Przejdź do treści

Uniwersytet Śląski w Katowicach

  • Polski
  • English
Instytut Nauk o Ziemi
Logo Europejskie Miasto Nauki Katowice 2024

Zapis wzmożonego wulkanizmu łukowego na pograniczu dewon-karbon w południowym Tien Szanie (Uzbekistan)

16.03.2021 - 11:16 aktualizacja 16.03.2021 - 11:43
Redakcja: lukaszmalarzewski

Pracownicy Instytutu Nauk o Ziemi UŚ Michał Rakociński i Agnieszka Pisarzowska wraz z międzynarodowym zespołem udokumentowali bardzo wysokie anomalie rtęciowe w południowym Tien Szanie (Uzbekistan) w skałach z pogranicza dewon-karbon. W badanej sekwencji skalnej udokumentowano kilka anomalii rtęciowych, z których część poprzedza zdarzenie Hangenberg (ok. 359 mln lat temu). Zdarzenie to było jednym z największych kryzysów biosfery w trakcie, którego całkowicie wymarły m.in. ryby pancerne, ponadto ucierpiało wiele innych grup organizmów jak głowonogi, konodonty czy trylobity. Maksymalne zawartości rtęci (5825 ppb Hg) stwierdzono w interwale kryzysowym pomagając w ten sposób rozstrzygnąć kontrowersje wokół przyczyn tego globalnego zdarzenia. Ponadto po raz pierwszy udokumentowano obecność anomalii Hg i Hg/TOC w łupkach marglistych, marglach oraz wapieniach, zatem całkowicie niezależnie od zmian facjalnych, co dodatkowo wzmacnia twierdzenie, iż wulkanizm był prawdopodobną przyczyną kryzysu Hangenberg. Potwierdza to także zbiegająca się w czasie negatywna anomalia δ13C, mogąca świadczyć o masywnym uwalnianiu lżejszego izotopowo węgla wskutek wulkanogenicznego i termogenicznego odgazowania, połączonego ze wzrostem aktywności wulkanicznej pod koniec dewonu. Co istotne poza znaną potencjalną aktywnością wielkich prowincji ogniowych jako możliwych źródeł anomalii rtęciowych, zwrócono uwagę na niedoceniany wpływ aktywności wulkanizmu łukowego, powszechnego pod koniec dewonu.

Badania prowadzono w ramach grantu NCN MAESTRO (2013/08/A/ST10/00717) pt. Głębokomorskie środowiska dewonu jako klucz do zrozumienia globalnych perturbacji ekosystemowych, kierowanego przez profesora Grzegorza Rackiego.

Rakociński, M., Pisarzowska, A., Corradini, C., Narkiewicz, K., Dubicka, Z., Abdiyev, N.,2021. Mercury spikes as evidence of extended arc-volcanism around Devonian–Carboniferous boundary in the South Tian Shan (southern Uzbekistan). Scientific Reports, 11, 5708 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-85043-6

wykres
Badany profil litologiczny Novchomok ze zmianami zawartości rtęci, molibdenu, wanadu i uranu.
mapa,osady piroklastyczne
Mapa rozmieszczenia późnofameńskich centrów aktywności wulkanicznej oraz położenia osadów zawierających osady piroklastyczne oraz anomalie rtęciowe.
return to top