Przejdź do treści

Uniwersytet Śląski w Katowicach

  • Polski
  • English
search
Wydział Nauk Ścisłych i Technicznych
Logo Europejskie Miasto Nauki Katowice 2024

Dzień dinozaura

25.02.2022 - 22:41 aktualizacja 26.02.2022 - 08:15
Redakcja: magdakorbela
tyranozaur

26 lutego

Dzień dinozaura

Save the date with our scientists

„Kartka z kalendarza” to cykl artykułów, które powstawały z okazji różnych nietypowych świąt. Autorami prezentowanych materiałów są studenci, doktoranci i pracownicy Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ.

26 lutego obchodzimy Dzień dinozaura

Brontozaur, tyranozaur, triceratops, ankylozaur, stegozaur. 

Wielkie prehistoryczne gady, po których dzisiaj prawie nic nie zostało, prócz kości. Ale czy na pewno? 

m dulski i d surnik

Fot. dr Dawid Surmik i dr Mateusz Dulski, prof. UŚ

archiwum UŚ

dr Mateusz Dulski, prof. UŚ i dr Dawid Surmik


Instytut Inżynierii Materiałowej

Instytut Nauk o Ziemi

Naukowcy z Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych oraz Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach prowadzą badania nad szczątkami dinozaurów i innych prehistorycznych gadów, korzystając z wysokiej klasy aparatury naukowej w ŚMCEBI. Badania obejmują między innymi pozostałości materii organicznej, w tym białek w kopalnych szczątkach kręgowców sprzed 80-240 mln lat! 

Dzięki wielu eksperymentalnym technikom badawczym pokazaliśmy, że w skamieniałych naczyniach krwionośnych pochodzących ze szczątków gadów triasowych (okres mezozoiczny trwający od 251,9 do 201,3 milionów lat temu) odkrytych na Górnym Śląsku zachował się kolagen, czyli ważny składnik kości za życia zwierzęcia. 

Dr Katarzyna Balin z Instytutu Fizyki, wykorzystując spektrometrię mas jonów wtórnych oraz rentgenowską spektroskopię fotoelektronów znalazła sygnał wskazujący na obecność endogennych aminokwasów białkowych (prolina, hydroksyprolina, lizyna, glicyna). 

Z kolei dr Mateusz Dulski, prof. UŚ z Instytutu Inżynierii Materiałowej wykorzystując techniki spektroskopii rozproszenia Ramana oraz spektroskopii w podczerwieni, stwierdził obecność grup fosforanowych, węglanowych będących elementem węglanowego fluoropatytu kostnego oraz grup funkcyjnych wskazujących na obecność fragmentów białkowych w postaci zagregowanych nici (amid I) oraz aminokwasów. Metody fizykochemiczne pokazały także obecność tlenków żelaza, sugerując mechanizm odpowiedzialny za zachowanie fragmentów białkowych w tak starym materiale kopalnym. 

Dr Dawid Surmik z Instytutu Nauk o Ziemi Wydziału Nauk Przyrodniczych wykorzystując informacje fizykochemiczne, zapostulował, że w badanych próbkach musiało dojść do mechanizmu pośmiertnego sieciowania białka przez żelazo, zachodzącego na skutek procesów wczesnodiagenetycznych. Wyniki te w zostały opisane w bardzo poczytnym czasopiśmie PLOS One. 

Potwierdzeniem tak postawionej tezy była kolejna praca naukowców, którzy w 2019 roku opisali skamieniałe komórki kostne z materiału kostnego gadów żyjących w triasie, a które, podobnie jak poprzednio, zachowane zostały dzięki szybkiej mineralizacji tlenkami żelaza. 

Od 2019 roku dr Dawid Surmik z prowadzi także badania nad śladami schorzeń, które dotykały prehistorycznych kręgowców. Badania finansuje Narodowe Centrum Nauki w ramach grantu pt. „Osteopatologie w zapisie kopalnymi nośnikiem informacji paleoekologicznej i paleoepidemiologicznej”. W czerwcu zeszłego roku opisano patologie szkieletowe związane ze starczym wiekiem dinozaura Gobihadros mongoliensis z Pustynii Gobi w Mongolii. 

Z biegiem czasu powrót do prehistorii i jej wnikliwe badanie stają się łatwiejsze i bardziej owocne. Dzięki współpracy obraz badań staje się pełny. 

return to top