Uniwersytet Śląski w Katowicach

Nazwa zespołu badawczego: Rodzina w katolickich kościołach wschodnich

Kierownik: dr Monika Gwóźdź

Członkowie zespołu: 

1. dr Aleksandra Kłos-Skrzypczak

Opis projektu:

Realizacja wskazanego tematu badawczego skupi się na interdyscyplinarnym opracowaniu zagadnienia rodziny w katolickich kościołach wschodnich. Aktualna sytuacja rodziny wymaga poszerzonej analizy z uwzględnieniem różnych perspektyw, dlatego przedmiotem naszego zainteresowania jest katolicka rodzina wschodnia, która swoje zadania realizuje w oparciu o analogiczne jak w kościele rzymskokatolickim zasady wiary, jednak inną tradycję i odrębne przepisy. Celem stanie się ukazanie wartości wspólnie uznanych i praktykowanych oraz zwrócenie uwagi na praktyczne różnice, co może stanowić wartość dodaną we współczesnej walce o tradycyjny model rodziny.
Miejscem prowadzenia badań i odbycia stażu badawczego stanie się zagraniczny ośrodek naukowy, z którym w wymienionym celu nawiązano kontakt w październiku 2021 roku. Celem podejmowanej aktywności jest próba wypełnienia warunków koniecznych do spełnienia w ramach starań o awans naukowy.

Okres realizacji projektu:  

01.01.2022 – 31.12.2022

Nazwa zespołu badawczego: Zespół studiów nad gnostycyzmem i doktrynami pokrewnymi

Kierownik: ks. dr hab. Andrzej Uciecha, prof. UŚ (Wydział Teologiczny)

Członkowie zespołu:

ks. dr Wojciech Kamczyk (Wydział Teologiczny)
dr Przemysław Piwowarczyk (Wydział Humanistyczny)
dr Agata Sowińska (Wydział Humanistyczny)

Opis projektu:

Celem poszukiwań w obszarze projektu badawczego Polemika z gnostycyzmem w „Adversus haereses” Ireneusza z Lyonu jest wieloaspektowa analiza treści wskazanego dyskursu pod względem teologiczno-historycznym, filologicznym, jak i teoretycznoliterackim z uwzględnieniem specyfiki antyheretyckiego ujęcia Ireneusza z Lyonu. Badania prowadzone są w kontekście następujących zagadnień:

Natura środowiska społeczno-teologicznego, kontekst historyczno-religijny powstania dzieła, w którym ukształtowały się podstawowe argumenty polemiki ze szkołami gnostyckimi;
Herezja jako faktor stymulujący rozwój ortodoksji w środowisku przemian religijnych, politycznych i społeczno-kulturowych;
Metody argumentacji stosowane w syntezach wczesnochrześcijańskich skierowanych przeciwko herezjom;
Metody formalno-literackie w polemikach z heretykami.

Projekt badawczy Polemika z gnostycyzmem w „Adversus haereses” Ireneusza z Lyonu jest kontynuacją badań nad gnostycyzmem sensu stricto oraz nad jego wpływem na szeroko pojętą kulturę i literaturę pierwszych wieków po Chrystusie. Dotychczasowe publikacje członków zespołu – o tematyce związanej ściśle z projektem – ukazały się w serii „Studia Antiquitatis Christianae. Series Nova”, która jest głównym nośnikiem wydawniczym zespołu.

Wykaz dotychczasowych publikacji w serii „Studia Antiquitatis Christianae. Series Nova” związanych z zespołem i projektem:

„Apokaliptyka w pismach gnostyckich”. Wstęp: W. Myszor, P. Piwowarczyk. Przekład i komentarz: W. Myszor, A. Sowińska. Indeks: W. Kamczyk. Red. A. Sowińska. Katowice 2017 – StAC.SN 19
„Biblioteka z Nag Hammadi. Kodeks IX”. Wstępy, przekłady z j. koptyjskiego i komentarze: W. Myszor. Red. i indeksy: W. Kamczyk. Katowice 2019 – StAC.SN 21
Wincenty Myszor, Selected studies on gnosticism, red. A. Uciecha, indeksy P. Piwowarczyk, Katowice 2020 – StAC.SN 23 (angielskie tłumaczenia wybranych artykułów ks. prof. Wincentego Myszora)

Okres realizacji projektu:

01.02.2020 – 31.12.2022

Nazwa zespołu badawczego: Duszpasterstwo rodzin w Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech po 2004 r.

Kierownik: ks. prof. dr hab. Ireneusz Celary

Członkowie zespołu:

1. ks. dr hab. Bogdan Biela, prof. UŚ

Opis projektu:  

Szczególny wymiar w duszpasterskiej misji Kościoła ma duszpasterstwo migrantów. Należy je bowiem przystosować do sytuacji ludzi oderwanych od swych korzeni, żyjących z dala od macierzystej społeczności. W centrum działań  duszpasterskich powinny być  rodziny, które przede wszystkim dbają o kulturę, język ojczysty, w którym migranci wyrażają swoją wiarę. Wśród migrantów europejskich coraz większą grupę stanowią Polacy, którzy najczęściej emigrują z przyczyn ekonomicznych. Realizowany projekt ma na celu charakterystykę   duszpasterstwa rodzin polskich migrantów w Niemczech po 2004 roku (czyli po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej). W tym celu zostanie przeprowadzona kwerenda naukowa i badania w Niemczech i Polsce. Efektem pracy będzie przygotowana do druku publikacja naukowa. W rozdziale pierwszym przewidziano opis kontekstualnych uwarunkowań duszpasterstwa polskich rodzin w Niemczech, w drugim omówienie działalności  Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech (w latach 2004-2019), a  trzecim zaś wskazanie nowych wyzwań dla polonijnego duszpasterstwa rodzin w tym kraju. 

Okres realizacji projektu:  

01.01.2020 – 31.12.2022

„Nie ma ekologii bez właściwej antropologii” (LS 118) – społeczno-teologiczne inspiracje encykliki Laudato si.

Kierownik zespołu: ks. dr Wojciech Surmiak (Wydział Teologiczny)

Członkowie zespołu:

1. ks. dr Bartłomiej Kuźnik (Wydział Teologiczny)
2. Dr Mariola Kozubek (Wydział Teologiczny)
3. Mgr Magdalena Biolik-Moroń (doktorantka, Wydział Teologiczny)
4. Agata Rzepka (studentka nauk o rodzinie, Wydział Teologiczny)
5. Zuzanna Skorupka (studentka nauk o rodzinie, Wydział Teologiczny)
6. Jadwiga Gorol (studentka nauk o rodzinie, Wydział Teologiczny)
7. Dr Leokadia Szymczyk (Instytut Pedagogiki WNS UŚ, pracownik Wydziału Teologicznego) 
8. Dr Marcin Moroń (Instytut Psychologii, WNS UŚ)

Opis projektu:

Temat badawczy Zespołu wpisuje się w realizację globalnych celów zrównoważonego rozwoju określonych w rezolucji ONZ „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030”, które zostały ujęte w Strategii Rozwoju Uniwersytetu Śląskiego. Są to: działania w dziedzinie klimatu (nr 13); dobre zdrowie i jakość życia (nr 3); partnerstwa na rzecz celów (nr 17). 

Badania, które już są prowadzone przez poszczególne osoby dotyczą interdyscyplinarnej (teologiczno-społecznej) analizy problematyki przedstawionej w encyklice Laudato si ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień związanych z należytym rozumieniem ekologii integralnej i adekwatnej antropologii oraz ich wzajemnego przenikania. Celem badawczym jest także poszukiwanie możliwości aplikacyjnych tych ważnych zagadnień w różnych obszarach życia społecznego. Wpisują się one w POB 1: „Harmonijny rozwój człowieka – troską o ochronę zdrowia i jakość życia” oraz w POB 3: „Zmiany środowiska i klimatu wraz z towarzyszącymi im wyzwaniami społecznymi”. 

PLAN REALIZACJI 

Temat zostanie zrealizowany w dwóch etapach.  

W pierwszym etapie (luty 2020-luty 2021) badania będą miały charakter działań analitycznych, diagnostycznych, edukacyjno-formacyjnych oraz promocyjnych do ekologii integralnej rozpatrywanej w czterech zasadniczych płaszczyznach życia człowieka:  

1. Równowaga wewnętrzna (z samym sobą)
2. Równowaga z naturą (szacunek do wszystkich istnień żyjących)
3. Równowaga społeczna (solidarność z wszystkimi ludźmi)
4. Równowaga duchowa (otwartość na Boga).  

Działania obejmują: wstępne badania empiryczne dotyczące poziomu świadomości ekologicznej dzieci przedszkolnych (oddziały zerówek), uczniów szkół podstawowych (klasy czwarte) i średnich (klasy pierwsze LO) oraz ich rodziców. Następnie zostaną przeprowadzone działania edukacyjne w przedszkolach i szkołach (zajęcia, jednostki lekcyjne, warsztaty) oraz szkolenia rodziców w zakresie ekologii integralnej i adekwatnej antropologii. Adresatami badań są placówki edukacyjne publiczne i katolickie. Podsumowaniem działań opartych na pedagogii service learning będą działania praktyczne na rzecz lokalnego środowiska podejmowane we współpracy z samorządami i instytucjami ochrony środowiska (akcja sadzenia drzew przez uczniów i ich rodziny na terenach wybranych przez nich, pod kierunkiem nadleśnictwa danego miasta). W ostatniej fazie tego etapu zostaną przeprowadzone: badania kontrolne we wszystkich grupach, analiza wyników i ich opracowanie naukowe: seminarium studyjne w Szczecinie oraz przygotowanie i opublikowanie artykułów naukowych. 

Etap drugi (marzec-grudzień 2021) będzie miał charakter badań międzynarodowych: planowane jest podjęcie wspólnego projektu badawczego w ramach Erasmus K2 (partnerstwo strategiczne) lub w innym projekcie grantowym.  

WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA 

Realizacja podejmowanego tematu badawczego oparta jest także na współpracy międzynarodowej – przewidziane są trzy wydarzenia: 

1. Podróż studyjna do Università Magna Graecia z Catanzaro (luty/marzec 2020): trzy Studentki wezmą udział w seminarium naukowym oraz działaniach praktycznych. 
2. Seminarium studyjne na Wydziale Teologicznym UŚ (kwiecień lub maj 2020) z udziałem studentów z Catanzaro oraz z Hebrajskiego Uniwersytetu w Jerozolimie.  
3. Udział całego zespołu w międzynarodowej konferencji naukowej (3-5 czerwca 2020) na Universidad CEU San Pablo w Madrycie. Studentki prezentują poster, pracownicy naukowi referaty. 

Okres realizacji projektu:  

01.01.2020 – 31.12.2021

Kierownik: ks. prof. dr hab. Jan Słomka

Członkowie zespołu: 

1. Dr hab. Anna Maliszewska, prof. UŚ

Opis projektu: 

Celem utworzenia zespołu jest wspólna praca nad różnymi aspektami teologii zawartej w oficjalnych dokumentach papieża Franciszka. Te dokumenty są zbudowane fundamencie na głębokiej refleksji teologicznej, której założenia Franciszek przedstawił w Evangelii gaudium. Potrzeby i celowości takiej pracy teologicznej nie trzeba chyba specjalnie uzasadniać, zwłaszcza, że dotychczas teologia Franciszka nie stała się przedmiotem pogłębionych badań. Ten brak jest widoczny przede wszystkim – ale nie tylko – w polskiej literaturze teologicznej. 

Okres realizacji projektu:  

01.01.2020 – 31.12.2021

Kierownik: ks. dr hab. Arkadiusz Wuwer, prof. UŚ

Członkowie Zespołu 

1. Katarzyna Stołpiec, mgr, lic. – Wydział Teologiczny
2. Marlena Rolnik mgr, lic. – Wydział Teologiczny
3. Tomasz Piec mgr, lic. – Wydział Teologiczny

Opis projektu:

Celem projektu są badania nad stanem obecnym, możliwościami i perspektywami aplikacji zasad katolickiej nauki społecznej (pomocniczości, dobra wspólnego, zrównoważonego rozwoju) do praktycznych rozwiązań w sferze politycznej, społecznej i ekonomicznej. 

Z metodologicznego punktu widzenia projekt zakłada trzy elementy: 

1. Wydobycie z rozproszonego nauczania społecznego Kościoła integralnego rozumienia poszczególnych zasad społecznych 
2. Określenie stanu recepcji tych zasad w życiu publicznym (poziom znajomości oraz zastosowanie w istniejących rozwiązaniach ustrojowych 
3. Opisanie warunków koniecznych do pogłębienia wpływu tych zasad na etyczne funkcjonowanie struktur społecznych i jednostek. 

Okres realizacji projektu:  

01.01.2020 – 31.12.2022

Kierownik: ks. dr hab. Roman Buchta, prof. UŚ

Członkowie zespołu: 

dr hab. Anna Zelma, prof. UWM
ks. prof. dr hab. Wojciech Cichosz (UMK)

Pełny temat badawczy: Edukacja religijna w Polsce w czasach pandemii wirusa Covid-19 z perspektywy nauczycieli religii województwa śląskiego

Opis projektu:

Celem projektu jest…

Okres realizacji projektu:  

01.01.2021 – 31.12.2021

Kierownik: dr Aleksandra Kłos-Skrzypczak

Członkowie zespołu: 

dr Mariola Kozubek
mgr lic. Magdalena Biolik-Moroń

Pełny temat badawczy: Teologiczno-społeczne nauczanie papieża Franciszka w dobie pandemii

Opis projektu:

Celem projektu jest…

Okres realizacji projektu:  

01.01.2021 – 31.12.2021

Nazwa zespołu badawczego: Soteriologia współczesna

Kierownik: ks. dr hab. Jacek Kempa, prof. UŚ

Członkowie zespołu: 

1. Mgr lic. Izabela Skrobak 
2. Mgr lic. Justyna Kapłańska 
3. Mgr Małgorzata Witkowska

Opis projektu:

Projekt obejmuje prace doktorantów i ich promotora/opiekuna naukowego. Wyróżniające się w nim indywidualne projekty poszczególnych osób stanowią elementy cząstkowe wskazujące na większą całość, zgodną z zadeklarowanym tematem badawczym, choć oczywiście nie wyczerpują jej. W przewidywanym wspólnym działaniu chodzi w dłuższej perspektywie o wypracowanie wątków współczesnej recepcji i interpretacji tradycyjnej soteriologii. Wspólny zakres badawczy obejmuje zatem identyfikację treści tradycyjnej soteriologii a także dyskusję możliwości jej interpretacji. Pod względem metodologicznym poszczególne projekty indywidualne w wielu miejscach są do siebie podobne; fakt ten umożliwia współpracę i czyni ją potrzebną. W perspektywie jednego roku przewidziana jest lektura odpowiednich źródeł, udział w dyskusji na forum wewnętrznym zespołu oraz na sympozjach, przygotowanie publikacji. Konkretyzacja elementów indywidualnych projektu wspólnego przedstawia się następująco: 

• Soteriologia Ruchu Światło-Życie (Justyna Kapłańska): Na podstawie obfitego materiału źródłowego Ruchu (wraz z pismami założyciela i kolejnych „liderów”) przygotowywana jest odpowiedź na pytanie, jaką soteriologię (i dalej: chrystologię) przedstawia Ruch, jak korzysta przy tym z tradycyjnej nauki. Wagę takich badań uzasadnia szerokie oddziaływanie społeczno-kościelne Ruchu. 
• Język soteriologii. Studium teologiczno-lingwistyczne (na podstawie twórczości teologicznej Wacława Hryniewicza) (Izabela Skrobak): Próba nowatorskiego opracowania niezbadanego dotąd w sposób dogłębny języka polskiej soteriologii, sprowadzająca się do wykorzystania lingwistycznych kompetencji w analizie pism jednego z najważniejszych współczesnych teologów, zajmujących się soteriologią, ma na celu doprowadzić do sformułowania teologicznych wniosków i przyczynić się przede wszystkim do rozwoju teologicznej refleksji nad językiem teologii, z nadzieją na inspirujące implikacje w polskich interdyscyplinarnych, lecz najczęściej filologicznych badaniach nad językiem religijnym. 
• Soteriologia Nouvelle Théologie i jej znaczenie dla Soboru Watykańskiego II (Małgorzata Witkowska)
• Recepcja paradygmatu gnozeologicznego w soteriologii współczesnej (Jacek Kempa). Celem w tym roku jest pogłębienie analizy tytułowego paradygmatu w historii teologii ze szczególnym uwzględnieniem autorów schyłku średniowiecza i wybranych nowożytnych.  

Okres realizacji projektu:  

01.01.2020 – 31.12.2023

Nazwa zespołu badawczego: Kościół górnośląski wobec emigracji

Kierownik: ks. dr hab. Damian Bednarski, prof. UŚ

Członkowie zespołu: 

ks. prof. dr hab. Jerzy Myszor (emeryt, UŚ)
ks. dr Michał Kłakus (Toulon, Francja)

Opis projektu:

Celem projektu jest kontynuowanie i uzupełnianie wiedzy na temat działalności wywodzących się z diecezji katowickiej duszpasterzy polskiej emigracji. W pierwszym rzędzie chodzi o abp. Józefa Gawlinę, który przez piętnaście lat (1949-1964) pełnił urząd Protektora Polskiej Emigracji. Szczególnie dużo wysiłku włożył on w umacnianie i rozbudowę struktur Polskich Misji Katolickich w wielu krajach od Europy po Australię. Nowe możliwości odkryć naukowych powstają w związku z szerszym otwarciem zasobów Apostolskiego Archiwum Watykańskiego. Papież Franciszek zdecydował o udostępnieniu historykom dokumentów z czasów pontyfikatu papieża Piusa XII. Dotychczas mieliśmy wgląd jedynie do archiwaliów sprzed drugiej wojny światowej. Poszerzone otwarcie zbiorów watykańskich nastąpiło 1 marca 2020 roku. W związku z tym, że działalność bp. Gawliny na polu opieki nad polskimi żołnierzami i emigrantami dotyczy zwłaszcza okresu po wrześniu 1939 roku pojawia się szansa odkrycia wielu cennych i nieznanych materiałów.

Ponadto badania obejmują również działalność innych duszpasterzy emigracyjnych wywodzących się z diecezji katowickiej. Wielu z nich było bliskimi współpracownikami abp. Józefa Gawliny. Znaleźli się oni poza Polską na skutek różnych okoliczności: jedni posłani do pracy wśród emigrantów, inni jako kapelani wojskowi opuścili Polskę po kampanii wrześniowej 1939 roku, albo nie wrócili do ojczyzny po 1945 roku jako byli więźniowie obozów koncentracyjnych. Z tego grona duchownych należałoby wymienić choćby: Adama Kocura (przedwojenny prezydent Katowic, a po wojnie duszpasterz w Niemczech), Tomasza Reginka, Feliksa Sołtysiaka, Alfreda Botora, Józefa Wójcika, Mariana Majewskiego, Jana Brandysa, Szczepana Wesołego, Henryka Czornego, Stanisława Cynara, Józefa Myrdę, Alojzego Waleczka, Alberta Stephana, Jana Szymałę, Franciszka Winczowskiego, Ignacego Siwca, Józefa Matuszka i Walerego Jasińskiego.

Projekt zakłada dotarcie do Archiwum Apostolskiego Watykańskiego, archiwum Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii, Instytutu Polskiego i Muzeum im. Gen. Sikorskiego w Londynie, archiwum Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech, archiwum Polskiej Misji Katolickiej we Francji, Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku oraz archiwum Polonijnego Seminarium Duchownego w Orchard Lake. Wyniki badań opublikowane zostaną w artykułach naukowych i monografii.

Okres realizacji projektu:  

01.01.2020 – 31.12.2023

W pierwszym roku realizacji badań tematem zajmował się indywidualnie ks. dr hab. Damian Bednarski.

Nazwa zespołu badawczego: Wartość życia ludzkiego u jego kresu

Kierownik: ks. dr Tomasz Gwoździewicz

Członkowie zespołu: 

dr Monika Gwóźdź

Opis projektu:

W ramach realizacji zaproponowanego tematu uwaga zostanie skupiona na interdyscyplinarnym opracowaniu zagadnień związanych z wartością życia ludzkiego ze szczególnym akcentem położonym na jego zakończenie. Wymieniony temat badawczy wydaje się aktualny nie tylko ze względu na swoją uniwersalność, ale obecnie zauważalną praktyczną potrzebę pogłębienia i usystematyzowania wiedzy w wyznaczonym zakresie (godność człowieka, wartość życia ludzkiego, choroba, środki wczesnoporonne, aborcja, eutanazja, kara śmierci, śmierć, szacunek wobec zwłok, pochówek, kary za przerwanie życia). W dobie rozszerzającej swoje wpływy koncepcji antropologicznej jaką stanowi transhumanizm konieczne jest kompleksowe pochylenie się nad wartością życia ludzkiego, a wyraźną potrzebę podjęcia wskazanego tematu ujawniają regularnie podnoszone w debatach społecznych kwestie prawa do przerywania życia ludzkiego w formie aborcji oraz eutanazji.

Okres realizacji projektu:  

01.01.2022 – 31.12.2023

Nazwa zespołu badawczego: Kaznodziejstwo internetowe w Polsce 2022/2023

Kierownik: ks. prof. dr hab. Ireneusz Celary

Członkowie zespołu:

dr hab. Grzegorz Łęcicki, prof. UKSW

Opis projektu:

Analiza treści i formy wybranych kazań głoszonych podczas Mszy św. transmitowanych w Internecie na kanale YouTube w roku liturgicznym cyklu C II. Studium z zakresu teologii pastoralnej oraz teologii komunikacji i mediów. Podstawowe założenie: sprawdzenie zgodności postulatów programu duszpasterskiego „Wierzę w Kościół Chrystusowy” z praktyką kaznodziejskiego przepowiadania. Metoda – teolingwistyka medialna; analiza ok. 52-54 homilii niedzielnych + świątecznych. Kryteria główne pastoralne: czy homilia spełnia warunki homilii – czy dotyczy 2/3 czytań z dnia (czy innych perykop), czy są odniesienia do programu duszpasterskiego „Wierzę w Kościół”. Kryteria co do formy medialnej: długość (w przybliżeniu np. do 5 minut, do 10 min, powyżej 10 minut); ton głosu, gestykulacja, figury retoryczne, komunikatywność języka.

.

Okres realizacji projektu:  

01.01.2023 – 31.12.2023

Nazwa zespołu badawczego: Prawo rzymskie w wybranej literaturze okresu patrystycznego

Kierownik: ks. dr Wojciech Kamczyk

Członkowie zespołu:

ks. dr Andrzej Sacher, Wydział Prawa Kanonicznego, UKSW

Opis projektu:

Chrześcijaństwo pierwszych wieków rozwijało się w świecie cywilizacji rzymskiej, odznaczającej się wysokim stopniem organizacji politycznej, społecznej, ekonomicznej, prawnej, terytorialnej i intelektualnej. Wiele elementów dziedzictwa tej cywilizacji przejęło, w tym elementy kultury prawnej. Podejmowane badania naukowe dotyczyć będą wpływu prawa rzymskiego na kształtowanie się wybranych rozstrzygnięć dyscyplinarnych Kościoła w starożytności i wczesnym średniowieczu, a także obecności niektórych pojęć tegoż prawa w wybranej literaturze patrystycznej.

Okres realizacji projektu:

01.01.2023 – 31.12.2023