prof. dr hab. Marek Biesiada
Narodowe Centrum Badań Jądrowych
Źródło fot. https://pl.wikipedia.org/
Lem, kosmologia, post-empiryzm
Zdaniem Stanisława Lema gdyby człowiek jaskiniowy zajmował się tylko rzeczami możliwymi do realizacji, dalej mieszkalibyśmy w jaskiniach. Widać jasno jak daleko dzisiejsza codzienność różni się od tej smutnej wizji. Jednak aspekt praktyczny rozwoju cywilizacji poprzedza etap poznawczy – dążenia do zrozumienia świata i przekraczania kolejnych granic poznania. Przekraczanie granic poznania bardzo dobrze ilustrują ostatnie dekady rozwoju kosmologii. W ramach współczesnej kosmologii w naturalny sposób łączą się ścieżki poznania świata w największej możliwej i najmniejszej możliwej skali (fizyka cząstek elementarnych). Osiągnęliśmy obecne granice empirycznego poznania, lecz pragniemy rozumieć świat jeszcze głębiej. Prowadzi to do post-empiryzmu jako odpowiadającej temu stanowi rzeczy koncepcji filozofii nauki. W jednym ze swych utworów Stanisław Lem pisze, że pewna wyższa szkoła: „tym, co istnieje, wcale się nie zajmuje; banalność istnienia została już udowodniona zbyt dawno, by warto jej poświęcać choćby jedno jeszcze słowo.” Czyżby była to profetyczna zapowiedź post-empiryzmu? Być może teoria super-strun czy wieloświaty nigdy nie będą mogły być doświadczalnie zweryfikowane.