Przejdź do treści

Uniwersytet Śląski w Katowicach

  • Polski
  • English
Instytut Literaturoznawstwa
Logo Europejskie Miasto Nauki Katowice 2024
Agnieszka Adamowicz-Pośpiech: Adaptacje biografii i twórczości Josepha Conrada w kulturze współczesnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2022. ISBN: 978-83-226-4172-9, ss. 364.

Współcześnie adaptacje są kulturowo wszechobecne. Książka podejmuje temat szeroko pojętych adaptacji w odniesieniu do postaci Josepha Conrada. Podstawą większości definicji adaptacji jest to, że to utwór literacki stanowi zalążek adaptacji, natomiast Autorka udowadnia, że również biografie pisarzy stały się pełnoprawnym tekstem kultury i, podobnie do tekstów literackich, mogą być poddawane adaptacjom. Życiorys Josepha Conrada-Korzeniowskiego stanowi bogaty materiał adaptacyjny, w którym wątki sensacyjne nakładają się na awanturniczo-przygodowe, a dramatyczne (także miłosne) przeplatają z komediowymi. Nie dziwi więc, że wielu artystów sięgało do tego arsenału motywów, wybierając ulubione epizody i fabularyzując je, przetwarzało w swoich dziełach. Publikacja stanowi analizę transformacji sylwetki Conrada (i jego dzieł) przez współczesnych artystów w obrębie 5 kategorii: powieści graficznych (Jądro ciemności. Powieść graficzna C. Anyango i D.Z. Mairowitza, Kongo T. Tirabosco i Ch. Perrissina, Joseph Conrad’s Heart of Darkness P. Kupera oraz Au coeur des ténèbres S. Miquela i L. Godarta), komiksu (Niesamowite opowieści J. Conrada, Ł. Godlewskiego i M. Jasińskiego), literackich zawłaszczeń (Serce ciemności J. Dukaja, Dżozef J. Małeckiego, Warunek E. Rylskiego), sztuk teatralnych (Conrad I. Villqista, Wyspiański/Conrad T. Mana), scenariuszy filmowych i słuchowisk radiowych (Zwycięstwo H. Pintera). Na zakończenie przedstawiono obecność figury Conrada w kontekście współczesnego brandingu i prześledzono, jakie czynniki sprzyjają budowaniu silnej marki „Conrad” w polskiej kulturze współczesnej. Przeprowadzone analizy udowadniają, że nie tylko dzieła pisarza, ale również jego biografia jako tekst kultury są obecne w kulturze współczesnej, stanowiąc atrakcyjne i obfite źródło adaptacji.

Patronat honorowy: Polskie Towarzystwo Conradowskie

img
Wikientij Wieriesajew: Sopra la morte. Tłum. Marian Kisiel. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”. Katowice 2022. ISBN: 978-83-8183-120-8, ss. 154.

Wikientij Wieriesajew właśc. Wikientij Smidowicz, urodził się 4/16 stycznia 1867 w Tule, zmarł 3 czerwca 1945 w Moskwie. Rosyjski pisarz i lekarz polskiego pochodzenia. W Polsce znany jest m.in. z powieści Spowiedź lekarza (1902), Siostry (1933), ze Wspomnień (1951) i szkiców Puszkin żywy (1978). Sopra la morte, swoisty notatnik literacki, to zbiór uwag o sztuce tworzenia, relacjach między pisarstwem, malarstwem i rzeźbą, o życiu i jego wyobrażeniach, a także o starości i umieraniu. Ten quasidziennik w wypisach i komentarzach, jakże charakterystyczny dla kultury modernistycznej, ma swój genologiczny odpowiednik w wielu literaturach europejskich. Jest w istocie rzeczy dziennikiem bez daty, rodzajem wariacji, gdzie pamięć porządkuje epizody życia. Notatki mają swój wewnętrzny rytm, każdy zapis ściśle łączy się z następnym, tworząc oryginalną wypowiedź autobiograficzną.

img
Tadeusz Sławek: Furia i szlachetniejszy rozum. Próby o „Burzy” Williama Szekspira. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2022. ISBN: 978-83-226-4183-5, ss. 230.

Może trzeba czytać tę sztukę jako przekaz „po śmierci”? Może nikt nie ocalał z nawałnicy, która wcale nie była dziełem Prospera, tylko dzikim obrządkiem natury? Może nikt się nawrócił, nikt nikomu nie przebaczył, nikt nie uznał swych grzechów i nikt nie okazał ani skruchy, ani wielkoduszności. Może wszystko, co usłyszeliśmy, to wymysł Prospera pragnącego czymś zająć bezczas pośmiertnego trwania i wynagrodzić sobie niepowodzenia losu i w ten sposób, niczym mistrzyni nieskończonej opowieści – Szeherezada, snuć marzenie o sprawiedliwszym świecie, w którym grzesznicy zostają ukarani, a sprawiedliwi wynagrodzeni? Czy nie słuchamy opowieści Prospera, który nie dotarł do wyspy, lecz utonął w zbutwiałej łodzi, do której wsadzili go uzurpatorzy, i teraz opowiada nam o tym wydarzeniu zmieniając jego zakończenie?

Patronat honorowy: Gdański Teatr Szekspirowski, Teatr Śląski im. St. Wyspiańskiego.

img
Marian Kisiel: Kairos. Szkice o poematach Karola Wojtyły. Instytut Literatury. Kraków 2022. ISBN: 978-83-671-7010-9, ss. 168.

Książka gromadzi szkice, które powstały podczas lektury poematów Karola Wojtyły w ich pełnym oraz wariantywnym kształcie. Przywołując różne wcześniejsze próby lektury, autor skłania się do takiego modelu interpretacji, który znajduje oparcie w refleksji strukturalistycznej i wykorzystuje doświadczenia metafizyki egzystencjalnej. Nieobce są jej też podpowiedzi – zorientowanych chrześcijańsko – teologii literackich.

Wyodrębnionych zostało pięć głównych problemów, skupionych wokół ideowych słów kluczy: Myśl, Ojczyzna, Kościół, Praca, Śmierć. Autor książki wyprowadza sens tych zagadnień, interpretując poematy Wojtyły – uznaje, że można opowiedzieć o świecie idei poprzez drobiazgowy rozbiór, ponowioną lekturę, wielokrotne czytanie tych samych fragmentów.

Książka nie jest zbiorem systematycznych debat, raczej komentarzem do bogatej biblioteki analiz i interpretacji poezji Karola Wojtyły. Ta biblioteka stale jest wzbogacana przez nowe spojrzenia krytyczne, a im głębiej twórca Kamieniołomu wchodzi w historię literatury i historię myśli, tym intensywniej jest odczytywany – poza wierzchnią szatą jego słów. Przyglądając się niektórym poematom, autor starał się pokazać osobną dykcję, podporządkowaną w całej twórczości Wojtyły podobnym regułom. Ta poezja – według określenia Jana Błońskiego „ściśle religijna” – jest każdorazowo poezją myśli.

 

img
Anna Kucz: Visualizzazione nella poesia di Nemesiano. Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie. Kraków 2022. ISBN: 978-83-7614-533-4, ss. 154.

Publikacja jest ważnym wkładem w badania nad dziełami Nemezjana, ale i nad zagadnieniami literaturoznawczymi, związanymi z estetyką, obrazowaniem, sensualnością w poezji. Celem studium jest wykazanie, że w poetyce literackiej Nemezjana, poety afrykańskiego, obecne są kategorie poetyckie obowiązujące w literaturze późnego antyku, pomimo że autor tworzył przed 284 r. n.e. Przenalizowane przykłady obrazów koncentrują się głównie na zaprezentowaniu kobiet, fauny i flory poprzez wykorzystanie wrażeń słuchowych, organoleptycznych, węchowych i wzrokowych. Poetycki obraz percepcji zmysłowych, jaki wyłania się w poszczególnych frazach utworów Kartagińczyka, pokazuje, w jaki sposób wrażliwość poetycka ujawnia się w pełnej obserwacji świata i w sugestywnym opisie radości oraz smutku. Poeta malując słowem prezentuje świat w taki sposób, aby zgodnie z postulatem Pseudo-Longinosa  pobudzić wyobraźnię odbiorcy. Niniejsza monografia ukazuje Nemezjana w innym, nowym świetle, różnym od dotychczasowego.

Informacje na temat książki można znaleźć na stronie Wydawnictwa Naukowego Akademii Ignatianum w Krakowie.

img
Unter dem Signum der Grenze. Literarische Reflexe einer (aktuellen) Denkfigur. Red. N. Nowara-Matusik. V&R unipress/ Brill Deutschland 2022. ISBN: 978-3-8471-1496-3, ss. 203.

Im Mittelpunkt des vorliegenden Bandes steht das höchst aktuelle und mit dem Zeitgeist räsonierende Problem der Grenze, das grundsätzlich aus einer literatur- und kulturwissenschaftlichen Perspektive untersucht wird. Anvisiert werden hier einerseits literarische Manifestationen und Konzeptualisierungen der Grenze als eine umfassende Denkfigur und Reflexionskategorie, andererseits Phänomene, Diskurse und Narrative, die sich als saliente Reflexe unseres durch diverse Zwänge, Limitierungen und Umzäunungen überschatteten Zeitalters offenbaren. Die Untersuchungen reichen dabei von den antiken Verhandlungen des Grenzmotivs über romantische Begrenzungs- und Entgrenzungspoetiken bis hin zu der jüngsten deutschsprachigen Literaturproduktion.

This volume focuses on the highly topical problem of the border, which resonates with the zeitgeist and is investigated principally from a perspective of both literary and cultural studies. On the one hand, literary manifestations and conceptualizations of the border as a wide-ranging figure of thought and category of reflection are targeted here. On the other hand, phenomena, discourses, and narratives are explored that reveal themselves as salient reflections of our age overshadowed by various constraints, limitations, and enclosures. The studies extends from the ancient explorations of the border motif, through Romantic poetics of restriction and dissolution, to the most recent German-language literary production.

img

Byzantine Commentaries on Ancient Greek Texts, 12th–15th Centuries. Ed. aukje Van der Berg, Divna Manolova, Przemysław Marciniak. Cambridge University Press 2022. ISBN: 9781009085762.

This is the first volume to explore the commentaries on ancient texts produced and circulating in Byzantium. It adopts a broad chronological perspective (from the twelfth to the fifteenth century) and examines different types of commentaries on ancient poetry and prose within the context of the study and teaching of grammar, rhetoric, philosophy and science. By discussing the exegetical literature of the Byzantines as embedded in the socio-cultural context of the Komnenian and Palaiologan periods, the book analyses the frameworks and networks of knowledge transfer, patronage and identity building that motivated the Byzantine engagement with the ancient intellectual and literary tradition.

img
Wacław Forajter: DYSLOKACJE. Studia o literaturze i innych dyskursach XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2022. ISBN: 978-83-226-4211-5, ss. 264.

Książka Dyslokacje. Studia o literaturze i innych dyskursach XIX wieku porusza szereg zagadnień związanych z dziewiętnastowiecznym obiegiem piśmienniczym ze szczególnym wskazaniem na utwory literackie oraz teksty publicystyczne i wspomnieniowe. Wychodząc z założenia, że transmisja idei i stylów życia w tej epoce przybrała znacznie dynamiczniejszy kształt niż w dobie przednowoczesnej, autor stara się zdiagnozować formy doświadczenia typowe dla XIX stulecia. Okres ten, przynajmniej dla niektórych jednostek i grup społecznych, stał się czasem „wielkiej zmiany”, w którym zapadały się dawne formy egzystencji, a nowe dopiero stopniowo się wyłaniały. Inne wspólnoty tych zmian doświadczały w nikłym zakresie lub w ogóle nie doświadczały. Ze względu na niemożliwość syntezy owa  charakterystyczna wówczas koegzystencja tradycji i zmiany została w monografii potraktowana punktowo, zgodnie z postulatami case studies.

img
Memory and Medievalism in George RR Martin and „Game of Thrones”. The Keeper of All Our Memories. Ed. by Carolyne Larrington and Anna Czarnowus. Bloomsbury Publishing 2022. ISBN: 9781350269590, ss. 240.

This book explores the connections between history and fantasy in George RR Martin’s immensely popular book series 'A Song of Ice and Fire’ and the international TV sensation HBO TV’s Game of Thrones. Acknowledging the final season’s foregrounding of the cultural centrality of history, truth and memory in the confrontation between Bran and the Night King, the volume takes full account of the TV show’s conclusion in its multiple readings across from medieval history, its institutions and practices, as depicted in the books to the show’s own particular medievalism. The topics under discussion include the treatment of the historical phenomena of chivalry, tournaments, dreams, models of education, and the supernatural, and the different ways in which these are mediated in Martin’s books and the TV show. The collection also includes a new study of one of Martin’s key sources, Maurice Druon’s Les Rois Maudits, in-depth explorations of major characters in their medieval contexts, and provocative reflections on the show’s controversial handling of gender and power politics.

Written by an international team of medieval scholars, historians, literary and cultural experts, bringing their own unique perspectives to the multiple societies, belief-systems and customs of the 'Game of Thrones’ universe, Memory and Medievalism in George RR Martin and Game of Thrones offers original and sparky insights into the world-building of books and show.

img
Geliebtes, verfluchtes Amerika. Zu Antiamerikanismus und Amerikabegeisterung im deutschen Sprachraum 1888-1933. Karsten Dahlmanns (Hg.), Aneta Jachimowicz (Hg.). Vandenhoeck & Ruprecht Verlage. ISBN: 978-3-525-30609-3, ss. 272.

Die Vereinigten Staaten von Amerika fungierten im deutschen Sprachraum zwischen 1888 und 1933 als Traum oder Alptraum, als eine Verkörperung von Moderne und Kapitalismus, die bewundert, verachtet oder gar gefürchtet wurde.   14 Aufsätze erforschen das Verhältnis ausgewählter deutschsprachiger Dichter, Schriftsteller und Publizisten, Wissenschaftler und Architekten jener Zeit zu den USA. Besprochen werden so verschiedene Temperamente wie Alfred Kubin und Stefan George, Ernst Jünger und Erich Maria Remarque, Adolf Loos und Friedrich August von Hayek. Bekannte Schriftsteller wie Stefan Zweig und Joseph Roth haben ihren Auftritt, aber auch weniger bekannte Autorinnen und Autoren wie Bertha Eckstein-Diener, Marta Karlweis und Maria Leitner, Hugo Bettauer, Bernhard Kellermann und Arthur Rundt. „Der Band zeichnet ein breitgefächertes, methodisch vielfältiges und überaus lesenswertes Panorama der Auseinandersetzung mit den USA in der Literatur und Publizistik der deutschsprachigen Länder vor und nach dem Ersten Weltkrieg.“ Prof. Wynfrid Kriegleder (Wien).

img
Dmitrij Mereżkowski: Myśli i przeczucia. Tłum. Marian Kisiel. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”. Katowice 2022. ISBN:  978-83-8183-132-1, ss. 70.

Dmitrij Mereżkowski urodził się 2 (14) sierpnia 1865 w Petersburgu, zmarł 7 grudnia 1941 w Paryżu. Jeden z największych umysłów Srebrnego Wieku: poeta, pisarz historyczny, dramaturg, eseista, tłumacz i filozof religijny. Współtwórca — wraz z Andriejem Biełym, Aleksandrem Błokiem i Zinaidą Gippius — rosyjskiego symbolizmu. Po rewolucji 1905 roku udał się na „dobrowolną emigrację” do Paryża (1906–1907). Przed Rewolucją Październikową był na szczytach popularności. W latach 1912–1913 wyszło siedemnastotomowe wydanie jego utworów, a w 1914 — dwudziestoczterotomowe. Wtedy też został zgłoszony do literackiej Nagrody Nobla. Po rewolucji 1917 roku uciekł potajemnie wraz z żoną do Polski. Mieszkał kilka miesięcy w Warszawie, później wyjechał do Paryża. Był przyjacielem Polaków, zwolennikiem Józefa Piłsudskiego, zagorzałym przeciwnikiem bolszewików. Napaść hitlerowskich Niemiec na Związek Radziecki w wystąpieniu radiowym przywitał z nadzieją, że dwa dwudziestowieczne nacjonalizmy — narodowy socjalizm i bolszewizm — wzajemnie się zniszczą. Za tę wypowiedź został objęty ostracyzmem i niesprawiedliwie okrzyknięty stronnikiem Hitlera. W Rosji został zrehabilitowany dopiero po upadku komunizmu i od lat 90. XX wieku notuje się wzmożone zainteresowanie jego twórczością.

[Od Wydawcy]

img
Piotr Czaadajew: Fragmenty filozoficzne. Tłum. Marian Kisiel. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”. Katowice 2022. ISBN: 978-83-8183-140-6, ss. 192.

Piotr Czaadajew (1794–1856), rosyjski filozof i ese­ista, jeden z najwybitniejszych myślicieli doby romanty­zmu. Był prekursorem ruchu okcydentalistów, programo­wo opowiadającego się za wprowadzeniem Rosji w krąg cywilizacji zachodnioeuropejskiej. Osip Mandelsztam pisał, że myśl Czaadajewa ustawia się w poprzek trady­cyjnego myślenia rosyjskiego, on sam zaś symbolizuje „pogłębione rozumienie narodowości jako najwyższego rozwoju osobowości oraz Rosji jako źródła absolutnej wolności moralnej”. W swoich pracach Czaadajew po­szukiwał Boga w historii, a średniowieczny katolicyzm uważał za najdoskonalszą postać chrześcijaństwa. Za pu­blikację pierwszego z ośmiu swoich listów filozoficznych, decyzją cara Mikołaja I został uznany za niepoczytalnego, zmuszony do leczenia i osadzony w areszcie domowym. Nie zaakceptował tego, że Rosja wystąpiła przeciw Za­chodowi w czasie wojny krymskiej (1853–1856). Zmarł przybity skutkami tej wojny, widząc, że niemożliwa jest unia między Wschodem i Zachodem. Jego poglądy doce­niono dopiero w XX wieku, chociaż wciąż w niektórych kręgach rosyjskich uważa się go za kosmopolitę i zaprze­czenie cnót patriotycznych.

/Od Autora/

img
Aleksandra Musiał: One Ride: Larry Burrows and the Contexts of the Vietnam War Photography (ebook). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2022. ISBN: 978-83-226-4222-1, ss. 124.

Monografia dotyczy zdjęć fotoreportera Larry’ego Burrowsa z amerykańskiej wojny w Wietnamie, w kontekście historii oraz amerykańskich dyskursów kulturowych tego konfliktu. Książka wpisuje pracę Burrowsa w dzieje fotografii wojennej oraz w kontekst szczególnych warunków fotoreportażu z Wietnamu, a następnie skupia się na analizie i interpretacji konkretnych dzieł fotografa: foto-esejów zamieszczanych regularnie w amerykańskim magazynie LIFE w latach 1963–1970. W centrum rozważań jest fotoreportaż pt. One Ride with Yankee Papa 13 z 1963 r., kluczowy w historii przedstawień konfliktu w amerykańskich mediach.

img
Katarzyna Niesporek-Klanowska: Poezja, wyobraźnia, Śląsk. Szkice. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2022. ISBN: 978-83-226-4218-4, ss. 286.

Książka ukazuje spotkanie poety z czytelnikiem i wytworzone przez nich światy poetyckie. Można odnaleźć w niej interpretacje wierszy twórców związanych swoją biografią z Górnym Śląskiem i Zagłębiem Dąbrowskim. Łączy ich nie tylko podobne doświadczenie miejsca, ale także wspólne tematy: tęsknota za „małą ojczyzną”, rodzinnym spokojem, domem (Florian Śmieja, Jan Darowski, Stanisław Horak, Tadeusz Różewicz), szczere wyrażanie myśli, emocji, pragnień, lęków, rozczarowań wobec spraw najtrudniejszych (takich jak: ojczyzna, polityka, prawda, kobieta) czy próby poskramiania śmierci (Edward Zyman, Marian Kisiel, ks. Jerzy Szymik), epifania/metafizyka słowa (Jerzy L. Woźniak, Tadeusz Sławek, Andrzej Szuba).

img
Engagiert sein in der Gegenwart: Formen – Diskurse – Perspektiven. Hrsg. Dampc-Jarosz Renata, Kałuża Anna. V&R unipress 2022. ISBN: 978-3-8471-1519-9.

Der Band beschäftigt sich mit dem Begriff des Engagements, indem er literarische und künstlerische Projekte von internationalen Autorinnen und Autoren betrachtet, die als interventionistisch, kritisch und radikal konzipiert sind. Bezugspunkt solcher Arbeiten sind in der Regel konkrete Veränderungen in der sozialen, politischen und kulturellen Realität. Die Konfrontation mit verschiedenen literarischen, historischen, philosophischen und kulturellen Traditionen, die in diesem Band stattfindet, bereichert die Reflexion über die gegenwärtigen Möglichkeiten, Kunst, Literatur und Kultur in Prozesse der Transformation der nicht-künstlerischen Welt einzubinden. Es macht den Anschein, dass man heutzutage Zeuge einer neuen Beziehung zwischen Kunst, Wissenschaft und Aktivismus wird.

This volume explores the category of engagement by looking at literary and artistic projects by international authors that are conceived as interventionist, critical and radical. The reference point of such works is usually concrete changes in social, political, cultural reality. The confrontation with different literary, historical, philosophical and cultural traditions that takes place in this volume enriches the reflection on the contemporary possibilities of involving art, literature and culture in processes of transformation of the non-artistic world. Indeed, it seems that nowadays one is witnessing a new relationship between art, science and activism.

img
Narrative des Wandels: Transformationsprozesse nach 1989 in den mittel- und osteuropäischen Literaturen. Renata Dampc-Jarosz (Hg.), Anna Kałuża (Hg.). V&R unipress 2022. ISBN: 978-3-8471-1517-5, ss. 364.

Der Band ist ein Versuch, auf die Transformationsprozesse der europäischen Gesellschaften, die ab 1989 in Mittel- und Osteuropa stattgefunden haben, zurückzublicken und ihre literarischen, historischen und kulturellen Zeugnisse zu analysieren, die innerhalb von mehr als dreißig Jahren in ausgewählten postsozialistischen Ländern (Polen, Russland und Balkanländer) entstanden sind. Der Schwerpunkt dieses Bandes liegt auf Erzählweisen über Gesellschaften im Wandel, auf der kulturellen Symbolik dieser Zeit, auf der Darstellung des Weges zur Demokratisierung der Kultur, des öffentlichen Lebens und der Institutionen. Im Zentrum des Interesses stehen ebenfalls die Formen der Regionalisierung von Kulturen, der Emanzipation von Sprachen und kleineren Kulturen oder neu entstehende Identitätsdiskurse und ihr Einfluss auf Gesellschaften. Die Begriffe von Nation, Gemeinschaft und Erinnerung spielen dabei eine wichtige Rolle.

This volume is an attempt to look back at the transformation processes of European societies that took place in Central and Eastern Europe from 1989 onwards and to analyse their literary, historical and cultural testimonies that emerged within more than thirty years in selected post-socialist countries (Poland, Russia and Balkan countries). The focus of this volume is on narratives about societies in transition, on the cultural symbolism of this period, on the depiction of the path to democratisation of culture, public life and institutions. It also focuses on the forms of regionalisation of cultures, the emancipation of languages and smaller cultures, or emerging discourses of identity and their influence on post-transition societies. The categories of nation, community, memory play an important role.

img
Maria Barłowska: Okruchy. Studia o wierszach odnalezionych w rękopisach XVII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2022. ISBN: 978-83-226-4243-6, ss. 386.

Tempus edax rerum – prawda ta dotyczy także tekstów, szczególnie tych – co typowe i charakterystyczne dla kultury polskiej XVII w. – zapisanych jedynie w rękopisach. „Okruchy” to zbiór studiów prezentujących odnalezione w sylwach, całkowicie dotąd nieznane lub dawno zaginione utwory (krytyczne edycje tekstów w aneksach). Ich rozmaitość i osobliwość, bo są tu szlacheckie erotyki, ariańska poezja religijna, wiersze powstałe w moskiewskiej niewoli czy ekfrazy zegarów, nie tylko przykuwa uwagę, ale wzbogaca obraz dawnej literatury. Przybliża poprzez szczegóły istotne rysy tradycji i mentalności polskiego baroku.

img
Katarzyna Szopa: Wybuch wyobraźni. Poezja Anny Świrszczyńskiej wobec reprodukcji życia społecznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2022. ISBN: 978-83-226-4268-9, ss. 440.

Niniejsza monografia poświęcona jest kwestii społecznej reprodukcji w poezji Anny Świrszczyńskiej. W odczytaniu Katarzyny Szopy feministyczny światopogląd poetki jest wykwitem epoki, którą charakteryzowała złożona dynamika społecznych zmian i politycznych napięć zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej. Odczytanie twórczości Świrszczyńskiej z perspektywy feminizmu społecznej reprodukcji pozwala w pełni uwidocznić owe napięcia oraz wyłuskać z jej twórczości wyobrażeniowy projekt świata bez krzywd i cierpienia, oparty na radykalnej potrzebie rozszerzania solidarności ze wszystkimi grupami marginalizowanymi. Twórczość Świrszczyńskiej jest świadectwem rozwoju i obecności drugofalowego projektu emancypacyjnego w PRL-u i skłania tym samym do ponownej refleksji nad twórczością literacką tamtej epoki.

img
Mikołaj Marcela: Patoposłuszeństwo. Jak szkoła, rodzina i państwo uczą nas bezradności i co z tym zrobić? Społeczny Instytut Wydawniczy Znak. Kraków 2022. ISBN: 978-83-240-6497-7, ss. 317.

Czy wiesz, że słowa „dom” i „dominacja” mają ten sam rdzeń, a łacińska familia (rodzina) pochodzi od słowa famulus oznaczającego niewolnika? Czy wiesz, że praktyki wychowawcze wykorzystywane dziś w szkołach i przedszkolach mają swój początek w badaniach nad zachowaniami i tresurą zwierząt? Czy wiesz, że na każdym etapie życia jesteśmy uczeni bezmyślnego patologicznego posłuszeństwa?

System, w którym tkwimy od narodzin, wmawia nam, że dla naszego dobra musimy się mu podporządkować. Ograniczyć pewnymi ramami swoją wyobraźnię, nie wychylać się, nie odzywać bez pytania. Im dłużej w nim tkwimy, tym bardziej przyzwyczajamy się do tego, że tak musi być. Zaczynamy wierzyć, że takie posłuszeństwo jest normalne i naturalne. A co, jeśli wcale tak nie jest? Co jeśli rządząca naszym światem ekonomia oparta jest na XIX-wiecznych spostrzeżeniach, które już dawno zostały podważone? Co jeśli szkoła ma za zadanie nauczyć nas między innymi akceptowania różnych form przemocy systemowej, jakie spotkamy w dorosłym życiu? Co jeśli katastrofy klimatyczne, kryzys gospodarczy, ogólnoświatowa pandemia i konflikty zbrojne to efekty bezrefleksyjnego powielania wzorców wymyślonych przeszło 200 lat temu i mających na celu stworzenie społeczeństwa całkowicie podległego sprawującym władzę?

Mikołaj Marcela pokazuje, że nie jesteśmy skazani na trwanie w tym systemie. Już dziś są dostępne alternatywne opcje. Musimy tylko znaleźć w sobie odwagę, by się na nie zdecydować.

Kiedyś zostaliśmy nauczeni, że świat musi wyglądać tak, jak wygląda. Teraz przyszedł czas, by się tego oduczyć [opis wydawcy]

img
Teresa Banaś-Korniak: Ludyczność w literaturze polskiej epok dawnych – metoda, teoria, interpretacje. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2022. ISBN: 978-83-226-4195-8, ss. 282.

Celem opracowania monograficznego jest dokonanie – z wykorzystaniem różnych metod badawczych – analizy i interpretacji staropolskich tekstów literackich zawierających wątki i motywy ludyczne. We wstępnej partii książki autorka prezentuje refleksje, które pojawiły się w ostatnim dwudziestoleciu w Polsce i dotyczyły sposobów badania literatury dawnej; wyraża też własne przemyślenia i propozycje odczytania szesnasto- i siedemnastowiecznych przekazów o tematyce ludycznej. Wskazania swoje realizuje autorka w rozdziale III, interpretacyjnym, który zawiera m.in. analizę motywu literackiego i języka poetyckiego, analizę kulturową, genologiczną, analizę stylistyczno-retoryczną; rozpatrywane są też funkcje tekstu ludycznego w komunikacji społecznej. We wnioskach końcowych pracy wskazano rozmaite funkcje wątków ludycznych, które pojawiały się w tekstach literackich o różnorodnej tematyce i przeznaczeniu (niekoniecznie związanym z rekreacją i zabawą).

img
Conrad Without Borders. Transcultural and Transtextual Perspectives. Ed. by Brendan Kavanagh, Grażyna Maria Teresa Branny, Agnieszka Maria Pośpiech. Bloomsbury Publishing. London 2022. ISBN: 978-1-3502-9314-4, ss. 288.

A diverse and multinational volume, this book showcases the passages of Joseph Conrad’s narratives across geographical and disciplinary boundaries, focusing on the transtextual and transcultural elements of his fiction. Featuring contributions from distinguished and emergent Conrad scholars, it unpacks the transformative meanings which Conrad’s narratives have achieved in crossing national, cultural and disciplinary boundaries.

img
Bertolt Brecht in Systemkonflikten. Produktion – Rezeption – Wirkung. Ed. by Zbigniew Feliszewski. Vandenhoeck & Ruprecht unipress. Gottingen 2022. ISBN: 978-3-8471-1459-8, ss. 505.

Bertold Brecht is full of contradictions. The cracks, splits, and incompatibilities in his life as well as in his texts call active reading. His consistent denial of logical connections in life, questioning the sustainability of cultures and political systems, and vehement emphasis on the contradiction in people, in social and historical processes, form a point of orientation for a deeper reflection on the meaning of today’s theatrical thinker. Given Brecht’s “difficult reception” in many places, arises the question of his afterlife on different continents, social, political, and cultural systems. This encourages a new, transnational reading of Brecht, which, despite globalization and multi- and transculturalism, seems – in many places – to be caught up in old, national patterns of thought.

img
Lucyna Sadzikowska: Identität und Fremdheit. Leben und Werk von Zofia Kossak in den Jahren 1939-1945. Vandenhoeck & Ruprecht unipress. Kolonia 2022. ISBN: 978-3-8471-1516-8, ss. 181.

Dieser Band ist dem Werk der polnischen Schriftstellerin Zofia Kossak (1889–1968) gewidmet, das in den Jahren des Zweiten Weltkrieges entstanden ist. Es thematisiert nicht nur ihre Kriegserfahrungen, sondern stellt vor allem Fragen nach dem Wesen des Glaubens, insbesondere in Auseinandersetzung mit Grenzsituationen, Unmenschlichkeit des Krieges, Entfremdung des Einzelnen und seiner Einsamkeit. Aus dieser Perspektive betrachtet gewinnt das Werk der für die Menschenrettung im Zweiten Weltkrieg engagierten Schriftstellerin besonders in den Zeiten des Ukraine-Krieges an Bedeutung. Die präsentierten Analysen und Interpretationen stützen sich dabei sowohl auf bekannte Romane der Autorin als auch auf die in dem Warschauer Gefängnis und im Konzentrationslager Auschwitz geschriebenen Kassiber, die hier zum ersten Mal veröffentlicht werden. This volume is devoted to the work of the Polish writer Zofia Kossak (1889–1968), written during the years of the Second World War. It deals not only with her wartime experiences, but above all raises questions about the nature of faith, especially in dealing with border situations, the inhumanity of war, the alienation of the individual and her loneliness. Seen from this perspective, the work of a writer who was involved in rescuing people during the Second World War takes on particular significance in times of war in Ukraine. The analyses and interpretations presented here are based both on the author’s well-known novels and on secret messages and correspondence written in a Warsaw prison and in Auschwitz, published here for the first time.

img
return to top