskiego i Muzeum im. Gen. Sikorskiego w Londynie, archiwum Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech, archiwum Polskiej Misji Katolickiej we Francji, Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku oraz archiwum Polonijnego Seminarium Duchownego w Orchard Lake. Wyniki badań opublikowane zostaną w artykułach naukowych i monografii.

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2020

Od 2021 r. temat badawczy realizowany jest zespołowo.

Realizujący: ks. dr Dawid Ledwoń

Opis projektu:

Punktem wyjścia do badań nad zaproponowanym tematem jest zawarta w J 1,18 wypowiedź ewangelisty, w której za pomocą użytego w aoryście strony medialnej czasownika ἐξηγέομαι określa funkcję Jezusa jako wyjaśniającego i doprowadzającego do Ojca. Wspomniany termin stanowi klasyczny przypadek hapax legomenon – nie tylko w ramach Ewangelii Jana, ale także całego zbioru określanego mianem Pism Janowych. Podstawowym problemem badawczym w ramach zaproponowanego studium jest ustalenie, gdzie we wskazanym tekście oraz w jaki sposób i przy pomocy jakich innych terminów Jezus wyjaśnia Boga. Wreszcie należy także odpowiedzieć na pytanie o to, co jest treścią tej nauki i jakie konsekwencje w życiu adresatów przynosi w świetle czwartej Ewangelii przyjęcie lub odrzucenie wspomnianego orędzia? 

Podstawowym narzędziem badawczym w proponowanym studium egzegetyczno-teologicznym, które zmierza do rozwiązania podjętych problemów badawczych jest podejście synchroniczne, zorientowane na tekst w jego ostatecznej, to znaczy krytycznie ustalonej i kanonicznej postaci. Jego celem jest delimitacja tekstu zmierzająca do precyzyjnego wyodrębnia przedmiotu badań, następnie analiza literacka, obejmująca badanie syntaktyki teksu oraz jego warstwy semantycznej i teologicznej.  

Realizacja projektu zakłada przeprowadzenie kwerendy bibliotecznej w Bibliotece Papieskiego Instytutu Biblijnego w Rzymie oraz konsultację naukową podczas Sympozjum Stowarzyszenia Biblistów Polskich we Włocławku (21-23.09.2020).

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2020

Realizujący: ks. dr Wojciech Surmiak

Opis projektu:

Temat badawczy wpisuje się w dotychczasowe badania naukowe poświęcone posoborowej odnowie i profetycznemu wymiarowi teologii moralnej śp. Ks. prof. Janusza Nagórnego (1950-2006). Badania wpisują się w analizę 16 punktu soborowego Dekretu o formacji kapłańskiej, który wyznaczył kierunki odnowy teologii moralnej oraz ich realizacji w nauczaniu lubelskiego profesora. Kierunkami tymi są troska o wzmocnienie teologii moralnej jako subdyscypliny teologicznej, jej metodologii, ubiblijnienia, teologizacji, antropologicznego, agapetologicznego, wokacyjnego i wreszcie społecznego wymiaru.

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2020

Teologia pism Janowych. Symbolika i metaforyka biblijna

Realizujący: dr Beata Urbanek

Opis projektu:

Projekt kontynuuje badania pism Janowych. W ubiegłym roku ukończony został komentarz do czwartej Ewangelii, który ukaże się w 2020. Wygłoszono też dwa referaty (Listy Jana i Apokalipsa), które są przygotowywane do druku. Janowej Ewangelii poświęcony będzie kolejny artykuł. Zagadnienia symboli i metafor biblijnych podjęte zostaną w artykule do VV, a przede wszystkim przy opracowywaniu zebranych materiałów do książki habilitacyjnej pod roboczym tytułem „Metaforyka rodzinna w ukazywaniu relacji między Bogiem i Jezusem a wierzącymi w pismach Janowych”. W celu uzupełnienia bibliografii zaplanowano kwerendy biblioteczne w Biblicum i na KUL-u.

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2020

Realizujący: dr Monika Gwóźdź

Opis projektu:

Papież Benedykt XVI w swoim przemówieniu do członków Trybunału Roty Rzymskiej w 2011 roku nauczał, że „prawo do zawarcia małżeństwa zakłada, że można i zamierza się je naprawdę zawrzeć, a więc w prawdzie jego istoty, zgodnie z tym, czego uczy Kościół. Nikt nie może rościć sobie prawa do ceremonii ślubnej”. W związku z powyższym przed dopuszczeniem nupturientów do wyrażania aktu zgody konieczne jest zweryfikowanie przekonań narzeczonych na temat przyjmowanych zobowiązań i upewnienie się, że nic nie stoi na przeszkodzie do zawarcia małżeństwa. Celem jest bowiem doprowadzenie do zawarcia ważnego małżeństwa, które charakteryzuje się jednością i nierozerwalnością, ukierunkowane jest na dobro małżonków oraz zrodzenie i wychowanie potomstwa i jako takie zostało między ochrzczonymi podniesione do godności sakramentu.
W ramach realizacji projektu uwaga pozostaje skupiona na takich zagadnieniach jak: potrzeba odpowiedzialnego przygotowania do małżeństwa, sposób przeprowadzania rozmów kanoniczno-duszpasterskich w świetle Dekretu ogólnego Konferencji Episkopatu Polski o przeprowadzeniu rozmów kanoniczno-duszpasterskich z narzeczonymi przed zawarciem małżeństwa kanonicznego, który wszedł w życie 1 czerwca 2020 roku, a także weryfikacja przekonań na temat przyjmowanych zobowiązań oraz ocena zdolności nupturientów do wyrażenia aktu zgody między innymi w kontekście wchodzącej w życie 1 stycznia 2021 roku nowej klasyfikacji chorób i zaburzeń ICD-11.

Okres realizacji: 01.01.2021 – 31.12.2021

Realizujący: dr Monika Czarnuch-Sodzawiczny

Opis projektu:

Celem projektu jest opracowanie wyników badań dotyczących pierwszego
greckiego komentarza do Ewangelii Marka. Komentarz ten powstał ponad
dziesięć wieków po drugiej Ewangelii i uznawany jest za kompilację
powstałych wcześniej wyjaśnień do fragmentów Ewangelii Marka oraz do
Ewangelii Mateusza. Przeprowadzone badania potwierdzają oryginalność
wyjaśnień Biskupa Ochrydy w odniesieniu do teologii Ewangelii.
Przez innych komentujących Ewangelia Marka była pomijana, gdyż
traktowano ją jako skrót dzieła Mateusza. Teofylakt odróżnia się od nich,
gdyż podejmuje się komentowania Ewangelii Marka, choć wcześniej
podał już interpretację Ewangelii Mateusza. Wartość tej interpretacji i
zgodność z teologią Ewangelii Marka widoczna jest w sposobie
odnoszenia się Teofylakta do treści właściwych Ewangelii Marka. Biskup
Ochrydy sam odnotowuje specyfikę komentowanej Ewangelii przez
porównanie jej z pozostałymi i przez wyraźne wskazanie na
charakterystyczne tylko dla niej treści oraz odnosi się do słów, wyrażeń
czy perykop nieobecnych w innych Ewangeliach.

Okres realizacji: 01.01.2021 – 31.12.2021

Współczesny wymiar moralny życia chrześcijańskiego – perspektywa amerykańska

Realizujący: dr Aleksandra Kłos-Skrzypczak

Opis projektu: 

W ramach badań realizujący będzie uczestniczyć w zajęciach szkoły letniej w Boston College prowadzonych przez profesora teologii moralnej w terminie 13-31 lipca 2020 roku. Temat zajęć, The Moral Dimension of the Christian Life, stanowi podstawę rozdziału IV książki habilitacyjnej, którą realizujący przygotowuje. Temat publikacji, jak i jej plan zostały przygotowane w oparciu o wcześniejsze konsultacje naukowe prowadzone na Catholic University of America w Waszyngtonie. To właśnie jezuicka uczelnia w Bostonie została wspomniana podczas waszyngtońskich konsultacji jako ośrodek wywierający istotny wpływ na kształt amerykańskiej teologii moralnej, głównie za sprawą teologów pracujących w School of Theology and Ministry w Boston College. 

Podczas wizyty realizujący przeprowadzi konsultacje naukowe z jednym z czołowych amerykańskich teologów moralistów, Jamesem F. Keenanem, wykładowcą Boston College. Pierwsze konsultacje, drogą mailową, zostały poczynione ponad rok temu. Podczas spotkania realizujący poszerzy wiedzę oraz omówi wyprowadzane w ramach prac nad habilitacją wnioski, teorie. Profesor Keenan to nie jedyny wykładowca, z którym realizujący planuje się spotkać podczas pobytu. Celem prowadzonych na Boston Collage badań jest odbycie konsultacji naukowych również z innymi, znakomitymi wykładowcami teologii.  

Istotny punkt to kwerenda biblioteczną, którą realizujący odbędzie podczas pobytu w Boston Collage.  Realizujący zweryfikował zasoby biblioteczne School of Theology and Ministry i znalazł kilkadziesiąt pozycji, których opracowanie znacznie wzbogaci przygotowywany materiał habilitacyjny.  

Wnioski z badań prowadzonych podczas szkoły letniej w Boston College będą miały zastosowanie w pracy dydaktycznej aplikującego. Chodzi o sposób prowadzenia zajęć, formę przedstawienia opracowanego materiału, model współpracy ze studentami. Ku temu przyczynią się nie tylko rozmowy z wykładowcami Boston College, ale również fakt uczestnictwa w prowadzonych przez nich zajęciach. 

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2021

Realizujący: ks. dr Maciej Basiuk

Opis projektu:

Rok 2020 jest 1600 rocznicą śmierci św. Hieronima (niektórzy przyjmują, że był nią rok ubiegły – wynik rozbieżności przyjmowanej dacie śmierci), co wydaję się dobrą okazją, aby przyjrzeć się działalności tego wielkiego egzegety. Wśród jego spuścizny literackiej znajduje się również spory zbiór listów adresowanych do różnych osób i mających różnych charakter (od bardziej prywatnych po małe dzieła z zakresu egzegezy tekstów biblijnych). W ramach projektu badawczego spuścizna epistolarna św. Hieronima zostanie poddana badaniu pod kątem obecności w niej postaci biblijnych i pełnionych przez nie funkcji. Podjęte działania naukowe zostaną przeprowadzone w dwóch etapach. 

Na pierwszym, głównym celem badawczym będzie kwestia materialnej obecności postaci biblijnych w różnego typu listach, aby uzyskać odpowiedź na dwa pytania: 

• Czy we wszystkich rodzajach listów św. Hieronima znajdują się odwołania do postaci biblijnych? 
• W listach o jakim charakterze Książę Egzegetów najczęściej przywołuje bohaterów biblijnych? 

Drugi etap zostanie poświęcony badaniu funkcji jaką pełnią postacie biblijne w korespondencji św. Hieronima, a także sposobom stosowanych do nich odniesień. 

Efektem przeprowadzonych badań będzie publikacja (lub publikacje) prezentująca ich wyniki zamieszczona w formie artykułu w czasopiśmie naukowym. 

Okres realizacji: 01.01.2021 – 31.12.2021

„Daj im bogaty połów aż do końca”. O wpływie kapłanów na rozwój sylwetki duchowej Siostry Marii Dulcissimy Hoffmann SMI – „Oblubienicy Krzyża”

Realizujący: ks. dr hab. Henryk Olszar, prof. UŚ

Opis projektu: 

Okres realizacji projektu: 

01.01.2021 – 31.12.2021

Jezus jako Nauczyciel w czwartej Ewangelii

Realizujący: ks. dr Dawid Ledwoń

Opis projektu: 

Okres realizacji projektu: 

01.01.2021 – 31.12.2021

Kerygmatyczny wymiar pieśni w pontyfikalnych celebracjach w Archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach

Realizujący: ks. dr Bartosz Zygmunt

Opis projektu: 

Okres realizacji projektu: 

01.01.2021 – 31.12.2021

Wychowanie moralne w rodzinach mieszanych wyznaniowo

Realizujący: ks. dr Tomasz Gwoździewicz

Opis projektu: 

Okres realizacji projektu: 

01.01.2021 – 31.12.2021

Nazwa projektu badawczego: Myśl E. Levinasa a teologia chrześcijańska

Realizujący: ks. prof. dr hab. Jan Słomka

Opis projektu:

W ramach projektu kontynuowane są studia nad myślą filozoficzną Emmanuela Levinasa. Ten filozof europejski, zaliczany do największych myślicieli XX w., jest mocno  zakorzeniony tradycji żydowskiej. Jego myśl jest ze swej istoty religijna, skupiona na myśleniu Transcendencji i pozostaje w duchu wierna tradycji biblijnej i talmudycznej. Te wszystkie elementy sprawiają, że ta myśl może być bardzo inspirująca dla teologii chrześcijańskiej, w tym katolickiej. Zamysłem projektu jest lektura pism Levinasa z perspektywy teologicznej i próby „zastosowania” jej jako służebnicy teologii. Ponieważ myśl Levinasa jest metafizyką, otwiera perspektywę głębokiej przebudowy wewnętrznej logiki myśli teologicznej. 

Okres realizacji projektu: 

01.01.2020 – 31.12.2022

Nazwa projektu badawczego: Źródła katolickiej nauki społecznej

Realizujący: ks. dr hab. Arkadiusz Wuwer, prof. UŚ

Okres realizacji projektu: 

01.01.2020 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Chrześcijańska wiara w zsekularyzowanym świecie i złożonej ponowoczesności w świetle wybranych przykładów literatury frankońskiej

Realizujący: ks. dr hab. Sławomir Zieliński

Opis projektu: 

Chodzi o podjęcie szeroko rozumianej problematyki wiary w złożonym współcześnie kontekście nowożytnym i ponowożytnym. Zostaną uwzględnione aspekty: doktrynalny, teologiczny, antropologiczny i kulturowy wiary. Podjęte zostanie zagadnienie roli i miejsca wiary w zsekularyzowanym świecie i złożonej ponowożytności. Zarówno wiarą jak i współczesnym kontekstem zainteresowana jest teologia fundamentalna w swojej podstawowej refleksji dotyczącej wiarygodności.  

Badania będą prowadzone głównie w oparciu o literaturę frankofońską. Wśród wybranych autorów znajdują się: Henri Bouillard, Joseph Moingt, Henri- Jerôme Gagey, Jean-Louis Souletie, Joseph Doré, Maurice Zundel i inni. 

W 2020 roku zostaną podjęte badania dotyczące „logiki wiary” (H. Bouillard) i „wiary krytycznej” (J. Moingt) oraz wiary jako relacji (M. Zundel) w złożonym kontekście ponowożytności 
i społeczności zsekularyzowanych. Duża część bibliografii została już skompletowana. Konsultacja pozostałych publikacji wymagać będzie m.in. pobytu w bibliotece Instytutu katolickiego 
w Paryżu oraz w Bibliotece uniwersyteckiej i kantonalnej we Fryburgu (Szwajcaria). 

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2022

Nazwa projektu badawczego: Misjologia

Realizujący: ks. prof. dr hab. Jan Górski

Opis projektu: 

Okres realizacji projektu: 

01.01.2021 – 31.12.2022

Nazwa projektu badawczego: Mistrzowie słowa

Realizujący: ks. prof. dr hab. Leszek Szewczyk

Opis projektu:

Celem prowadzonych badań jest analiza twórczości kaznodziejskiej najwybitniejszych przedstawicieli duchowieństwa (archi)diecezji katowickiej. 100 lat istnienia diecezji (2025) jest okazją do opracowania leksykonu zawierającego kazania/homilie/listy mistrzów posługi słowa Bożego z tego terenu. Oprócz analizy materiału źródłowego w postaci konkretnych jednostek kaznodziejskich przeanalizowany zostanie historyczny kontekst danej wypowiedzi oraz specyficzne (treściowe i formalne) aspekty kaznodziejstwa poszczególnych mówców. Planowane jest omówienie kilkudziesięciu (60-70) wypowiedzi. Podjęcie naukowej refleksji nad dorobkiem kaznodziejskim najwybitniejszych przedstawicieli duchowieństwa diecezji pozwoli nie tylko na przedstawienie wniosków dotyczących posługi kaznodziejskiej w archidiecezji katowickiej, lecz także na formułowanie szerszych uogólnień i postulatów, które mogą stanowić punkt wyjścia dla odnowy praktyki przepowiadania w Kościele polskim. 

Wymiernym efektem przeprowadzonych badań mają być publikacje monografii i artykułów naukowych zaadresowanych do szerokiego grona odbiorców: teologów, duszpasterzy, katechetów oraz zainteresowanych zagadnieniem przepowiadania słowa Bożego.

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2022

Nazwa projektu badawczego: „Lojalna niezgoda” Charlesa E. Currana

Realizujący: dr Aleksandra Kłos-Skrzypczak

Opis projektu: 

Niniejsze działania stanowić będą kontynuację prowadzonych od ponad 4 lat badań nad zagadnieniem związanym z kondycją amerykańskiej teologii moralnej.
Dotychczas opracowane materiały to efekt badań prowadzonych na Catholic University of America w Waszyngtonie. W toku prowadzonych rozważań na pierwszy plan wysunęła się postać czołowego przedstawiciela liberalnego skrzydła Kościoła: Charlesa E. Currana. Środki z niniejszego projektu zostaną przeznaczone na wizytę w Perkins School of Theology – Southern Methodist University w Dallas, w którym pracuje prof. Curran. Podczas wyjazdu zaplanowano seminaria z Charlsem E. Curranem, kwerendę biblioteczną oraz konsultacje z pozostałymi członkami społeczności akademickiej.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2022 – 30.12.2022

Nazwa projektu badawczego: Historia Kościoła na Śląsku

Realizujący: ks. dr hab. Henryk Olszar, prof. UŚ

Opis projektu: 

Żeńskie zgromadzenia zakonne w parafii Świętego Anioła Stróża w Gorzycach w archidiecezji katowickiej najpierw były związane z boromeuszkami trzebnickimi, później pojawiły się powołania do sióstr marianek, boromeuszek i elżbietanek. Dokonało się to na przestrzeni siedemdziesięciu trzech lat. Kolejno trzeba wspomnieć o siostrach służebniczkach śląskich i siostrze salwatoriance. Celem badań jest powstanie monografii odpowiadającej na pytania o żeńskie powołania w parafii Świętego Anioła Stróża w Gorzycach, które zrodziły się obok powołań do kapłaństwa oraz dzieje sióstr zakonnych, związanych z założonymi tu dwoma klasztorami.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2022 – 31.12.2022

Nazwa projektu badawczego: Sakramentologia papieża Franciszka

Realizujący: dr hab. Anna Woźnica, prof. UŚ

Opis projektu: 

Celem projektu będzie analiza sakramentologii papieża Franciszka. Analizie zostaną poddane dokumenty papieskie, przede wszystkim wyższe rangą, ale również nauczanie zwyczajne, takie jak katechezy.
Badanie wstępne literatury przedmiotu wykazuje, że jest to temat nieobecny zarówno w refleksji polskiej, jak i międzynarodowej.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2022 – 31.12.2022

Nazwa projektu badawczego: Wokół pontyfikatu Franciszka

Realizujący: ks. dr Przemysław Sawa

Opis projektu: 

Pontyfikat Franciszka wpisuje się ściśle w logikę i wskazania Soboru Watykańskiego II. Jan XXIII otwierając Sobór, zwrócił uwagę na konieczność rozróżnienia pomiędzy niezmienną doktryną a sposobami jej przekazu. To ważne światło dla podejmowanej refleksji o naturze Kościoła, a przede wszystkim jego miejsca we współczesnym świecie i umiejętności dawania świadectwa w szybko zmieniającej się rzeczywistości. W taką logikę wpisują się kolejne pontyfikaty, oczywiście z właściwymi dla każdego akcentami. Chodziło o to, by Kościół był w świecie i dla świata.

Wśród głównych obszarów badawczych można wskazać:

• Główne linie eklezjologii Franciszka;
• Kierunki duszpasterskiej i duchowej odnowy Kościoła;
• Napięcie między obiektywnym a subiektywnym w Kościele (w wierze);
• Dialog Kościoła ze światem;
• Nowa epoka ekumenizmu;
• Kościół ewangelizujący, Kościół szansy.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2022 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Teksty narracyjne NT – teologia i recepcja. Dzieje Apostolskie

Realizujący: dr Monika Czarnuch-Sodzawiczny

Opis projektu: 

Niniejszy projekt jest pierwszym z planowanego cyklu poświęconego teologii i recepcji tekstów narracyjnych Nowego Testamentu.
Projekt zakłada opracowanie przekładu Dziejów Apostolskich z tekstu oryginalnego na „komunikatywny język polski” – zgodnie z założeniami przyjętymi w serii „Biblia Impulsy”.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2022 – 31.12.2024

(W 2023 roku projekt zawieszono).

Nazwa projektu badawczego: Badania nad spuścizną Awita z Vienne

Realizujący: ks. dr Wojciech Kamczyk

Opis projektu:

Badania naukowe koncentrują się na działalności Awita z Vienne (Avitus de Vienne), wczesnochrześcijańskiego biskupa, żyjącego w burzliwym okresie pomiędzy upadkiem Cesarstwa Rzymskiego a ukształtowaniem się w Europie mocarstw chrześcijańskich. Jest to czas wędrówek ludów barbarzyńskich, które najechały Europę i zbudowały w niej swoje królestwa. Awit zmagał się nie tylko z upadkiem kultury klasycznej, inwazją kultury barbarzyńskiej, lecz także z poważnymi konfliktami na tle religijnym wewnątrz samego chrześcijaństwa. Celem badań jest odpowiedź na pytanie, jak w tych okolicznościach biskup rozumiał misję i zadania Kościoła.

W roku 2019, realizując grant NCN w ramach konkursu MINIATURA 2, przeprowadzono kwerendę biblioteczną w Lyonie i Paryżu, gdzie zgromadzono wiele unikalnych materiałów poświęconych biskupowi Awitowi, jego teologii i duszpasterstwu, działalności współczesnych mu pisarzy i duszpasterzy, a także okresom dziejów i rejonom obecnej Francji, w których działał. Zbadanie tych materiałów pozwoliło na opracowanie „status questionis” powyższego zagadnienia, dokładniejsze i szczegółowe poznanie środowiska, w którym działał biskup Vienne, okoliczności jego duszpasterstwa i problemów, z którymi się stykał.

Obecnie kontynuowane są badania nad spuścizną biskupa Vienne, w szczególności nad jego dziełami duszpasterskimi, korespondencją i zachowanymi fragmentami homilii. Ich efekty zostaną zawarte w monografii, która zajmie się nie tylko opisem życia i działalności Awita, ale przedstawi szeroko kontekst jego działalności, a przede wszystkim syntezę jego teologii, zwłaszcza związanej bezpośrednio z jego działalnością, a więc rozumieniem natury i misji Kościoła, jego wewnętrznej struktury, powiązań z ówczesną społecznością i zaangażowaniem w ówczesnym świecie.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2020 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Teologia ascezy i mistyki w literaturze pisarzy syryjskich

Realizujący: ks. dr hab. Andrzej Uciecha, prof. UŚ

Opis projektu:

W ramach planowanych badań przewiduje się przekład i opracowanie do tej pory niedostępnych w języku polskim syryjskich Komentarzy do księgi Rodzaju i Wyjścia oraz Hymnów o poście Efrema Syryjczyka. Celem poszukiwań w obszarze projektu jest wieloaspektowa analiza teologiczno-historyczna wskazanych tekstów z uwzględnieniem specyfiki wczesnochrześcijańskiej literatury języka syryjskiego. Badania zostaną przeprowadzone w kontekście następujących zagadnień:

natura środowiska społeczno-teologicznego, w którym powstawały podstawowe argumenty polemicznej debaty z kulturą pogańską, z judaizmem, z heretykami i ustawodawstwem państwowym Cesarstwa Rzymskiego;
metody argumentacji stosowane w syntezach wczesnochrześcijańskich skierowanych przeciwko herezjom;
metody formalno-literackie w polemikach z heretykami;
herezja jako faktor stymulujący rozwój ortodoksji w środowisku przemian religijnych, politycznych i społeczno-kulturowych. W badaniach relacji między społeczeństwem, Kościołem i państwem akcent zostanie położony na analizie złożonych procesów, których charakterystyka wymagać będzie użycia precyzyjnie zdefiniowanych narzędzi hermeneutycznych.

Celem projektu jest przygotowanie opracowania, mogącego stanowić monografię wymaganą do uzyskania tytułu profesora. Stopień zaawansowania badań i już opublikowane tłumaczenia tekstów oryginalnych w języku syryjskim pozwalają mieć racjonalną nadzieję, iż praca ta zostanie sfinalizowana.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2020 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Christologia Incarnata

Realizujący: ks. prof. dr hab. Jerzy Szymik

Opis projektu:

Projekt obejmuje docelowo powstanie trylogii (trzech tomów) monografii, która, bazując na osiągnięciach posoborowej teologii systematycznej, powstającej w latach 1965-2020 (najogólniej: posoborowego półwiecza) w europejskim obszarze kulturowym, spróbuje zbudować ich syntezę ześrodkowaną na fenomenie Wcielenia. Przy czym zasadniczym celem badawczym projektu nie jest w żadnym wypadku „historia teologii” (nawet i także najnowszej) czy jakakolwiek forma  „archeologizacji” chrześcijaństwa czy jego doktryny, ale przyszłościowa, twórcza wizja tego, co scientia fidei wnosi i może wnieść w to, co przed nami. Mysterium Incarnationis jako początek i absolutne centrum historiozbawcze chrześcijaństwa stanowi bowiem również jego drogę i niepokonalną przyszłość. Jest też tym, co chrześcijaństwo – w jak najbardziej i najgłębiej kościelnej, katolickiej a zarazem otwartej ekumenicznie, wersji – może i musi dać naszemu światu i naszej przyszłości, jeśli mają być ocalone. Ta i taka wizja jest celem projektu w warstwie theoria.

W warstwie praxis projekt wymaga wieloletnich żmudnych badań i kolejnych ich etapów, które w czasie najbliższych 30 miesiącach przybiorą kształt kilku tworzonych/publikowanych tekstów, które konsekwentnie złożą się – miejmy nadzieję – na realizację całości projektu.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2021 – 30.06.2023

Nazwa projektu badawczego: Euchologia Adwentu w Mszale Pawła VI

Realizujący: ks. prof. dr hab. Andrzej Żądło

Opis projektu:

Główny nurt zainteresowań badawczych autora projektu skupia się na „teologii liturgicznej” budowanej w oparciu o teksty modlitw. Teologicznemu opracowaniu poddano modlitwy przewidziane na sprawowanie kultu męczenników, a także na okres zwany Adwentem. Z modlitw tego okresu przebadano kolekty i modlitwy nad darami. Efekty tych badań opublikowano w dwóch monografiach. Kolejna monografia poświęcona zostanie modlitwom po Komunii Adwentu. Zamiarem badawczym na lata 2021-2022 jest wyodrębnienie z wszystkich trzech monografii (dedykowanym kolektom, modlitwom nad darami i modlitwom po Komunii Adwentu) partii hermeneutycznych, uzupełnienie ich o prefacje adwentowe i inne nieodzowne treści i poddanie ich tłumaczeniu na język angielski oraz wydanie takiej wersji angielskiej drukiem, jako odrębnej, typowo hermeneutycznej monografii.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2021 – 30.06.2023

Nazwa projektu badawczego: Watykan wobec powstań śląskich i plebiscytu

Realizujący: ks. dr hab. Damian Bednarski, prof. UŚ

Opis projektu:

Celem projektu jest przybliżenie sytuacji Kościoła katolickiego podczas powstań śląskich i plebiscytu na Górnym Śląsku oraz zaangażowania w te procesy dziejowe Stolicy Apostolskiej. Wyjątkowa rola wysłanników papieskich na te tereny, Achillesa Rattiego i mons. Giovanniego Battisty Ogno-Serry, którzy jako Wysocy Komisarze Kościelni towarzyszyli wydarzeniom, które doprowadziły do przyłączenia części Górnego Śląska do Polski (1922) sprawia, że zagadnienie domaga się gruntownego zbadania i opisania.

W pierwszym rzędzie efektem prowadzonych badań staną się artykuły poświęcone raportom A. Rattiego i G.B. Ogno-Serry sporządzone na polecenie Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej Pietro Gasparriego (2021). Następnie przygotuję pozycję książkową z bogatym nigdzie dotychczas nie prezentowanym materiałem źródłowym, odnoszącym się do wymiany korespondencji P. Gasparriego z Wysokimi Komisarzami Kościelnymi oraz Eugenio Pacellim, nuncjuszem papieskim w Monachium (2022).

Planuję też przygotowanie i zorganizowanie konferencji naukowej poświęconej setnej rocznicy przyłączenia części Górnego Śląska do Polski (1922), co stało się punktem wyjścia do ustanowienia diecezji katowickiej (1925).

Projekt zakłada dotarcie do Archiwum Apostolskiego Watykańskiego, Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu oraz Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach

Okres realizacji projektu: 

01.01.2021 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Księga Rodzaju jako materiał źródłowy dla formacji osób dorosłych

Realizujący: ks. dr Maciej Basiuk

Opis projektu:

Duża część wspólnot, grup, ruchów (zwłaszcza o charakterze charyzmatycznym, ale nie tylko) nie dysponuje własnymi materiałami formacyjnymi pomagającymi w rozwoju duchowym i intelektualnym jej członków. Dlatego części z nich w sposób szczególny sięga po Pismo Święte jako źródło dla rozwoju zarówno indywidualnego, jak i wspólnotowego. Częściej są to teksty nowotestamentalne, jako bardziej znane i łatwiejsze do zrozumienia. Teksty starotestamentalne pojawiają się rzadko, jako te mniej znane i czasami trudniejsze w interpretacji, a przecież należy pamiętać o słowach św. Augustyna: „Novum Testamentum in Vetere latet, Vetus in Novo patet” (Quest. in Hept. II, 73). Wydaje się zatem zasadne przygotowanie publikacji, które pomogą w lepszym zrozumieniu Starego Testamentu. W ramach tego projektu badawczego uwaga zostanie skupiona na Księdze Rodzaju, która jest w pewnym sensie bramą do odczytania przesłania całego Starego Testamentu.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2022 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Pastoralna odnowa posług liturgicznych w parafii

Realizujący: ks. dr hab. Bogdan Biela, prof. UŚ

Opis projektu:

Teoretyczna wizja parafii wspólnoty wspólnot jest pewnym punktem odniesienia. Podaje ona ogólne zasady, które można wprowadzać w życie w różnoraki sposób, zależnie od konkretnych uwarunkowań danej parafii. Dlatego też powstają różnorodne inicjatywy oraz formy instytucjonalne podejmujące różnorakie działania jako odpowiedź na potrzeby i znaki czasu. Można jednakże zauważyć, że nie ma wystarczającej zasady organizującej życie Kościoła, zwłaszcza na szczeblu parafialnym. Prowadzi to nieraz do zagubienia się w wielości kierunków działania, a nawet różnorakich zagrożeń, z odstępstwem od Kościoła włącznie. Jeśli chodzi o życie parafii, to niesłychanie ważny w tym kontekście będzie postulat, by „nowa parafia” była wspólnotą nieprzypadkowych posług i wspólnot. Realizując strategię małych grup katolickie parafie mają do dyspozycji wyjątkowe w swoim rodzaju „narzędzie”, które może spełniać rolę zasady koncentracji w budowaniu parafii wspólnoty wspólnot: posługi liturgiczne. Aby jednak mogły one spełnić swoją rolę w budowaniu parafii potrzeba ich odnowy w duchu eklezjologii komunii . Od nich bowiem w dużym stopniu zależy obraz objawiającego się w liturgii Kościoła, jak również podział urzędów, posług i funkcji we wspólnocie lokalnej Kościoła. Nie może być Kościoła ograniczonego do liturgii, ani też Kościoła pozbawionego liturgii. Chodzi więc w istocie o podział funkcji i posług we wspólnocie Kościoła. Jeżeli liturgia ma być zasadą koncentracji działalności Kościoła, to przede wszystkim źródłem posług w Kościele musi być jego wewnętrzna tajemnica. Posługi mają za zadanie uczynić tę tajemnicę „widzialną” dla oczu. Mają one ukształtować czytelny znak Kościoła. Idąc dalej, możemy stwierdzić, że najczytelniej znak Kościoła objawia się w zgromadzeniu eucharystycznym, w którym misterium Trójjedynego Boga oraz potrójne posłannictwo Chrystusa, ukazują się w trojakiej postaci: w proroczym słowie, kapłańskiej ofierze i królewskiej uczcie. Można wtedy powiedzieć, że z wnętrza bosko-ludzkiego misterium wyłania się widzialna postać trojakiej posługi: posługi słowa (lektor), posługi „czynu” (akolita) i posługi „świętowania” czy też jednoczenia. Ów podział posług jest więc wcieleniem i „objawieniem” trojakiego posłannictwa Kościoła, które winno się objawiać także w życiu parafii, gdzie lektor (nazwijmy go moderatorem ewangelizacji) jednoczyłby w sobie i koordynował funkcję martyrii w parafii, akolita (nazwijmy go moderatorem miłosierdzia) koordynowałby funkcję diakonii czynu w parafii a odpowiedzialny za „świętowanie” w liturgii (nazwijmy go moderatorem świętowania), czuwałby nad animatorami odpowiedzialnymi za „świętowanie” w parafii. Dzięki zastosowaniu liturgicznej zasady koncentracji w budowaniu wspólnoty parafialnej, wszystkie posługi pojawiające się w liturgii objawiałyby właściwe zadania członków parafii związane ze słowem, czynem i świętowaniem. Realizacja tej wizji może być odpowiedzią na współczesny kryzys potrydenckiej parafii.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2022 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Historia układu liturgii Triduum Paschalnego – muzyczne implikacje

Realizujący: Ks. dr Bartosz Zygmunt

Opis projektu:

Celem projektu będzie przebadanie historii układu Triduum Paschalnego począwszy od Mszy Wieczerzy Pańskiej (Wieczernik) do czasów współczesnych.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2022 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Katecheza i nauczanie religii w świetle wskazań dokumentów Kościoła

Realizujący: Ks. dr hab. Roman Buchta, prof. UŚ

Opis projektu:

Celem badań prowadzonych w ramach projektu, jest wskazanie szczegółowych zadań dla katechezy wprowadzającej do życia wspólnotowego w Kościele, próba oceny obecnej sytuacji katechetyczno-duszpasterskiej oraz prezentacja inicjatyw wspomagających wprowadzanie do życia wspólnotowego (wpływ społeczny).

Okres realizacji projektu: 

01.01.2023 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Rodzina migracyjna

Realizujący: Ks. prof. dr hab. Ireneusz Celary

Opis projektu:

Współczesna chrześcijańska rodzina doświadcza wielu ataków przeciwnych tradycyjnemu modelowi małżeństwa i rodziny. Rodziny, przebywające na emigracji, mierzą się dodatkowo z problemami wynikającymi ze zmiany środowiska i otoczenia. Zagrożenia więzi małżeńskiej, rozłąka, zmiany w sferze moralnego funkcjonowania w systemach wartości, zderzenie z obcą kulturą i poglądami, skutki migracji dla potomstwa – to tylko niektóre negatywne skutki migracji. Wypływają one na osłabienie więzi małżeńskich i rodzinnych oraz mogą mieć niekorzystny wpływ na rozwój życia chrześcijańskiego. Autor zaproponowanego projektu badawczego pragnie zająć się tematyką związaną z duszpasterstwem rodzin polskich migrantów w Niemczech. W jego ramach zostanie przeprowadzona kwerenda naukowa. Końcowym efektem tych badań ma być przygotowana do druku publikacja naukowa.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2023 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Charles Curran and U. S. Catholic Moral Theology: A European View

Realizujący: Dr Aleksandra Kłos-Skrzypczak

Opis projektu:

Catholic Theological Society of America jest największym nie tylko w Ameryce, ale również na świecie stowarzyszeniem teologów katolickich. W skład CTSA wchodzą osoby posiadające tytuł doktora nauk teologicznych lub doktorzy dyscyplin pokrewnych. Celem Stowarzyszenia jest promowanie badań teologicznych w tradycji rzymskokatolickiej, które zwracają uwagę na współczesne problemy Kościoła i świata. Uczestnictwo w konwencie będzie okazją do wysłuchania prelekcji czołowych, współczesnych teologów, jak również szansą włączenia się do dyskusji w temacie bieżących zagadnień Kościoła. Udział w spotkaniu będzie również okazją do podzielenia się „najlepszymi praktykami” z perspektywy środkowo-europejskiej. Warto wspomnieć, iż wielebny Charles Curran jest od lat członkiem Catholic Theological Society of America, a uczestnictwo w konwencie może stać się okazją do osobistego spotkania oraz będzie zwieńczeniem prowadzonych w ww. temacie badań. Wyjazd na CTSA stanowić będzie okazję uzupełnienia bibliografii, która zostanie wykorzystana na poczet przygotowywanej monografii.

Okres realizacji projektu:

01.01.2023 – 31.12.2023

Nazwa projektu badawczego: Multisensoryczność w tekstach biblijnych

Realizujący: S. dr hab. Joanna Nowińska

Opis projektu:

Catholic Theological Society of America jest największym nie tylko w Ameryce, ale również na świecie stowarzyszeniem teologów katolickich. W skład CTSA wchodzą osoby posiadające tytuł doktora nauk teologicznych lub doktorzy dyscyplin pokrewnych. Celem Stowarzyszenia jest promowanie badań teologicznych w tradycji rzymskokatolickiej, które zwracają uwagę na współczesne problemy Kościoła i świata. Uczestnictwo w konwencie będzie okazją do wysłuchania prelekcji czołowych, współczesnych teologów, jak również szansą włączenia się do dyskusji w temacie bieżących zagadnień Kościoła. Udział w spotkaniu będzie również okazją do podzielenia się „najlepszymi praktykami” z perspektywy środkowo-europejskiej. Warto wspomnieć, iż wielebny Charles Curran jest od lat członkiem Catholic Theological Society of America, a uczestnictwo w konwencie może stać się okazją do osobistego spotkania oraz będzie zwieńczeniem prowadzonych w ww. temacie badań. Wyjazd na CTSA stanowić będzie okazję uzupełnienia bibliografii, która zostanie wykorzystana na poczet przygotowywanej monografii.

Okres realizacji projektu: 

01.01.2023 – 31.12.2023 (Projekt indywidualny został przekształcony w działalność w ramach zespołu badawczego: Multisensoryczność i performatywność tekstu biblijnego)

Nazwa projektu badawczego: Synod

Realizujący: Ks. dr hab. Henryk Olszar, prof. UŚ

Opis projektu: 

W historii Kościoła synody diecezjalne zbierały się głównie w celu stanowienia lokalnego prawa i rozstrzygania kwestii dyscyplinarnych i doktrynalnych Kościoła. Od 1926 roku sytuacja prawna Kościoła katolickiego na Górnym Śląsku oraz warunki społeczno-polityczne, w jakich przyszło mu działać, uległy wielu zmianom – głównie za sprawą postanowień konkordatu oraz bulli Vixdum Poloniae unitas papieża Piusa XI, która powołała diecezję śląską (katowicką). Zmiana ta likwidowała stan tymczasowości związany z istnieniem w poprzedniej strukturze organizacyjnej, a mianowicie w diecezji wrocławskiej. Zatem ks. Arkadiusz Marian Lisiecki, w chwili objęcia urzędu biskupiego w diecezji śląskiej po odejściu biskupa Augusta Hlonda na stolicę prymasowską, zastał ją już w 1926 roku w ustabilizowanych strukturach duszpastersko-organizacyjnych. W tych warunkach Kościół w diecezji śląskiej (katowickiej) pod jego przewodem mógł przystąpić do przygotowania i przeprowadzenia swojego synodu. Podstawą źródłową do badań nad synodem w diecezji śląskiej (katowickiej) w okresie międzywojennym są dokumenty zdeponowane w Archiwum Archidiecezjalnym w Katowicach, odnalezione w Archiwum Parafii w Mysłowicach-Brzezince oraz opracowania poświęcone diecezji śląskiej (katowickiej) i biskupowi Lisieckiemu. Opracowanie narracji na podstawie zachowanych materiałów źródłowych, poświęconych problematyce politycznej, opracowanych przez Komisje Polityczną synodu diecezji śląskiej (katowickiej).

Okres realizacji projektu: 

01.01.2023 – 31.12.2023