Christian Altmann
Transkulturowość a przekład w trójkącie językowym. „Herztier” Herty Muller w czeskim i polskim przekładzie
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2021. ISBN: 978-83-226-4138-5, ss. 232.
Niniejsza monografia poświęcona jest przekładowi literackiemu w trójkącie językowym, w którym uczestniczą język germański (niemiecki) i dwa typologicznie i kulturowo spokrewnione języki zachodniosłowiańskie (polski i czeski). Analiza tłumaczeń powieści Herty Müller Herztier i Atemschaukel na języki czeski i polski stanowi przyczynek do opisu przekładalności w perspektywie trójkąta językowego, w którym każdy z języków uwikłany jest w odmienne czynniki rozumienia tworzonych w nich tekstów, co rzutuje na konceptualizację sensu oryginalnego utworu literackiego.
Katarzyna Bańka-Orłowska (red.)
Oriental Meetings in Sosnowiec : language, literature, society
Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą Katowice 2021. ISBN: 978-83-226-4004-3, ss. 162.
Niniejszy tom stanowi rezultat interdyscyplinarnej konferencji naukowej OMIS, organizowanej corocznie przez Instytut Językoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Dzięki różnorodnej tematyce oraz przystępnemu językowi publikacja stanowi doskonałe źródło wiedzy, nie tylko dla specjalistów. Opublikowane teksty poświęcone są językowi, kulturze, społeczeństwu czy sytuacji politycznej wielu krajów Azji, m.in. Japonii, Chin, Indii i Arabii Saudyjskiej.
Paulina Biały, Marcin Kuczok, Marcin Zabawa (red.)
Various Dimensions of Place in Language Studies
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2023. ISBN: 978-83-226-4068-5, ss. 176.
Monografia stanowi zbiór artykułów, z których każdy, bazując na założeniach językoznawstwa kontrastywnego, omawia pojęcie „miejsca” z innej perspektywy. Pierwsze cztery artykuły koncentrują się na miejscu konceptualizacji w językach. Kolejne dwa artykuły omawiają pojęcie ‘miejsca’ z bardziej dosłownego punktu widzenia, koncentrując się na roli przypadków oraz przyimków w wyrażaniu miejsca oraz na pragmatycznej analizie sposobu mówienia o miejscach w kulturze polskiej oraz amerykańskiej. Trzecia część książki zawiera dwa artykuły skupiające się na kontakcie językowym. Każdy z wyżej wymienionych artykułów stanowi inspirujące podejście do studiów kontrastywnych oraz kolejnych badań.
Ewa Biłas-Pleszak, Artur Rejter, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Wioletta Wilczek (red.)
Nie/porozumienie, nie/tolerancja, w(y)kluczenie w języku i kulturze
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2021. ISBN: 978-83-226-4079-1, ss. 264.
Epoka, w której żyjemy, pełna jest również sytuacji komunikacyjnie trudnych, wynikających z tempa zmian cywilizacyjnych, konfliktów kulturowo-społecznych, narastających przepaści związanych z otwarciem na Innego, do spotkania z którym nie zawsze jesteśmy przygotowani. Rozprawy i studia wchodzące w skład niniejszej monografii zostały podzielone na cztery części: I Inny, Obcy, hejt, tolerancja… — językowe konceptualizacje, II W(y)kluczenie — od języka do dyskursu, III Nie/porozumienie — w stronę (społecznego) dialogu, IV Inny, Obcy — konteksty międzykulturowe. Podjęte problemy sytuują się w wielu przestrzeniach komunikacyjnych i społecznych, skupiają się zarówno na samym języku i jego środkach, jak i na kontekstach użycia kodu naturalnego, stanowiących kluczowe tło kulturowo-społeczne (oraz jego manifestacje), takie jak polityka, rasizm, płeć, orientacja seksualna, religia, sport, choroba czy inność narodowa i kulturowa.
Robert Bońkowski, Milica Lukić, Krešimir Mićanović, Paulina Pycia-Koscak, Sanja Zubčić (red.)
Periferno u hrvatskom jeziku, kulturi i društvu
Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą Katowice 2023. ISBN: 978-83-226-4053-1, ss. 564.
Tom Peryferie w języku chorwackim, kulturze i społeczeństwie jest drugim zbiorem artykułów, które są rezultatem spotkania kroatystów na międzynarodowej konferencji naukowej, która odbyła się w Katowicach w 2019 r. Na pierwszy i najobszerniejszy rozdział tomu pod tytułem „Chorwacki język standardowy i dialekty” składają się artykuły, w których peryferia i peryferyjność pojawiają się najczęściej w odniesieniu do marginalnego miejsca określonych zjawisk językowych w chorwackim języku standardowym i w wariantach regionalnych. W drugiej części zatytułowanej „Język chorwacki w nauczaniu i przekładzie” znajdują się teksty, w których peryferia i peryferyjność są związane z glottodydaktyką języka chorwackiego i traduktologią. Trzeci rozdział tomu, „Język chorwacki poza granicami kraju”, obejmuje prace, w których peryferia i peryferyjność są najbliższe swojemu pierwotnemu, geograficznemu znaczeniu, tj. odnoszą się do miejsca oddalonego od centrum, które w tym konkretnym przypadku stanowi Chorwacja. Perspektywa diachroniczna w badaniach peryferii i peryferyjności widoczna jest w tekstach zebranych w czwartym rozdziale tomu zatytułowanym „Chorwacki język i chorwackie pismo na przestrzeni wieków”. Ostatni rozdział, „Kulturoznawcze i socjologiczne konteksty peryferii”, prezentuje wyniki badań, które odbiegają od problematyki czysto językoznawczej, ale analizowane w nich peryferie i peryferyjność wpisują się w główny temat projektu.
Anna Drzazga, Piotr Kakietek (red.)
An English-Polish Dictionary of Linguistic Terms
Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą Katowice 2023. ISBN: 978-83-226-3752-4, ss. 484.
Słownik An English-Polish Dictionary of Linguistic Terms adresowany jest głównie do studentów neofilologii biorących udział w kursach językoznawczych, oraz do uczestników seminariów magisterskich z zakresu językoznawstwa. Słownik może być także wykorzystany przez nauczycieli języka angielskiego, tłumaczy tekstów z zakresu językoznawstwa i tych, których interesuje praktyczne zastosowanie wyników badań nad językiem. Stanowi dużą pomoc w przyswojeniu i zrozumieniu wielu terminów powszechnie stosowanych w językoznawstwie. Dodatkową korzyścią dla potencjalnego użytkownika Słownika jest możliwość zapoznania się z polskimi odpowiednikami angielskich terminów językoznawczych. Jeśli chodzi o wybór objaśnianych terminów, Słownik nie ogranicza się do konkretnej dziedziny językoznawstwa czy też okresu, ale obejmuje różne dziedziny i szkoły językoznawcze do początku XXI wieku. Przy wyborze terminów uwzględniono powiązania językoznawstwa z innymi dziedzinami nauki. Słownik zawiera pewną ilość terminów z dyscyplin naukowych (np. logika, filozofia, psychologia, etc.), którymi często posługują się lingwiści. W Słowniku znajduje się również polski indeks objaśnianych terminów.
Dominika Dykta
Ciao! Me uala? : perché i talamonesi cambiano il codice : analisi cognitiva dell’alternanza e del cambio di codice tra l’italiano e il dialetto talamonese
Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą Katowice 2021. ISBN: 978-83-226-3963-4, ss. 218.
Publikacja stanowi efekt badań językoznawczych dotyczących dialektu charakterystycznego dla społeczności zamieszkującej Talamonę, małą miejscowość we włoskich Alpach w regionie Lombardia. Celem interdyscyplinarnej analizy procesów zachodzących w języku mieszkańców miasteczka jest wyłonienie prawidłowości występowania zjawisk alternacji i zmiany kodu między językiem włoskim a dialektem, którym posługują się talamończycy. Czynnikami wpływającymi w największym stopniu na zachowania językowe badanej grupy są: wiek, poziom wykształcenia, kariera zawodowa, silne emocje, stosunek do tradycji. Autorka wyjaśnia różnice między dialektologią włoską i polską, a następnie odpowiada na pytania: Czy mieszkańcy Talamony częściej mówią po włosku w pracy, a dialektu używają w domu? Czy najstarsi członkowie społeczności przedkładają dialekt nad język włoski? Czy prawdą jest, że młodzież wstydzi się używania dialektu i posługuje się wyłącznie językiem włoskim? Przedstawione obserwacje sposobu komunikacji wybranej grupy badawczej wpisują się w dialog o stanie języka włoskiego, jego pochodzeniu i ewolucji dialektu.
Małgorzata Grzonka, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Kinga Wąsińska (red.)
Jak komunikować się w erze cyfrowej? : podstawy dobrej komunikacji offline
Fundacja Wiedzy i Dialogu Społecznego Agere Aude. Chorzów 2021. ISBN: 978-83-951069-3-4, ss. 137.
Prezentowany podręcznik przygotowany został przez przedstawicieli międzynarodowego zespołu pracującego w ramach projektu Między innowacją a interakcją – kreowanie przestrzeni komunikacyjnej w cyfrowym świecie1. Publikacja pisana była z myślą o młodych ludziach, których naturalną przestrzenią komunikacji jest przestrzeń wirtualna. W przekonaniu autorów taki sposób budowania relacji interpersonalnych nie pozwala na pełne korzystanie z dobrodziejstw bezpośredniej, głębokiej rozmowy. Co więcej, brak alternatywy dla komunikacji zapośredniczonej przez medium (internet) osłabia pewne kompetencje komunikacyjne, niezwykle cenne w relacjach werbalnych face to face. Trudności w nawiązywaniu kontaktów, nieumiejętność osiągania swoich celów komunikacyjnych oraz rozwiązywania konfliktów cechują współczesnych uczestników życia społecznego, zagubionych między światem realnym a cyfrowym. [frag. wstępu]
Małgorzata Grzonka, Marta Margiel, Agnieszka Płukajska-Otto, Joanna Przyklenk, Katarzyna Sujkowska-Sobisz, Kinga Wąsińska, Wioletta Wilczek, Szymon Witczak
Jak uczyć o komunikacji w erze web 2.0? Scenariusze warsztatów
Fundacja Wiedzy i Dialogu Społecznego Agere Aude. Chorzów 2021. ISBN: 978-83-951069-5-8, ss. 92.
Publikacja powstała w ramach projektu Be-com Między interakcją a innowacją – kreowanie przestrzeni komunikacyjnej w świecie cyfrowym. Projekt realizowany jest przez pięć instytucji. Cztery z nich to uczelnie wyższe: Uniwersytet Śląski w Katowicach (Polska), Kazimieras Simonavičius University (Litwa), L-Università ta’Malta (Malta), European University Cyprus (Cypr), piątą instytucją jest Fundacja Wiedzy i Dialogu Społecznego Agere Aude.
Gerd Hentschel, Jolanta Tambor, Istvan Fekete
Frequenzwörterbuch deutscher Lehnwörter im Schlesischen der Gegenwart: mit Kommentaren zur Etymologie
BIS-Verlag der Carl von Ossietzky Universität Oldenburg, Oldenburg 2021. ISBN: 978-3-8142-2390-2, ss. 106.
Słownik obejmuje ok. 700 leksemów, które należą do grupy germanizmów uwzględnionych w wielu glosariuszach i słownikach współczesnego (regio)lektu śląskiego. Okazuje się, że duża liczba z nich jest nadal używana, jednak równie wiele już nie. Słownik sklada się z czterech części: pierwsza ma układ alfabetyczny, druga część jest uporządkowana według frekwencji. W trzeciej części przedstawiono różnice między poszczególnymi regionami, a czwarta zawiera informacje o etymologii, czyli podano wyrazy niemieckie, od których pochodzą śląskie germanizmy (co w niektórych przypadkach stwarzało spore problemy).
Katarzyna Kwapisz-Osadnik
Les conceptualisations de relations au travers des prépositions neutres en français. Une approche cognitive
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2021, ISBN: 978-83-226-4092-0, ss. 186.
Książka « Les conceptualisations de relations au travers des prépositions neutres en français. Une approche cognitive » to interesująca propozycja wydawnicza, w której problem użycia francuskich przyimków neutralnych został opisany całościowo (przyimki stanowiące część konstrukcji nominalnych, czasownikowych oraz przyimkowych) w oparciu o proces obrazowania, tj. konstruowania sceny (gramatyka kognitywna R. Langackera). Pełny ogląd funkcjonowania przyimków na poziomie percepcji i konceptualizacji ma postać schematów, w których ujęte zostały archetypy poznawcze i formuły inwariantów semantycznych. Jako że wiele użyć zdeterminowanych jest diachronicznie, książka zawiera historyczne ciekawostki wyjaśniające ich łacińskie źródła. Z całą pewnością może być wartościowym i inspirującym punktem odniesienia dla kolejnych badań językoznawczych, jak również w glottodydaktyce nie tylko języka francuskiego.
Anna Krzyżanowska, Francis Grossmann,
Katarzyna Kwapisz-Osadnik (red.)
Les formules expressives de la conversation. Analyse contrastive : français-polonais-italien
Wydawnictwo Episteme, Lublin 2021, ISBN: 978-83-65172-33-4, ss. 575.
Książka « Les formules expressives de la conversation. Analyse contrastive : français-polonais-italien » to rodzaj trójjęzycznego słownika, który zawiera 50 spośród najczęściej używanych formuł konwersacyjnych języka francuskiego oraz ich ekwiwalentów w języku polskim i włoskim. Jest ona skierowana zarówno do czytelników o zainteresowaniach stricte naukowych – językoznawców, studentów filologii – jak i do dydaktyków, tłumaczy oraz specjalistów zajmujących się automatycznym przetwarzaniem języka naturalnego. Hasła słownikowe języka francuskiego, polskiego i włoskiego zostały opisane według wspólnego, bardzo czytelnego schematu, uwzględniającego dziesięć parametrów, np. warunki użycia formuły, jej budowa, nacechowanie stylistyczne, częstość występowania w różnych typach korpusów językowych. Przykłady ilustrujące użycie formuł są zaczerpnięte z „żywego języka” – w tym z Twittera, forów internetowych, prasy i literatury współczesnej. Prezentacja autentycznych kontekstów jest bardzo istotna zarówno z punktu widzenia leksykograficznego, jak i glottodydaktycznego. Pozwala to czytelnikowi dokonać wyboru formuły nie tylko na podstawie opisu jej znaczenia. Jest to pierwsze takie opracowanie zarówno na rynku polskim, jak i francuskojęzycznym.
Jolanta Latkowska (red.)
Issues in Foreign Language Teaching and Teacher Development: reflection and analysis.
Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”. Katowice 2021. ISBN: 978-83-8183-068-3, ss. 268.
Until its closure in 2019, the Applied Linguistics Department at the University of Silesia’s Institute of English Studies undertook exploratory research into the teaching and learning of English as a foreign language. The research, reflective of the breadth of interests of the department’s staff, addressed the multifaceted nature of language and its pedagogy, focussing on the parties involved, as well as the process’s complexities and intertwining themes. This volume provides a review of the most recent research by former staff members, and as such brings to bear the processes of analysis and reflection on evolving trends in teacher education and English language teaching.
Marcin Maciołek, Jolanta Tambor
Przeszłość w teraźniejszości. Historyczne korzenie współczesnych reguł i wyjątków polszczyzny
Gnome – Wydawnictwa Naukowe i Artystyczne. Katowice 2021. ISBN: 978-83-63268-66-4, ss. 84.
Naszym celem jest dotarcie wraz z Czytelnikiem do historycznych korzeni zarówno jasnych, w miarę oczywistych reguł gramatycznych współczesnej polszczyzny, jak i różnych odstępstw od nich, które z dzisiejszego punktu widzenia określane są w (glotto)dydaktyce jako wyjątki. Tymczasem często nawet pobieżne poznanie procesu historycznego i ukazanie genezy pewnych zjawisk pozwala je łatwiej zaakceptować, a także – co ważniejsze – zapamiętać. Postanowiliśmy wziąć pod lupę te wyjątki polskiej gramatyki, które stanowią pozostałości po wcześniej obowiązujących zasadach i które są śladami procesów zachodzących w polszczyźnie przez wieki. Odwołujemy się również do hipotetycznego stanu prasłowiańskiego i ustaleń historyków języka nad przemianami towarzyszącymi wyodrębnianiu się języka polskiego ze wspólnoty prasłowiańskiej i kształtowaniu jego współczesnej postaci.
Jeszcze do niedawna unikano w nauczaniu gramatyki synchronicznej (opisowej) odniesień historycznojęzykowych. Osobiście uważamy, że takie odwołania przynoszą niezaprzeczalne korzyści… [frag. wstępu]
Piotr Mamet, Anna Majer
The Discourse of M: Managing British Intelligence in James Bond Movies
Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą Katowice 2021. ISBN: 978-83-226-3965-8, ss. 153.
“The Discourse of M“ różni się od książek, które do tej pory napisano na temat serii filmów o agencie 007. To nie główny bohater – James Bond – jest przedmiotem zainteresowania autorów, lecz M – osoba będąca szefem brytyjskiego wywiadu (MI6) i zwierzchnikiem Bonda. W postać M wciela się trzech aktorów (Bernard Lee, Robert Brown i Ralph Fiennes) i jedna aktorka (Judith Dench), a każda z tych osób stwarza wyjątkową kreację szefa MI6, reprezentując różne style zarządzania, co ma odzwierciedlenie w języku. To właśnie stało się przedmiotem dociekań badaczy – dyskurs M. Książka ma charakter pracy naukowej. Socjolingwistyczną i pragmatyczną analizę materiału badawczego (wypowiedzi M) poprzedza teoretyczna podbudowa dotyczącą dyskursu instytucjonalnego, krytycznej analizy dyskursu, koncepcji władzy i aspektów pragmatycznych – aktów mowy i uprzejmości. Część badawczą rozpoczyna analiza pozycji M jako szefa wywiadu na przestrzeni lat, na podstawie wypowiedzi bohaterów w różnych konfiguracjach – M-Bond, M-zwierzchnicy czy M o sobie. Dalej obserwujemy, jak zmienia się dyskurs M w poszczególnych odcinkach serii. Jako manager, M wydaje rozkazy, dokonuje oceny i dba o zachowanie najwyższych standardów i swych podwładnych. Książka przedstawia, w jaki sposób każdy z czterech M realizuje swoje managerskie zadania, jaka jest specyfika języka każdego z nich i w jaki sposób za pomocą języka realizują oni swoje cele, a tym samym cele MI6.
Barbara Sambor
Wymowa młodych aktorów : analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych
Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą Katowice 2021. ISBN: 978-83-226-4127-9, ss. 264.
Prezentowane wyniki badań realizacji fonemów spółgłoskowych studentów szkół teatralnych pozwalają na stworzenie paradygmatu postępowania diagnostycznego odnoszącego się do wymowy studentów szkół aktorskich – jej badania, opisu i interpretacji w kategoriach heurystycznych, a także sformułowanie podstawowych założeń o charakterze aplikacyjnym. Analizy oparte na podstawach lingwistycznych dopełniają wiedzę o nienormatywnych realizacjach fonemów, ich istocie oraz wzajemnych powiązaniach. Niniejsza rozprawa wpisuje się w nurt badań empirycznych ważnych dla formułowania wniosków istotnych dla teorii lingwistycznej w aspekcie patofonetyki, logopedii, a także ortodoncji, laryngologii, foniatrii. Na podstawie analizy wyników badań i sformułowanych wniosków autorka prezentuje projekt programu kształcenia w zakresie logopedii medialnej.
Wioletta Wilczek (red.)
Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii. T. 8
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2021. ISBN: 978-83-226-4042-5, ss. 162.
Ósmy tom serii Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii jest publikacją, która przedstawia dorobek ogólnopolskiej konferencji naukowej (Katowice, 7 XI 2018). Autorzy zgromadzonych w tomie artykułów przedmiotem oglądu badawczego uczynili różnorodne zagadnienia historycznojęzykowe, przede wszystkim: opis leksyki dawnej i współczesnej zorientowany słowotwórczo, semantycznie czy etymologicznie; problemy nominacji w historii polszczyzny; konceptualizację pojęć w języku i kulturze. Zróżnicowanie kręgów tematycznych stało się podstawą podziału niniejszej książki na trzy części (Od historii do współczesności – ciągłość zmienność, inspiracje; Od słowa do znaczenia – etymologia, przemiany, warianty; Od znaku do tekstu – składnia, gatunki, funkcje), ukazujące szerokie spektrum naukowych zainteresowań badaczy.
Ryszard Wylecioł
Andare a casa o in casa? Analisi cognitiva della preposizione semplice italiana
Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą Katowice 2021. ISBN: 978-83-226-4033-3, ss. 214.
Niniejsza praca dotyczy przyimka w języku włoskim w kontekście bezokolicznika andare. W języku włoskim istnieją konstrukcje z różnymi przyimkami wyrażające relację [IŚĆ]/[JECHAĆ], np. andare a scuola, andare in ufficio itp. Analiza skupia się na przyimkach prostych oraz ich użyciu w wyrażeniach wynikających z doświadczania świata lub rozszerzenia metaforycznego i/lub metonimicznego. Celem pracy jest sprawdzenie roli landmarka i jego cech jako obiektu w wyborze przyimka z czasownikiem andare. Punktem odniesienia jest Gramatyka Kognitywna w ujęciu R. Langackera, a w szczególności proces obrazowania i relacja trajektor-landmark. Interpretacja landmarka to element decydujący o selekcji danego przyimka w przypadku czasownika andare.
Marzena Wysocka-Narewska
Language Fossilization in the Advanced Learners of Polish as a FL : Focus on Problems and Possible Solutions
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2021. ISBN: 978-83-226-3900-9, ss. 188.
Publikacja porusza problem fosylizacji języka u zaawansowanych użytkowników języka polskiego jako obcego. Zbadane są trudności (przejawy fosylizacji), z jakimi borykają się obcokrajowcy zarówno w mowie, jak i w piśmie, zasugerowane przyczyny istniejących problemów, a także sugestie zmian i form pracy nad językiem polskim.
