Szarże lodowców to zjawisko, w którym lodowiec nagle przyspiesza swój ruch nawet 10-1000 razy w porównaniu do normalnej prędkości. Taki gwałtowny wzrost prędkości powoduje przemieszczenie ogromnych mas lodu z wyższych partii lodowca do jego dolnych części, co często prowadzi do znacznego przesunięcia czoła lodowca. Lodowce szarżujące występują powszechnie na Svalbardzie.
Jednym z najbardziej znanych lodowców tego regionu jest Lodowiec Hansa, który mimo wieloletnich badań nie wykazywał dotychczas wyraźnych oznak szarży w czasach współczesnych. Jednak dzięki analizie archiwalnych materiałów i rzeźby terenu, naukowcom z naszego Instytutu udało się odkryć ślady dawnych szarż tego lodowca.
W artykule opublikowanym w czasopiśmie Annals of Glaciology mgr Aleksandra Osika i prof. Jacek Jania przedstawili dowody na szarżę Lodowca Hansa, która miała miejsce w 1872 roku. Fotografie z ekspedycji austro-węgierskiej oraz norweskiej dostarczyły niezbitych dowodów na ten gwałtowny ruch lodu, a także na fazę uspokojenia w 1918 roku. W efekcie tej szarży Lodowiec Hansa przesunął się do maksymalnego zasięgu, który osiągnął w okresie tzw. Małej Epoki Lodowej.
Do kluczowych dowodów świadczących o tym zdarzeniu należą m.in. charakterystyczne formy terenu, takie jak wyciśnięte grzbiety szczelinowe (crevasse-squeeze ridges, CSRs) oraz subakwatyczna morena końcowa. Co więcej, analiza dna Zatoki Białego Niedźwiedzia sugeruje, że pod koniec lat 30. XX wieku mogła wystąpić kolejna, choć mniejsza, szarża Lodowca Hansa.
Badania zostały zrealizowane dzięki wsparciu Narodowego Centrum Nauki w ramach projektu Preludium 20 (nr 2021/41/N/ST10/02070).
Źródło: Osika A., Jania J., 2024: Geomorphological and historical records of the surge-type behaviour of Hansbreen (Svalbard). Annals of Glaciology, doi:10.1017/aog.2024.32
Ryc. 1. Mapa geomorfologiczna przedpola Lodowca Hansa.
Ryc. 2. Grzbiety z wyciśnięcia (crevasse-squeeze ridges; CSRs) wytapiające się z martwego lodu.