fot. Małgorzata Dymowska
Prof. dr hab. Barbara Kożusznik jest profesorem psychologii pracy i organizacji na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach oraz dyrektorem Interdyscyplinarnego Centrum Rozwoju Kadr (ICRK) w Uniwersytecie Śląskim. Jest autorką ponad 200 prac naukowych – artykułów, rozdziałów i książek. Jej główne zainteresowania koncentrują się na badaniu i doskonaleniu zespołów pracowniczych, wpływie społecznym w organizacji i badaniu kompetencji pracowniczych.
prof. dr hab. BARBARA KOŻUSZNIK
Zarządzanie zorientowane na kompetencje
W popandemicznej rzeczywistości naukowcy, kontynuując swoją pracę, starają się spełnić wymagania międzynarodowej mobilności, rewolucji modelu komunikacji, konieczności dostosowania się do zmian w postaci na przykład hybrydowych warunków pracy etc.
Zmienił się też obraz współpracy naukowej z zagranicą, przy czym zmiana ta dotyczy szczególnie nauk humanistycznych i społecznych. Jest to wynikiem osłabienia granic między ośrodkami nauki. Osłabienia, lecz nie całkowitego ich wyeliminowania. Nadal bowiem istnieją tzw. wiodące centra badawcze, zarówno w Europie, jak i na świecie. W dalszym ciągu występuje konkurencja między uniwersytetami i nastawienie na „wygraną”, którą osiąga się m.in. w wyniku „drenażu mózgów”, rozumianego jako migracja największego potencjału naukowego z krajów biedniejszych do najbardziej rozwiniętych. Koncentracja na mierzalnych osiągnieciach (punkty, miejsce w rankingu etc.) i rywalizacji o najwybitniejsze umysły wydają się nadal normą. Tak rozumiana walka i takie postępowanie przynoszą wygraną stosunkowo rzadko i dotyczą nielicznych uczelni, a często kluczowe czynniki, takie jak reputacja uczelni, są niezależne od działań przez nie podejmowanych.
Istnieją jednak ośrodki akademickie, które – ze względu na trudności wzięcia udziału w „drenażu mózgów” i wobec silnej konkurencji między uczelniami – przyjmują inne strategie w walce o doskonałość naukową. Koncentrując swoje działania na tworzeniu kluczowych kompetencji, zapewniają optymalne warunki dla rozwoju młodych talentów badawczych.
Takie podejście jest podstawą działań ICRK, którego współpracownicy uważają, że jednostronne budowanie doskonałości naukowej w oparciu o silną walkę, konkurencję i pragnienie zwycięstwa za wszelką cenę nie tylko nie buduje, ale wręcz niszczy wiele tak ważnych zjawisk, jak na przykład współpraca w zespołach naukowych.
Interesującą alternatywą jest budowanie i rozwijaniem kariery naukowej, której ostatecznym celem staje się zatrzymanie utalentowanych młodych naukowców w ich macierzystych uczelniach. Koncepcja opracowywana na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach jest rozwijana m.in. w ramach projektu „Transfer na rzecz europejskich badań i innowacji” (finansowanego z funduszy Horyzontu 2020). Cele są dwa. Po pierwsze należy rozwijać istniejący potencjał kadrowy. Po drugie – zwiększyć atrakcyjność uczelni dla wybitnych naukowców.
Jesteśmy u progu podjęcia ważnych decyzji przez nasz uniwersytet. Dzięki nowemu modelowi kariery i oceny chcielibyśmy przywrócić zaufanie naszych profesorów do uczelni, a nie nadmiernie mierzyć i kontrolować ich działania. Pragniemy, żeby ci, którzy osiągają dobre wyniki, byli promowani – przy minimum formalnych procedur.
W ICRK uważamy, że proces oceny akademickiej, w przeważającej mierze ilościowy i oparty na wynikach, powinien ustąpić miejsca dbania o talenty, nadając priorytet rozwojowi wizji i strategii – zarówno na poziomie osobistym, jak i zespołowym.
Takie podejście do procesu doskonalenia i oceny wymaga szczególnych kompetencji związanych nie tylko z procesem prowadzenia badań, publikowania czy wykładania, lecz także myślenia strategicznego, współpracy i pracy zespołowej. Bardzo silny nacisk położony zostanie na kompetencje interpersonalne i przywódcze. W ten sposób nowy model kariery dla kadry profesorskiej przyniesie korzyści w każdej grupie pracowników i pracowniczek.
Wymaga to stworzenia w uniwersytecie pozytywnego, stymulującego środowiska pracy. Takie środowisko powinna charakteryzować zarządzanie ludźmi zorientowane na talenty i stanowiące nową propozycję radzenia sobie z rosnącą presją wywieraną na obecnych pracowników naukowych oraz pracowników wsparcia.