Przejdź do treści

Uniwersytet Śląski w Katowicach

  • Polski
  • English
Instytut Nauk o Ziemi
Logo Europejskie Miasto Nauki Katowice 2024

Zanikający ocean waryscyjski zapisany w krzemionkowej sekwencji Sudetów Środkowych

23.02.2022 - 13:48 aktualizacja 23.02.2022 - 13:48
Redakcja: lukaszmalarzewski

Na stronie prestiżowego amerykańskiego czasopisma Geological Society of America Bulletin zamieszczony został artykuł pt. „A waning Saxothuringian Ocean evidenced in the Famennian tephra-bearing siliceous succession of the Bardo Unit (Central Sudetes, SW Poland)”. W skład dziewięcioosobowego zespołu autorów kierowanego przez prof. Grzegorza Rackiego wchodzą polscy specjaliści z różnych dziedzin, a wśród nich – znany ekspert od problematyki sudeckiej prof. Stanisław Mazur z Instytutu Nauk Geologicznych PAN. Interdyscyplinarna praca przedstawia sudeckie wyniki ukończonego w 2018 r. grantu MAESTRO, a Instytut Nauk o Ziemi UŚ reprezentują też dr Agnieszka Pisarzowska, dr hab. Paweł Filipiak i mgr Waldemar Bardziński. Warto nadmienić, iż jest to pierwszy artykuł polskich geologów o polskiej tematyce w tym periodyku wydawanym od 1890 r.

Wszechstronnymi badaniami objęto profil skał krzemionkowych odsłonięty w dolinie Nysy Kłodzkiej na wzgórzu Młynarz, na zachód od Barda. Ta unikatowa sukcesja reprezentuje zapis osadowy „zaginionego” Oceanu Bardzkiego, którego osady zostały później włączone – jako pryzma akrecyjna – w obręb orogenicznego pasma waryscyjskiego. Stektonizowana seria czertów jest elementem olistostromy brzeźnickiej Gór Bardzkich. Zarówno dane biostratygraficzne (konodonty, palynomorfy), jak i datowania radioizotopowe cyrkonów wskazują na jej schyłkowy późnodewoński wiek (środkowy-późny famen). Co ważne, w profilu występują liczne cienkie wkładki pyłów wulkanicznych (bentonitów), a w jej stropie – horyzont czarnego łupka zidentyfikowany jak zapis globalnego zdarzenia anoksycznego Hangenberg w końcu dewonu. Analizy mikrofacjalne i geochemiczne umożliwiły rekonstrukcję środowiska tego oceanu, m.in. zmienne, ale przeważnie oligotroficzne reżimy oraz okresowe tylko zakwity biocenoz radiolariowych i mikrobialnych.

W ujęciu paleogeograficzno-tektonicznym, basen oceaniczny macierzysty dla sukcesji pelagicznej Bardo reprezentował wschodnią odnogę zamykanego dewońskiego Oceanu Saksoturyńskiego w obszarze Peri-Gondwany. W karbonie ostatecznie uległ on subdukcji pod południową (brunowistulijską) krawędź kontynentu Laurussi. Zapis fameńskiej aktywności wulkanicznej w osadach Oceanu Bardzkiego jest prawdopodobnie związany z kontynentalnym łukiem magmowym, zachowanym jako grupa Vrbna w Sudetach Wschodnich.

Dzięki dofinansowaniu z rezerwy Dyrektor Instytutu, artykuł opublikowano w wersji ogólnodostępnej (https://doi.org/10.1130/B35971.1) i z kompletem kolorowych figur.

Schemat subdukcji
return to top