prof. dr hab. Dariusz Pawelec – ur. 1965; prof. dr hab.; ukończył filologię polską w Uniwersytecie Śląskim (1988), obronił rozprawę doktorską o poezji Stanisława Barańczaka napisaną pod kierunkiem profesora Ireneusza Opackiego (1992). Zainteresowania naukowe prof. Dariusz Pawelca obejmują poetykę nowoczesnej poezji polskiej, zagadnienia sztuki interpretacji, genologii, teorii tropów, poetykę historyczną oraz relacje edytorstwa i krytyki literackiej. Jest autorem pierwszej monografii poświęconej Stanisławowi Barańczakowi pt. Poezja Stanisława Barańczaka. Reguły i konteksty (1992), książek o poezji lingwistycznej, poezji Witolda Wirpszy, twórcą koncepcji „adresata możliwego” w liryce (przedstawionej w książce pt. Świat jako Ty. Poezja polska wobec adresata w drugiej połowie XX wieku, 2003), autor prac z zakresu teorii gatunku. Autor pierwszej antologii poezji pokolenia 68 pt. Powiedz prawdę (1990) oraz opracowania wyboru polemik i manifestów tej generacji pt. „Powinna być nieufnością”. Nowofalowy spór o poezję (2020). Opracował ponadto antologie: Martwe punkty. Antologia poezji „Na Dziko” (1994-2003) (edycja słowacka 2003, edycja polska 2004, edycja czeska 2006) oraz Tropy „Na Dziko”. Postantologia (2019); Edytor wielu dzieł Witolda Wirpszy: Sonata i inne wiersze do roku 1956 (2014); Listy z oflagu (2015), Varia. Eseje. Prozy (2016), Sama niewinność. Powieść (2017), Apoteoza tańca (2018), Umieralnia i inne utwory dramatyczne (2019), Drugi opór (2020), Pomarańcze na drutach (2021), Don Juan (2022), Wiersze odnalezione (2023). Pisał m.in. o twórczości Barańczaka, Miłosza, Wirpszy, Herberta, Białoszewskiego, Balcerzana, Kozioł. Zagajewskiego, Kornhausera, Krynickiego, Wojaczka, Skrzyposzka, Polkowskiego, Pawlaka, Sommera, Świetlickiego, Podsiadły, Kobierskiego. Rozprawy naukowe i parce krytycznoliterackie publikował m.in. w takich pismach, jak „Pamiętnik Literacki”, „Ruch Literacki”, „Teksty Drugie”, „Ethos”, „Forum Poetyki”, „Przestrzenie Teorii”, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo”, „Res Publica”, „Twórczość”, „Nowe Książki”, „Kresy”, „Brulion”.
Dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego i Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. W kadencji 2019-2022 był dyrektorem Instytutu Literaturoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego. Obecnie dyrektor Instytutu Polonistyki. Przewodniczy radzie programowej instytucji kultury Ars Cameralis (od 2000). Członek Komitetu Nauk o Literaturze PAN oraz Rady Doskonałości Naukowej w kadencji 2024-2027.
Publikacje:
- „Zniewolony umysł” jako parabola. „Res Publica” 1988, nr 5. Przedruk jako przedmowa w: C. Miłosz: Zniewolony umysł. KAW. Kraków 1989, s. 5–11. Wyd. II: KAW. Kraków 1990. [Tłum. na język bułgarski: „Porobenijat razum” kato parabola. W: C. Miłosz: Porobenijat razum. Tłum. Vera Dejanova. IK Galaktika. Warna 1992. Wyd. II Balkani. Sofia 2011, s. 17–24]
- Jak możliwa jest dziś poetyka historyczna? „Teksty Drugie” 1994, nr 5/6 (29/30), s. 127-140.
- Kod hymniczny w poezji Czesława Miłosza. „Pamiętnik Literacki” 2011, z. 2, s. 35–54. [Tłum. na język angielski: The Hymnic Code in the Poetry of Czesław Miłosz. Tłum. U. Philips. W: „Miłosz in Pamiętnik Literacki [Literary Memoire]. Selected Papers.”. Ed. T. P. Górski. IBL Warszawa 2013, s. 35–57]
- Wirpsza wielokrotnie. Instytut Mikołowski. Mikołów 2013.
- „Possible communications” and the „possible addressee” in lyrical poetry. „Studia Philologica Universitatis Velikotarnovensis” 2017, vol. 36/1, s. 313–323.
- Ryszard Krynicki, hasło. W: Polska poezja współczesna – przewodnik encyklopedyczny, edycja internetowa. Red. P. Śliwiński; 2017 (http://przewodnikpoetycki.amu.edu.pl/encyklopedia/ryszard-krynicki/)
- Boston Barańczaka. W: Ameryka Barańczaka. Red. S. Karolak, E. Rajewska. Universitas. Kraków 2018, s. 71–86.
- Edytorstwo jako krytyka literacka. „Pamiętnik Literacki” 2020, z. 4 s. 5-18.
- Rozpad władzy jako konsekwencja upadku mitologii. Obrazy końca systemu komunistycznego w korespondencji Jerzego Giedroycia i Witolda Wirpszy z lat 1981-1985. „Ethos” 2020, nr 4, s. 176-191.
- Barańczak Stanisław (1946-2014). [w]: La vie de l’esprit en Europe centrale et orientale depuis 1945 : dictionnaire encyclopédique. Paris : Les Éditions du Cerf, 2021, s. 545-547.
- Wobec efektu inskrypcji. „Kołysanka” Stanisława Barańczaka. W: Poezja polska ostatnich dwustu lat : odczytania i przekroje : dla Profesora Mariana Stali na jubileusz. Czabanowska-Wróbel Anna, Pilch Urszula M. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022, s. 371-382.
- Problem metalepsy. Od tropu do konceptu. „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” nr 13 (16), 2023, s. 17-35.
Prof. Dariusz Pawelec, PhD, DLitt
Professor
Research interests:
Polish poetry of the 20th and 21st centuries, historical poetics, genre studies, art of interpretation, editing
Recent publications:
- Umieralnia i inne utwory dramatyczne [The dying room and other dramatic works] / Witold Wirpsza ; compiled by Dariusz Pawelec . – Mikołów : Instytut Mikołowski im. Rafała Wojaczka, 2019. – 355 pages. – (Biblioteka Arkadii – Pisma Katastroficznego; t. 168). – ISBN 978-83-65250-62-9.
- Onova posledno desetiletie… Pobeda na zrelostta v polskata poeziâ ot 90-te godini na XX vek [This last decade… The victory of the mature word in Polish poetry in the 1990s] :/ Dariuš Pavelec // Literaturen Vestnik; Sofia – God. 28, 25.09-1.10.(2019), 9 pages.
- Tropy na dziko : postantologia [Tropes à la game: A post-anthology] / selection, introduction and compilation by Dariusz Pawelec . – Katowice : Instytucja Kultury Ars Cameralis Silesiae Superioris, 2019. – 244 pages. – ISBN 978-83-64172-20-5.
- T.W. Pisarz-idol : Witold Wirpsza w lekturze Stanisława Barańczaka [W.T.W. A writer-idol: Witold Wirpsza in Stanisław Barańczak’s readings]/ Dariusz Pawelec // Poznańskie Studia Polonistyczne, Ser. Lit. – No. 36 (2019), pp. 41-57.
- Boston Barańczaka [Barańczak’s Boston]/ Dariusz Pawelec // In: Ameryka Barańczaka. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2018. – pp. 71-85. – ISBN 978-83-242-3488-2.
Research grants:
- The monograph: “Powinna być nieufnością…”. Nowofalowy spór o poezję.[“She should be distrust…” A new-wave dispute over poetry], as part of the grant: Polemika (krytyczno) literacka w Polsce – między studium przypadku a historią literatury. Edycje krytyczne [Literary-criticism in Poland — between a case study and history of literature]. The project of the National Program for the Development of Humanities [“Dziedzictwo narodowe”] – no. 11H 16 013184, realized in the years 2018-2022. The Faculty of Polish and Classical Philology, The Adam Mickiewicz University, Poznań. Project manager: Prof. Agata Stankowska.
- The study: Genologia multimedialna Edwarda Balcerzana. Uwarunkowania i perspektywy. [Edward Balcerzan`s Multimedia Theory of Genres. Its Conditions and Perspectives], as part of the grant: Poetyka – nowe perspektywy [Poetics — new perspectives]. The project of the National Program for the Development of Humanities [the research module 1.1; 2014-2017] – no. 0042/NPRH3/H11/82/2014. The Faculty of Polish and Classical Philology, The Adam Mickiewicz University, Poznań. Project manager: Prof. Tomasz Mizerkiewicz.
- The study of Ryszard Krynicki’s poetic profile as part of the grant: Polska poezja współczesna: przewodnik encyklopedyczny [Modern Polish poetry: An encyclopedic guide]. The project of the National Program for the Development of Humanities, 11H 12 0245 81, realized in the years 2014-2016. The Faculty of Polish and Classical Philology, The Adam Mickiewicz University, Poznań. Project manager: Prof. P. Śliwiński.
Academic outreach and engagement:
- Chairman of the Jury of the 12th National Jean Genet Poetic Competition addressed to inmates in Polish prisons (29 October, 2020).
- Promotion of the anthologies compiled by the author (Tropy Na Dziko. Postantologia. Selection, introduction and compilation by Dariusz Pawelec. Ars Cameralis, Katowice 2019 and Mrtvé Antologie poezie „Na Divoko” (1994-2003). Výber, zpracováni a komentář Dariusz Pawelec. Přeložil Jan Faber. WYD. PROTIMLUV, Ostrava 2006) in Frydek-Mistek, Svatojánská věž, 2 October, 2020 r. (the Czech Republic), as part of the project „Poezie na kolečkách“, the European Union National Institutes for Culture and the Directorate-General for Translation.
- Promotion of the anthologies compiled by the author (Tropy Na Dziko. Postantologia. Selection, introduction and compilation by Dariusz Pawelec. Ars Cameralis, Katowice 2019) in “Zbieg Poetycki Na Dziko”, during the Festival Ars Cameralis, Katowice, 16 November, 2019, and in the Mikołów Institute (the evening — the 20th Anniversary of the Mikołów Institute), Mikołów 21 November, 2019.
