Uniwersytet Śląski w Katowicach

Komisja Etyki ds. Badań Naukowych Uniwersytetu Śląskiego prosi o uwzględnienie przez kierowników projektów badawczych następujących wskazówek pomocnych w uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji w sprawie zgodności projektu badania naukowego z zasadami etycznymi:

1. Na stronie internetowej Uniwersytetu Śląskiego w zakładce Komisji Etyki ds. Badań Naukowych znajdują się wskazówkipomocne do prawidłowego przygotowania wniosku – https://us.edu.pl/pracownik/sprawy-naukowe/projekty-i-konkursy/komisja-etyki/. Prawidłowe przygotowanie wniosku przyspiesza jego procedowanie.
2. Komisja rozpatruje wyłącznie wnioski, które dotyczą badań, które mają być realizowane w przyszłości i w odniesieniu do których mogą zostać spełnione zalecenia sugerowane przez Komisję. We wnioskach należy wpisać termin realizacji projektu.
3. Opinie Komisji są co do zasady wydawane na koniec miesiąca, co oznacza że prawidłowy pod względem formalnym wniosek, by był rozpatrzony w danym miesiącu, powinien zostać złożony najpóźniej do 5-ego dnia danego miesiąca. W odniesieniu do wniosków złożonych później, opinia zostanie wydana w kolejnym miesiącu.
4. Kompletne wnioski należy przesyłać na adres Komisji etyki@us.edu.pl
5. Wnioski powinny być przygotowane w języku polskim.Tytuły projektów powinny być podane w języku polskim albo zarówno w języku polskim, jak i w języku angielskim. 
6. Komisja wydaje opinie w języku polskim. Komisja może na uzasadnioną prośbę Wnioskodawcy dodatkowo wydać potwierdzenie w języku angielskim (jedynie w sytuacji, gdy przed rozpoczęciem procedury opiniowania tytuł projektu podany był zarówno w języku polskim, jak i w języku angielskim).
7. Ze względu na zdalny charakter pracy na przesyłanych mailowo do Komisji dokumentach(wniosek, załączniki) powinien widnieć skan podpisu.

Regulamin Komisji Etyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach ds. badań naukowych prowadzonych z udziałem ludzi

Wniosek – wzór

Oświadczenie badacza – zał. 1

Oświadczenie badacza – zał. 2

Wskazówki Praktyczne 

Komisja Etyki Uniwersytetu Śląskiego ds. badań naukowych prowadzonych z udziałem ludzi:

Skład Komisji UŚ:

1. dr hab. Ewa Ogrodzka-Mazur
2. dr hab. Ewa Syrek
3. dr hab. Piotr Świątek
4. dr hab. Zygmunt Tobor
5. dr hab. Ewa Borowiec, prof. UŚ
6. Dr hab. Anna Czyż, prof. UŚ
7. dr hab. Monika Jagielska prof. UŚ (przewodnicząca Komisji)
8. Dr hab. Iwona Kantor-Pietraga, prof. UŚ
9. Dr hab. Piotr Machura prof. UŚ
10. Dr hab. Paweł Sarna, prof. UŚ
11. Dr hab. Danuta Ślęczek-Czakon, prof. UŚ
12. Dr hab. Mariusz Wojewoda prof. UŚ
13. Dr Edyta Charzyńska
14. Dr Dagna Kocur
15. dr Anna Kołodziej-Zaleska (sekretarz Komisji)
16. Dr Magdalena Rode
17. Dr Elżbieta Sanecka
18. Dr Łukasz Trembaczowski
19. Mgr Tomasz Jakubowski
20. Mgr Magdalena Sitko-Dominik

Adres mailowy Komisji: komisja.etyki@us.edu.pl

1. Składanie wniosku

wymagania formalne:

• Wnioski składa się do Sekretarza Komisji w wersji elektronicznej na adres mailowy: komisja.etyki@us.edu.pl
• Wniosek w wersji elektronicznej – wskazówki:
  • Wniosek należy opracować zgodnie ze wzorem WNIOSKU o WYDANIE OPINII KOMISJI ETYKI UŚ i wysyłając, opatrzyć nazwiskiem wnioskodawcy: Nazwisko_Imię_WNIOSEK. WNIOSEK powinien być wysłany w wersji edytowanej oraz w wersji ze skanem/zdjęciem podpisu w stosownym miejscu.
  • Do wniosku o wydanie opinii przez Komisję, o którym mowa, należy dołączyć potrzebne załączniki. Wszystkie załączniki umieszczamy w JEDNYM PLIKU opatrzonym nazwą: Nazwisko_Imię_ZAŁĄCZNIKI
  • Wysyłając wniosek w tytule e-maila prosimy podać: NAZWISKO + inicjał imienia_ TYTUŁ WNIOSKU (skrócony). W treści e-maila proszę podać: NAZWISKO I IMIĘ; Stopień/tytuł naukowy; Pełny TYTUŁ WNIOSKU; DYSCYPLINĘ NAUKOWĄ, krótko sformułowaną prośbę o wydanie opinii
    w sprawie zgodności projektu badania naukowego z zasadami etycznymi na podstawie wniosku oraz załączników uwzględniających szczegółowy opis procedury badawczej.
• Komisja może zwrócić się do wnioskodawcy o przedłożenie dodatkowych informacji lub wyjaśnień dotyczących projektu badania naukowego, w szczególności opisu procedury prowadzenia badań naukowych z udziałem ludzi. Wymagane dodatkowe informacje w formie załączników należy dołączyć niezwłocznie tak, aby wstępna weryfikacja wniosku mogła być przeprowadzona przed posiedzeniem Komisji.
• Komisja rozpatruje tylko wnioski kompletne. Staranne przygotowanie wniosku jest najlepszym sposobem na przyspieszenie procedury uzyskania opinii Komisji.

2. Terminy rozpatrywania wniosków:

• Terminarz pracy Komisji Etyki Uniwersytetu Śląskiego ds. badań naukowych prowadzonych z udziałem ludzi znajduje się w zakładce na stronie internetowej Komisji.
• Opinie Komisji są co do zasady wydawane na koniec miesiąca, co oznacza że prawidłowy pod względem formalnym wniosek, by był rozpatrzony w danym miesiącu, powinien zostać złożony najpóźniej do 5-ego dnia danego miesiąca. W odniesieniu do wniosków złożonych później, opinia zostanie wydana w kolejnym miesiącu.

3. Opinia Komisji:

• Komisja przekazuje pisemną opinię w sprawie zgodności projektu badania naukowego z zasadami etycznymi wnioskodawcy w terminie do 30 dni od daty rozpatrzenia wniosku. W przypadku spraw szczególnie skomplikowanych termin ten może ulec wydłużeniu, jednak nie więcej niż do 2 miesięcy.
• Komisja może wydać opinię pozytywną, warunkowo pozytywną lub negatywną. Opinie Komisji wydawane są w formie pisemnej.
• Warunkowo pozytywna opinia Komisji oznacza konieczność wprowadzenia przez wnioskodawcę określonych zmian we wniosku bądź dostarczenia niezbędnych załączników do dokumentacji w wyznaczonym terminie. Jeśli wnioskodawca wprowadził do wniosku wskazane przez Komisję zmiany w wyznaczonym terminie, Przewodniczący stwierdza, że Komisja wydała pozytywną opinię w sprawie zgodności projektu badania naukowego z zasadami etycznymi. W przypadku, gdy wnioskodawca nie wprowadził sugerowanych przez Komisję zmian czy potrzebnych uzupełnień w wyznaczonym terminie, Przewodniczący stwierdza, że Komisja wydała negatywną opinię o zgodności projektu badania naukowego z zasadami etycznymi.

4. Załączniki:

• Komisja wydaje opinię w sprawie zgodności projektu badania naukowego z zasadami etycznymi wnioskodawcy na podstawie wniosku oraz załączników uwzględniających szczegółowy opis procedury badawczej.
• Załączniki zatem powinny zawierać charakterystykę grupy osób badanych, opis procedury prowadzenia badań i doboru uczestników do badań, instrukcję przekazywaną uczestnikom badań, stosowane oświadczenia badacza. Informacje o procedurze badań powinny być na tyle szczegółowe, aby Komisja mogła na tej podstawie uznać, że badania były prowadzone zgodnie z zasadami etyki obowiązującymi w badaniach naukowych z udziałem ludzi (m.in. poszanowania zasad dobrowolności udziału, wyrażenia świadomej zgody na udział w badaniach, ryzyka związanego z udziałem w badaniu – ryzyka dla zdrowia fizycznego, psychicznego, ryzyka naruszenia prywatności, poniesienia potencjalnych strat prawnych, majątkowych, społecznych, uciążliwości badania).
• Szczególną uwagę należy zwrócić na opis treści informacji przekazywanych osobom badanym, które mają być zrozumiałe i w czytelny, prosty sposób przekazywać informacje dotyczące: celu badania i dobrowolności udziału w badaniach, a także możliwości wycofania się badań na każdym etapie (bez podawania powodu i ponoszenia konsekwencji); informacje o tym, czy dane będą analizowane indywidualnie, czy zbiorczo; informacje dotyczące możliwego dyskomfortu związanego z badaniem (m.in. czasem uczestniczenia); informacje dotyczące zasad uzyskania potencjalnego wynagrodzenia za udział w badaniach; przewidywanej możliwości przekazania informacji zwrotnej (zwykle nie indywidualnej, co należałoby wyraźnie zaznaczyć we wstępie).
• Ochrona danych osobowych uczestników badań – wymagany załącznik uwzględniający wymogi RODO. Bardzo ważne jest rozróżnienie między badaniem anonimowym a poufnym – badania nie można nazwać anonimowym, jeśli badacz zbiera dane umożliwiające identyfikację osoby badanej. Sposób ochrony danych osób uczestniczących w badaniu oraz przechowywania danych wrażliwych, musi być przejrzyście opisany we wniosku, a klauzula RODO powinna być załączona do dokumentu świadomej zgody osoby badanej (odpowiedni załącznik powinien zostać dołączony do wniosku). We wniosku powinny się znaleźć: zasady i warunki zbierania, gromadzenia, przetwarzania oraz ochrony danych osobowych uczestników badania, a także opis przyjętych metod anonimizacji tych danych (przyjętych metod zapewnienia anonimowości osobom badanym).
• Jeśli uczestnikami badania mają być osoby małoletnie lub ubezwłasnowolnione – wymagany jest również opis uzyskiwania zgody ich przedstawicieli ustawowych (wymagany załącznik wzoru pozyskiwania zgody).
• Po złożeniu wniosku – należy upewnić się, czy ze względów formalnych potrzebne są dodatkowe załączniki uzupełniające. Sekretarz Komisji poinformuje o potrzebie złożenia dodatkowych wyjaśnień/ załączników.

5. Wydawanie opinii:

• Komisja przekazuje opinię w formie pisemnej
• Odbiór opinii Komisji należy uzgodnić drogą elektroniczną z Sekretarzem Komisji Etyki UŚ (termin, miejsce i sposób odbioru opinii).

6. Wskazówki– w jakich przypadkach należy szczególnie rozważyć składanie wniosku?
   Odpowiadając na powyższe pytanie, należy szczególnie rozważyć:

• Regulamin Komisji Etyki UŚ ds. badań naukowych prowadzonych z udziałem ludzi – paragraf 2
• Materiały opracowane przez Narodowe Centrum Nauki (Zalecenia Rady Narodowego Centrum Nauki dotyczące badań z udziałem ludzi oraz Wytyczne NCN dla wnioskodawców do uzupełnienia formularza dotyczącego kwestii etycznych w projekcie badawczym)
• Badania prowadzone z udziałem osób niepełnoletnich, osób posiadających ograniczoną zdolność do czynności prawnych lub brak zdolności do czynności prawnych, osób niezdolnych do wyrażenia dobrowolnej i świadomej zgody.

7. Zmiany wprowadzone do projektu w trakcie jego realizacji(powstałe po wydaniu opinii przez Komisję):

• Zmiany procedury badań wymagają złożenia ponownego wniosku do Komisji Etyki UŚ wraz z potrzebnymi załącznikami opisującymi wprowadzone zmiany.

• Oświadczenie badacza naukowego dotyczące zobowiązania do uzyskania świadomej dobrowolnej zgody osoby dorosłej/ przedstawiciela ustawowego osoby małoletniej na udział w badaniu i przetwarzanie danych osobowych

• Zgoda uczestnika badania na przetwarzanie danych osobowych szczególnych kategorii (tzw. danych wrażliwych)

Załączone dokumenty należy traktować jako szablony do wykorzystania przy opracowaniu własnych wersji Oświadczeń zgodnych z potrzebami projektu badawczego i kontekstem prowadzonych badań.

• Dzieci i młodzież jako uczestnicy badań społecznych w kontekście badań dotyczących problemu przemocy

• Eksperymenty badawcze z zastosowaniem alkoholu etylowego u ludzi – amerykańskie rekomendacje bioetyczne jako przyczynek do opracowania polskich standardów

• Zalecenia Rady Narodowego Centrum Nauki dotyczące badań z udziałem ludzi
• Wytyczne dla wnioskodawców do uzupełnienia formularza dotyczącego kwestii etycznych w projekcie badawczym

• Wytyczne dla wnioskodawców do uzupełnienia formularza dotyczącego kwestii etycznych w projekcie badawczym
  • wzór formularza wniosku