18 sierpnia 2024 roku odszedł od nas Wyjątkowy Człowiek, Mistrz licznej grupy pracowników nauki, w tym pracowników Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Wydziału Sztuki i Nauk o Edukacji w Cieszynie.
Tadeusz Lewowicki urodził się 2 lipca 1942 roku w Nagórzance – na Podolu. Od roku 1951 był na stałe związany z Warszawą. Studiował w Uniwersytecie Warszawskim i z nim była związana niemal cała Jego droga naukowa. W roku 1972 uzyskał stopień doktora na Wydziale Pedagogicznym UW, w roku 1977 uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych. W roku 1982 nadany Mu został tytuł profesora nadzwyczajnego, a w roku 1989 tytuł profesora zwyczajnego.
Profesor Tadeusz Lewowicki był jednym ze współczesnych twórców polskiej pedagogiki naukowej – pedagogiki wielostronnej i pedagogiki międzykulturowej, Autorem licznych publikacji służących rozwojowi teorii i praktyki edukacji, niestrudzonym Propagatorem najnowszych idei pedagogicznych i oświatowych.
Najważniejsze osiągnięcia naukowe Profesora Tadeusza Lewowickiego, mające szczególnie nowatorski charakter, obejmują:
- udowodnienie efektywności dydaktycznej czterech strategii procesu kształcenia (empiryczne potwierdzenie W. Okonia teorii kształcenia wielostronnego) oraz określenie osobowościowych uwarunkowań wyników uczenia się z wykorzystaniem tych strategii,
- stworzenie nowej subdyscypliny naukowej – dydaktyki różnicowej, stanowiącej swoisty odpowiednik psychologii różnic indywidualnych,
- opracowanie podstaw regulacyjnej teorii aspiracji młodzieży,
- teoretyczne ujęcie problematyki przemian oświatowych w okresie transformacji ustrojowej w Polsce i określenie doktryny edukacji krytyczno-kreatywnej (przezwyciężającej dominację edukacji adaptacyjnej),
- kreowanie współczesnych orientacji teoretycznych i metodologicznych w naukach pedagogicznych, w tym badań międzykulturowych,
- opracowanie i empiryczną weryfikację Teorii Zachowań Tożsamościowych (TZT), będącej całościowym i zarazem porównawczym ujęciem procesów i zjawisk zachodzących w regionach pogranicza (pograniczy).
Dorobek naukowy Profesora Tadeusza Lewowickiego obejmuje łącznie ponad 820 publikacji – w tym 23 książki autorskie oraz 145 tomów prac zbiorowych. Poza książkami opublikowanych zostało około 650 artykułów, rozpraw, sprawozdań z badań i innych opracowań w polskich oraz zagranicznych pracach i czasopismach.
Profesor Tadeusz Lewowicki pełnił liczne funkcje – m.in. funkcje dziekańskie w Uni-wersytecie Warszawskim (1977-1981), funkcję wicedyrektora samodzielnego Instytutu Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego (1981-1985), dyrektora Instytutu Badań Pedagogicznych Ministerstwa Oświaty i Wychowania (1985-1989), kierownika Katedry Dydaktyki Ogólnej w Uniwersytecie Warszawskim, kierownika Zakładu i Katedry Pedagogiki Ogólnej w Uniwersytecie Śląskim (1989-2012). W latach 1995-2002 był rektorem Wyższej Szkoły Pedagogicznej Związku Nauczycielstwa Polskiego, a następnie w latach 2003-2016 rektorem-seniorem i honorowym przewodniczącym Senatu tej uczelni.
Poza funkcjami kierowniczymi w instytucjach naukowych Profesor Tadeusz Lewowicki pełnił liczne funkcje w społecznościach korporacyjnych. W latach 1993-2007 był z wyboru (4 kadencje) przewodniczącym Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk. W latach 1988-2010 (7 kadencji) był z wyboru środowiska członkiem Centralnej Komisji ds. Tytułów i Stopni Naukowych przy Premierze. Jest zagranicznym członkiem Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy.
Bardzo znaczący był udział Profesora Tadeusza Lewowickiego w kształceniu i promowaniu kadry naukowej. Jego wychowankami jest kilku profesorów i 30 doktorów. Profesor był powołany do pełnienia funkcji recenzenta w ponad 70 sprawach o nadanie tytułu profesora, w 120 sprawach o nadanie stopnia doktora habilitowanego i 102 przewodach doktorskich. Prowadził liczne wykłady i seminaria. Pod Jego kierunkiem ponad 1200 studentów uzyskało tytuły magistra. Był nauczycielem tysięcy nauczycieli.
Dokonania Profesora Tadeusza Lewowickiego znalazły uznanie m.in. w formie przyznania Mu wysokich odznaczeń państwowych – Krzyża Kawalerskiego i Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski. Ma odznaczenia i nagrody resortowe – m.in. Medal KEN – i regionalne. Miał także odznaczenia ukraińskie – Medal za Osiągnięcia Naukowe przyznany przez Ministerstwo Nauki i Oświaty Ukrainy, Medal K. D. Uszyńskiego, Medał Hryhorija Sawycza Skoworody.
Był doktorem honoris causa Akademii Pedagogicznej w Krakowie (obecnie Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) i Uniwersytetu Opolskiego, doktorem honorowym Uniwersytetu Państwowego im. Iwana Franki w Żytomierzu, profesorem honorowym Akademii Humanistyczno-Pedagogicznej w Chmielnickim i Kijowskiego Uniwersytetu im. Borysa Grinczenki oraz Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Twórczość naukowa i pedagogiczna Tadeusza Lewowickiego oraz działalność społeczna i organizatorska umożliwiła Profesorowi zdobycie powszechnie uznawanego przez pedagogów autorytetu w nauce.
Ý
W latach 1989-2012 Profesor Tadeusz Lewowicki kierował Zakładem, a potem Katedrą Pedagogiki Ogólnej, funkcjonującą w Instytucie Nauk o Edukacji ówczesnego Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego. Nawiązanie w 1989 roku przez Profesora stałej współpracy z cieszyńską uczelnią było wyrazem zainteresowania problematyką pogranicza ze względu zarówno na usytuowanie ośrodka, prowadzone w nim dotychczas badania z zakresu pedagogiki kultury, jak i perspektywy podjęcia poczynań badawczych w obszarze pedagogiki międzykulturowej. Dla swoich współpracowników, członków kierowanego przez Niego Zespołu był niekwestionowanym Mistrzem, autorytetem naukowym, niestrudzonym w budowaniu poczucia wspólnotowości i działań opartych na współpracy.
Ważne znaczenie dla rozwoju warsztatu naukowo-badawczego – oprócz badań zespołowych – miał udział wszystkich członków Zespołu w co miesięcznych seminariach naukowych prowadzonych przez 33 lata przez Profesora, poświęconych m.in. prezentowaniu indywidualnych projektów badawczych, metodologii badań pedagogicznych, w tym orientacjom teoretycznym i obszarom działalności edukacyjnej, jak również teoriom i modelom przydatnych w badaniach międzykulturowych.
Pod opieką naukową Profesora 3 osoby uzyskały tytuł profesora nauk społecznych, 7 osób – stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych/ społecznych w zakresie pedagogiki oraz 12 osób – stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki. Dzięki tym stałym spotkaniom seminaryjnym wytworzył się również szczególny rodzaj więzi między członkami Zespołu, będący swoistym poczuciem tożsamości i zarazem pewnej odrębności i niepowtarzalności, kształtowanej kulturą intelektualną Profesora. Wymiernym efektem działalności Cieszyńskiej Naukowej Szkoły Badań Kultury i Oświaty Pogranicza były przede wszystkim publikacje – opatrzone stałym logo autorstwa Profesora Lewowickiego – które zapoczątkowały wydawanie od 1992 roku serii „Edukacja Międzykulturowa”, liczącej aktualnie 97 tomów oraz od roku 2012 – czasopisma naukowego „Edukacja Międzykulturowa”. Poszerzeniem i uzupełnieniem naukowej działalności Szkoły były organizowane cyklicznie sympozja i konferencje. W latach 1993-2024 odbyło się łącznie 27 międzynarodowych konferencji naukowych, którym Profesor Tadeusz Lewowicki patronował jako przewodniczący komitetu naukowego.
Ważnym obszarem działalności naukowej badaczy, reprezentantów różnych ośrodków naukowych w kraju, było zainicjowanie przez Profesora Tadeusza Lewowickiego w 2007 roku funkcjonowania Stowarzyszenia Wspierania Edukacji Międzykulturowej. Jego celem jest rozwój polskiej myśli naukowej w dziedzinie pedagogiki międzykulturowej oraz realizacja badań naukowych i inicjatyw edukacyjnych mających związek z pedagogiką międzykulturową i edukacją w warunkach zróżnicowania kulturowego.
Życie i twórczość naukowa Profesora Tadeusza Lewowickiego – to znakomita synergia humanistyki i pedagogiki, mądrości i wiedzy, prawdy i odpowiedzialności za Innych. W Osobie Profesora tracimy Mistrza, Nauczyciela, Przyjaciela, który na zawsze wytyczył ścieżki naszego naukowego myślenia i społecznego życia.
Byliśmy jako społeczność akademicka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i w Cieszynie zaszczyceni i wyróżnieni obecnością Profesora Tadeusza Lewowickiego. Za ten niepowtarzalny Czas – nam uczniom poświęcony – pięknie dziękujemy. Profesor odszedł od nas, ale będzie nam zawsze towarzyszył – tak jak dotąd w dokonywanych wyborach, prowadzonych badaniach, przygotowywanych tekstach. Świadomość Jego obecności, tego, że jesteśmy tu, gdzie jesteśmy i tym, kim jesteśmy w dużej mierze zawdzięczamy właśnie JEMU.
Profesorze – Mistrzu – wskazałeś nam drogi,
którymi podążamy kontynuując Twoje dzieło.
