Wiedza niezdyscyplinowana. Meandry międzyobszarowości. Red. Piotr Bogalecki, Jan Zając. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2017. ISBN: 978-83-226-3331-1, ss. 176.
W monografii Wiedza niezdyscyplinowana próbowaliśmy określić charakter specyficznej, widmowej postaci wiedzy, właściwej współczesnym inter-, trans-, czy postdyscyplinarnym paradygmatom myślowym – wiedzy niepodległej rygorom poszczególnych dyscyplin i stanowiącej postać „słabego profesjonalizmu”. Próbowaliśmy prześledzić, w jaki sposób jej adepci, starający się myśleć wbrew istniejącym podziałom, są w stanie wykroczyć poza istniejące struktury, odsłonić ukryte, otworzyć się na nowe, w końcu zaś poddać krytycznej refleksji swą własną kondycję jako ekspertów, profesjonalistów, znawców. Próbowaliśmy wreszcie odpowiedzieć na pytanie, czy w dobie wszechobecnej parametryzacji jest w uniwersytecie miejsce dla wiedzy niezdyscyplinowanej – jej upartych aspiracji do niezależności i krytyczności, jej metodologicznej krnąbrności, jej podziwu godnej odkrywczości… Jeśli zaś ta ostatnia, wraz z właściwymi jej marzeniami o możliwościach wolnej myśli, stanowi rodzaj utopii, to w imię jakiej nadziei powinniśmy pozostać jej wierni?
Krytycy literatury fantastycznej często znajdują liczne dowody fascynacji, przenikania się, tajemniczych korespondencji, jakie łączyły twórczość Edgara Allana Poego, Stefana Grabińskiego, Jeana Raya i Howarda Phillipsa Lovecrafta. Grabiński jest określany jako „polski Poe” lub „polski Lovecraft”, Ray nazywany jest „flamandzkim Lovecraftem”, a Lovecraft i Grabiński podkreślają inspirację, jaką stanowiła dla nich twórczość Edgara Alana Poego. U każdego z czterech twórców możemy znaleźć identyczne motywy, podobne filozoficzne wizje świata i człowieka.. Publikacja, skierowana do literaturoznawców i miłośników literatury grozy, stanowi próbę zbadania tajemniczych paraleli łączących twórczość czterech znamienitych pisarzy, twórców fantastyki grozy, horroru, opowieści z dreszczykiem, czy „weird fiction”.
Tom Literatura i granice. Szkice o literaturze XX i XX wieku składa się z dwunastu artykułów poświęconych w większości granicom przedstawionym w literaturze, a jeśli wychodzą poza świat tekstu, to przede wszystkim poruszają zagadnienia podmiotowości i relacji autora do dzieła oraz jego samoświadomości. Zbiór stanowi więc klasyczną pozycję literaturoznawczą, z wyraźnym profilem historycznoliterackim i obejmuje analizy i interpretacje różnorodnych formalnie tekstów tak odmiennych autorów, jak m.in. Czechowicz, Witkacy, Dąbrowska, Mrożek, Pustkowiak, Ligocka czy Iwasiów.
Tom Tożsamość Słowian zachodnich i południowych w świetle dwudziestowiecznych dyskusji i polemik. Konteksty filologiczne i kulturoznawcze stanowi istotną pozycję wśród dotychczasowych publikacji naukowych poświęconych słowiańskiej tożsamości. Obecne zainteresowanie problematyką tożsamości w kulturach Słowian zachodnich i południowych kształtują przede wszystkim dwie istotne okoliczności: zmiany zachodzące we współczesnej humanistyce (zwłaszcza to, co bywa nazywane w jej badaniach zwrotem kulturowym lub antropologicznym) oraz transformacja ustrojowa krajów Europy Środkowo‑Wschodniej i rozpad kilku federacyjnych form państwowości, zmuszające m.in. do ponownego wskazania czynników kształtujących własną tożsamość narodową, niekiedy również do jej redefinicji. Okoliczności te, w różnym stopniu przywoływane i eksponowane, brali pod uwagę slawiści z Polski i zagranicy, których teksty znalazły się w prezentowanym tomie. Monografia zawiera również refleksje dotyczące kwestii tożsamościowych w wybranych fazach historycznego rozwoju danego społeczeństwa czy grupy społecznej oraz dotyczące dylematów emigranta i społeczności diaspory.
Przedmiotem monografii Die gespiegelte Schweiz jest historycznokulturowy i społeczny wizerunek Szwajcarii we współczesnej niemieckojęzycznej powieści tego kraju na przykładzie wybranych utworów takich pisarzy jak Jakob Bosshart, Meinrad Inglin, Kurt Guggenheim i Charles Lewinsky, twórczości niedostępnej dotychczas w przekładzie polskim. Omawiane utwory powstawały w latach 1921-2006, tworząc wyraźnie rysującą się komplementarną całość. Przedmiotem refleksji jest m. in. wielowątkowość helweckiego dyskursu w okresie I wojny światowej przy jednoczesnej akceptacji niepodważalnych wartości uniwersalnych jako niekwestionowanej podstawy tożsamości Szwajcarii: polityczno-terytorialnej jedności, neutralności, tolerancji oraz szeroko pojętego humanizmu. Monografia podejmuje ponadto zagadnienie integracji żydowskiej społeczności w warunkach szwajcarskich. Tekstową podstawą do rozważań w tym zakresie są dwa utwory napisane z pozycji przeciwstawnej: apologetyczna tetralogia Kurta Guggenheima Alles In Allem (1952-1955) i Melnitz (2006) Charlesa Lewinsky’ego, powieść o jednoznacznie zarysowanym profilu krytycznym.
Pierwsza w języku polskim antologia baśni niemieckiej pisarki epoki romantyzmu, Sophie Tieck-Bernhardi (znanej także jako Knorring), otwiera serię wydawniczą „Niemiecka literatura kobiet”, w której ukazywać się będą nieznane dotychczas polskim czytelnikom utwory literackie niemieckich pisarek począwszy od roku 1800 aż po współczesność. Poszczególne tomy zawierać będą, oprócz przekładu wybranych utworów prozatorskich i poezji, monograficzne ujęcie twórczości pisarki, bibliografie przedmiotową i podmiotową oraz notę o edycji tekstów źródłowych. Serię nieprzypadkowo rozpoczyna zbiór Sophie Tieck-Bernhardi. Fantazje i marzenia, na który składają się tłumaczenia wybranych baśni z tomu Wunderbilder und Träume in elf Märchen, gdyż droga literackiego rozwoju tej pisarki wpisuje się w doświadczenia kolejnych pokoleń piszących kobiet, odnajdujących w akcie twórczym możliwość samorealizacji, a przede wszystkim spełnienia marzeń o miłości i szczęściu. Oddając w ręce czytelników serię „Niemiecka literatura kobiet” autorzy mają nadzieję przybliżyć nie tylko twórczość niemieckich pisarek, ale także kulturę danej epoki, wskazując na zajmowaną w niej przez kobiety pozycję i ich różnorodne formy udziału w życiu społeczno-kulturowym.
Edycja została zaprojektowana na potrzeby szkolnej edukacji. Zawiera wstęp i komentarze do tekstu. Wybór fragmentów dwóch obszernych dzieł Melchiora Wańkowicza został sporządzony tak, żeby podkreślić znaczenie domu – „głównego bohatera” dzieła. Wydawcy zdecydowali się także uzupełnić edycję ikonkami, które pomagają łatwiej odnaleźć fragmenty, odnoszące się do różnych aspektów domu.
Monografia zajmuje się relacją pomiędzy twórczością Jacka Dukaja i Stanisława Lema, próbuje usytuować prozę Dukaja wobec transhumanizmu, a także rozważa ekonomię małej formy (obaj pisarze tworzyli quasi-recenzje). Jednym z najważniejszych zagadnień pisarstwa Dukaja jest ekonomia zbawienia. W konserwatywnym społeczeństwie oraz w obrębie gnostycznej soteriologii zbawienie przysługuje tylko wąskiej elicie. Co ciekawe, Dukaj wysoko zaawansowaną technikę opisuje językiem służącym zazwyczaj do określania duchowości człowieka. Pisarz sytuuje się w pokoleniu „uczniów Gombrowicza” (w opozycji do generacji „uczniów Schulza”), prowadzi więc grę opartą na parodii-hołdzie i pastiszu (cytacie stylu), którą podejmuje wobec Gombrowicza i Arystotelesa. Książka TechGnoza, uchronia, science fiction ma na celu wskazanie intelektualnej i artystycznej wartości prozy Jacka Dukaja i włączenie refleksji nad jej charakterem w obręb dyskursu akademickiego.
W trzecim tomie Szkiców o antyku, zatytułowanym Hermeneutyka wina, kierujemy uwagę na nieustanną obecność wina w kulturze śródziemnomorskiej. W poszczególnych artykułach publikacji zostały przeanalizowane rozmaite aspekty wina oraz ich związek z konkretnym miejscem i czasem. Zamieszczone artykuły mają charakter interdyscyplinarny i przyczynią się do refleksji nad fenomenem wina jako zjawiska bardziej złożonego od literatury. Hermeneutyka wina jest również wyrazem szacunku oraz sympatii dla Profesora Mariana Szarmacha i wyraża wdzięczność za Jego wielkoduszność, której doświadczyliśmy w Katedrze Filologii Klasycznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i nie tylko.
Książka jest pierwszym opracowaniem filologicznym dorobku pisarskiego Marii Krüger. Autorka pracy podjęła się interpretacji powieści Krüger adresowanych do dziewcząt i kobiet. Wykorzystując metodologie takie jak krytyka feministyczna, gender, teoria poetyki wyobraźni Gastona Bachelarda, autorka przygląda się bohaterkom wykreowanym przez pisarkę i światom, w jakich żyją. Szczególną uwagę zwraca na kwestie takie jak rola ubrań i mody w życiu bohaterek, relacje z matką, poszukiwanie tożsamości, wspomnienia z II wojny światowej. Wskazuje na dużą kompensacyjną rolę literatury, którą Krüger niejednokrotnie podkreśla w swoich książkach. Autorka próbuje też odpowiedzieć na pytanie, kim była Maria Krüger – autorka, której przyznaje się szczególne miejsce w historii literatury dla młodego czytelnika, ale o której życiu do dziś niewiele wiadomo.
Studium poświęcone jest historii Rzymu ukazanej w Epitome de Tito Livio Lucjusza Anneusza Florusa. Porusza kwestie związane m.in. z samym autorem, a także czasem powstania dzieła i jego źródłami. Monografia przedstawia wyniki analiz przeprowadzonych na kilku płaszczyznach tematycznych, które dotyczą: stoickiej zasady etycznej i opartej na niej periodyzacji dziejów rzymskich, obiektywizmu Florusa, roli rzymskich virtutes i ich wpływu na rozwój rzymskiej historii. Ważne są także podobieństwa i różnice Epitome de Tito Livio w zestawieniu z Ab urbe condita Liwiusza: podejście patriotyczne historyków, koncepcje filozofii stoickiej, przekonanie o postępującym upadku moralnym państwa, stosunek do znaków nadnaturalnych.
Tom jest zbiorem artykułów poruszających tematy z zakresu szeroko pojętej kultury antycznej i jej recepcji. Sekcję grecką otwiera przekład tekstu Plutarcha (znanego pod łacińskim tytułem Animine an corporis affectiones sint peiores). Znajduje się w niej także tekst dotyczący roli snów w antycznej medycynie. Części łacińskiej opublikowane zostały przekłady łacińskich fragmentów: Punica Syliusza Italika, Adversus Nationes Arnobiusza (życie i śmierć Attisa), a także teksty o podstępie w Epitome de Tito Livio i Priapie Nicolasa Presla. Tom zamyka sprawozdanie z CVII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Filologicznego, w ramach którego odbyła się ogólnopolska konferencja „Antyczne techniki perswazyjne”.
Rozprawa stanowi zbiór szkiców historycznoliterackich, poświęconych problematyce szeroko rozumianego „pragnienia” w dobie dziewiętnastowiecznej nowoczesności. Autor analizuje w niej takie wątki twórczości Bolesława Prusa, Władysława Stanisława Reymonta, Ignacego Maciejewskiego i Jerzego Andrzejewskiego, jak seksualność, rola pieniądza, wielorako pojmowana transgresja czy kształt nowoczesnej podmiotowości i formujących ją afektów. W badaniach nad tymi kwestiami zastosował narzędzia teoretyczne z zakresu historii kultury, ekonomii, socjologii, psychoanalizy, poststrukturalizmu i tradycyjnej historii literatury.
Tom zbiorowy Władysław Sebyła. Lektury to wielogłosowa i wielowymiarowa monografia twórczości katastroficznego poety dwudziestolecia międzywojennego, podejmująca nowe możliwości czytania tej intrygującej poezji, odkrywająca jej niezwykły potencjał interpretacyjny i różnorodne powiązania z tradycją liryki polskiej. Książka jest świadectwem wielorakich autorskich lektur, przyjmujących różne metodologiczne podstawy, mnożących interpretacyjne konteksty. Przynosi pierwszy tak wielostronny opis fenomenu dzieła, myśli i wyobraźni Władysława Sebyły, wzbogacony o szkice poświęcone jego twórczości dramatycznej i krytycznoliterackiej. Kluczem do opisania swoistości dorobku poety jest zdarzenie interpretacyjne, mikrologiczna lektura, fascynujące i odkrywcze spotkanie z tekstem, dlatego tak ważną rolę pełnią w tomie analizy i interpretacje pojedynczych utworów, za każdym razem na nowo oświetlające całość dzieła poety. Książka Władysław Sebyła. Lektury przeznaczona jest zarówno dla badaczy i studentów literatury, jak i wszystkich osób zainteresowanych dwudziestowieczną poezją.
Hieronim Falęcki w tytule swojego Wojska serdecznych nowo rekrutowanych afektów umieścił odpowiadającą ogólnej koncepcji i treści dzieła metaforę, w obrębie której cyrkulują znaczenia walki, miłosnej przemocy i podboju za pośrednictwem języka czy księgi. Tak rozumiany podbój pozostaje silnie zakorzeniony w retorycznej tradycji epoki, w jej kulturze (zwłaszcza religijnej) i zbiorowej wyobraźni. Stąd też zamysł autorki, by, umiejscawiając Wojsko… w perspektywie wybranych reguł barokowej retoryki emocji, przybliżyć jednocześnie czytelnikowi ową płaszczyznę odniesień dzieła z naciskiem na te zwłaszcza obszary, które z uwagi na stan ówczesnej świadomości retorycznej mogły być i zostały przez Falęckiego wykorzystane w celu podniesienia afektywnej perswazyjności jego „raptularza”. Wiele miejsca poświęcono tu zatem alegorycznemu wymiarowi dzieła: wchodzącym ze sobą w związki i tworzącym rozbudowaną strukturę wyobrażeniom batalistycznym i kupidynowym, zaślubinowym, horologicznym czy kordialnym.
Edyp Seneki Filozofa, którego twórczość literacka należy do najcenniejszych zabytków rzymskiego antyku i przez wieki inspirowała najwybitniejszych dramaturgów, z braku współczesnych przekładów stał się nieobecny w świadomości polskiego czytelnika – inaczej niż dzieło Sofoklesa, od którego znacząco się różni. Senecjański Edyp nie jest tragedią o triumfie boskich wyroczni nad upokorzonym śmiertelnikiem. Poznawcza droga bohatera wiedzie od świadomości opanowanej przez religijnie motywowany strach ku wyzwoleniu. Edyp odrzuca światło, tożsame z kontrolującym okiem Apollina. Oślepia się, co jest zarówno aktem ofiary, jak i buntu. Swym działaniem zdaje się tworzyć zręby nowej etyki, niezależnej od religii i przemocy, którą religia legitymizuje. Etyka Edypa opiera się na współczuciu i odpowiedzialności człowieka za człowieka i wobec człowieka.
Ronald Stuart Thomas (1913-2000) był walijskim poetą tworzącym w języku angielskim i pastorem kościoła anglikańskiego w Walii. Wydał 26 zbiorów poezji, nie licząc wydań okolicznościowych czy wierszy zebranych. Został uznany, obok Dylana Thomasa, za najwybitniejszego przedstawiciela tzw. poezji anglowalijskiej XX wieku i stał się jednym z ważniejszych współczesnych poetów brytyjskich. Był wielokrotnie nagradzany, a zainteresowanie jego poezją stale rośnie. Niniejsza książka jest pierwszą napisaną po polsku monografią twórczości R.S. Thomasa, a jej głównym celem jest przedstawienie wielokrotnie komentowanych problemów tej poezji w nowym, nieoczywistym świetle.
W książce przedstawiono część pisarstwa Gustawa Morcinka, w znacznej mierze ograniczoną perspektywą poobozową. Użyto przymiotnika „poobozowy” w odniesieniu do literatury Morcinka, która powstała tuż po doświadczeniach z Dachau i na długo po nich, aby zasugerować czytelnikowi, że pisarstwo autora Wyrąbanego chodnika zostało naznaczone, inaczej niż na ogół się sądzi, nie tylko przez Śląsk. Zostało zwęglone przede wszystkim przez obozy. Nie dokonały one jednak w języku tego pisarstwa ani w jego warstwie myślowej całkowitego spustoszenia. Na odwrót – Morcinek dzięki swojej niezłomnej wierze i nieledwie franciszkańskiej postawie wielu bohaterów zachował wiarę w Boga i człowieka.
Apokaliptyka w pismach gnostyckich jest pierwszym tomem wydanym pod auspicjami nowo powstałego centrum badawczego: Centrum Studiów nad Gnostycyzmem i Doktrynami Pokrewnymi, powołanego po śmierci ks. prof. Wincentego Myszora w celu kontynuacji oraz rozpowszechniania Jego badań. Tom pierwszy to antologia tekstów apokaliptycznych wyłuskanych z korpusu pism z Nag Hammadi. Przekłady w niej zawarte, opatrzone wstępem i komentarzem, są głównie autorstwa ks. prof. Wincentego Myszora (opublikowane wcześniej w innych pozycjach wydawniczych), wyjątkiem są: fragment z kodeksu Tchacos, wstęp do Apokalipsy Adama oraz wstęp, przekład i komentarz do Apokalipsy Hermesa Trismegistosa. Na końcu tomu umieszczono indeks zawierający najważniejsze słowa kluczowe znajdujące się w książce. Dwie apokalipsy zostały zredagowane w formie synoptycznej: Pierwsza Apokalipsa Jakuba (dwie wersje koptyjskie: wersja z Nag Hammadi oraz wersja z kodeksu Tchacos), Apokalipsa Hermesa Trismegistosa (dwie wersje językowe: wersja koptyjska z Nag Hammadi oraz parafraza łacińska traktatu, pt. Asclepius).
Autorska antologia dziewiętnastowiecznych tekstów poświęconych zwierzętom, stanowiąca część zespołowego projektu badawczego „Romantyzm w świetle nowych źródeł”, kierowanego przez dr hab. prof. IBL Martę Zielińską. Składa się z trzech części (Zwierzęta dają do myślenia i dziwią; Zwierzęta dotrzymują towarzystwa i dają rozrywkę; Zwierzęta karmią, ubierają i transportują) poprzedzonych wstępem, w którym autorka wyboru tekstów oraz ich układu opowiada historię relacji człowieka i zwierząt, poszukując szczególnego miejsca romantyzmu w tej dziejowej narracji. Tytułowa figura „zakrętu” ma wyrazić rolę wieku dziewiętnastego w procesie przeobrażania się zwierzęco-ludzkich zależności, ale także narastania ludzkiego nacisku na środowisko, czego skutków doświadczamy tutaj i teraz.
Obcowanie z literaturą oznacza gotowość na spotkanie i dialog. Trudno wyobrazić sobie lepszą sytuację dydaktyczną, w której jednocześnie byłoby możliwe zbliżenie się do Innego, emocjonalne zaangażowanie czy w końcu najbardziej wymierne efekty kontaktu z tekstem wynikające z poznawczej funkcji literatury. Publikacja przekonuje, że wybór tekstu literackiego obecnego na lekcji adresowanej zarówno do uczniów, dla których polski jest pierwszym językiem, jak i dla obcokrajowców, musi uwzględniać nie tylko kompetencje komunikacyjne czytelników, ale podyktowany troską o ich wszechstronny rozwój powinien dawać szansę na kontakt z poznawaną kulturą oraz budzić emocje niezbędne przecież w motywowaniu do uczenia się języka.
Monografia wieloautorska prezentuje interdyscyplinarne ujęcie wykształconego w dobie średniowiecza ethosu rycerskiego, którego tradycja od najdawniejszych stuleci aż do współczesności (wiek XXI) jest kultywowana w rozmaitych dziedzinach życia, zarówno w Europie, jak i na innych kontynentach. Autorami kilkunastu artykułów naukowych zgromadzonych w monografii są badacze różnych dziedzin, m.in. historycy, literaturoznawcy, kulturoznawcy. Wśród tekstów odnajdujemy nawet rozważania archeologa oraz historyka sportu. Dowodzi to, że zaprezentowana w książce tematyka dotyczy ważnego zjawiska kulturowego, które, niezależnie od wpływów i „zapożyczeń” między odmiennymi od siebie cywilizacjami, tkwi u podstaw rozwoju wszelkich społeczności ludzkich. Publikacja adresowana jest nie tylko do naukowców, ale także do wszystkich zainteresowanych kulturą rycerską, jej ewolucją i tradycjami.
Tom drugi wieloautorskiej monografii dotyczącej zjawiska ethosu rycerskiego kierowany jest przede wszystkim do czytelników zainteresowanych kulturą sarmacką. Współautorami książki są specjaliści w zakresie dziejów literatury i kultury pierwszej Rzeczypospolitej. Szlachta polska zafascynowana była rzymskimi cnotami rycerskimi i uznawała swój stan za spadkobiercę tej tradycji. Praktyka życia żołnierskiego w XVI i XVII stuleciu w Polsce nierzadko jednak odbiegała od wzniosłych idei ethosu rycerskiego, choć zdarzały się też przykłady heroicznej postawy ówczesnego polskiego wojska. Większość zamieszczonych w tomie artykułów dotyczy rodzimej kultury, literatury i piśmiennictwa w wiekach XVI-XVII, ale znalazły się w nim także prace poświęcone sarmackim tradycjom przejawiającym się w innych, bliższych nam czasowo, epokach.
Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku. Seria pierwsza. Red. M. Kokoszka, B. Szałasta-Rogowska. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice 2017. ISBN 978–83–226–3159–1, ss. 324.
„Epoka nasza jest epoką antologii” – teza Władysława Tatarkiewicza z roku 1980 nie straciła na aktualności. Antologia wydaje się jedną z form bloku silva o kapitalnym znaczeniu dla współczesnej kultury – w istocie skazanej na jakiś rodzaj selekcjonowania zalewającego półki księgarskie piśmiennictwa. W prezentowanym tomie przyglądamy się głównie współczesnym antologiom literackim (XX i XXI wieku), nie rezygnując jednak z kontekstu historycznego, pozwalającego uchwycić i zrozumieć zachodzące zmiany. Artykuły zgromadzone w książce przedstawiają omawianą formę od strony teoretyczno- i historycznoliterackiej, a także prawnej, uwzględniają usytuowanie środowiskowe – społeczne i geograficzne antologii, jej powiązanie z określoną wspólnotą symboliczną w kraju i na emigracji, eksponują także dwa czynniki kluczowe dla kształtu wyboru – temat i osobę antologisty. Poetyka form antologijnych rozpatrywana jest tu także w kontekście kultury cytatu, jako jedna z ciekawszych i dotąd nieprzebadanych odsłon intertekstualności.
Książka Marty Tomczok podejmuje problem wpływu popkultury na pamięć o Zagładzie. Autorka analizuje 90 pozycji z literatury pięknej oraz z filmu. Rok 2012 uznaje za przełom w kształtowaniu się polskich i zagranicznych popkulturowych narracji o Zagładzie. Omawia schyłek kultury postpamięci w Polsce, opisuje gwałtowny rozwój nowych gatunków, takich jak romans czy kryminał holokaustowy, kobiece sagi nawiązujące do II wojny światowej i Zagłady, powieści pogromowe. Analizując ich retorykę i ideologię, Tomczok pokazuje, jak współczesne narracje o Zagładzie tworzą i oswajają społeczne lęki, rezonują z polityką lub religią, odpowiadają na problemy psychiczne społeczeństw czy jednostek. Jedna z ważniejszych tez książki brzmi: kultura popularna osłabia znaczenie źródła historycznego, wytwarzając własne obiekty, takie jak podróbki dzienników, pamiętników czy zdjęć, które wystarczają konsumentom do wyobrażenia sobie przeszłości związanej z Zagładą w sposób przedstawiający ich własne problemy.
Książka „Ja” w przestrzeniach aksjologicznych. Z problematyki podmiotowości w literaturze XIX –XXI wieku jest próbą sformułowania na nowo w świecie nowoczesnym i ponowoczesnym relacji podmiotu ze sferą wartości, próbą, w której „ja” i świat mogą odsłonić swe trochę mniej oczywiste rysy. Znaczenie literatury polega na tym, że tworzone przez siebie koncepcje świata, bytów i zjawisk konkretyzuje w postaci czegoś realnie istniejącego, unaoczniając, czym są i co się z nimi dzieje. Podobnie unaocznia ona nasze „ja” w splocie z wartościami. Literatura stwarza, organizuje pole, na którym to, co się wydarza, może być oglądane i badane. Korzystając z tej ontologicznej zdolności literatury, a także z szerokiego spektrum darowanych przez nią zjawisk, pytamy w książce o przygody „ja” w przestrzeniach wartości, o to, co mówią o nich formy literackie, nowe postaci literatury, a także stare w nowym odczytaniu. Pierwszą część książki wypełniają prace, które dla zbadania i opisu przestrzeni aksjologicznych poezji skupiają się w szczególny sposób na figurach poetyckich. Przenikają się tu romantyczne i modernistyczne obszary literatury, badane najczęściej w przekrojowym, komparatystycznym ujęciu. Niezwykle interesująca wydaje się dyskusja między tekstami mówiącymi o relacji dobra i zła, i szerzej – o różnych kształtach świata wartości. Część drugą książki organizują problemowo i formatują niejako teksty, które określają w sposób fundamentalny sytuację człowieka we współczesności. Zanikły już metafory i symbole, istnieją tylko rzeczy, ich ślady w przestrzeni pamięci. W ostatniej części książki badana jest przestrzeń aksjologiczna w pogranicznych przestrzeniach literackich: reportażu, krytyki czy wartości w sferze twórczości elektronicznej. Książka skierowana jest do literaturoznawców, kulturoznawców i filozofów, lecz także do ogółu osób czytających, szukających orientacji w świecie współczesnym, a kierujących się wartościami.
“Oddajemy do rąk Państwa kolejny, siódmy już tom Wielkich tematów literatury amerykańskiej. Tym razem motywem przewodnim zbioru stała się miłość. Autorzy jedenastu zamieszczonych w zbiorze tekstów próbują odpowiedzieć na pytanie, czy rzeczywiście miłość jest wielkim tematem amerykańskim. Czy członkowie tego społeczeństwa, na ogół postrzeganego jako pragmatyczne, materialistyczne i konsumpcyjne, cenią uczucie miłości? Czy istnieją, a jeśli tak, to jakie są literackie obrazy miłości w literaturze (i kulturze) amerykańskiej? Niniejszy tom podejmuje próbę odpowiedzi na te i podobne pytania.” (Sonia Caputa, Agnieszka Woźniakowska – Wstęp)
Michał Krzykawski: Inne i wspólne. Trzydzieści pięć lat francuskiej filozofii. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2017. ISBN: 978-83-011-9268-6, ss. 172.
Książkę Michała Krzykawskiego można potraktować jako dalszy ciąg bądź suplement do historii przedstawionej przez Vincenta Descombes’a w książce To samo i inne. Czterdzieści pięć lat filozofii francuskiej (1933–1978). Konfrontując ze sobą teksty Bataille’a, Blanchota, Derridy i Nancy’ego, a także Bailly’ego, Autor kreśli kolejne trzydzieści pięć lat francuskiej filozofii, w których widoczna jest próba ponownego przemyślenia wspólnoty. Samo określenie „dalszy ciąg” dobrze oddaje zamierzenia Autora. W istocie nie chodzi tutaj o zerwanie, lecz o kontynuację z przesunięciem akcentów. O ile Descombes postanowił swoje czterdzieści pięć lat francuskiej filozofii przedstawić w horyzoncie relacji to samo / inne, o tyle Krzykawski, zachowując kategorię innego, zwraca ją ku relacji z tym, co wspólne. Zdaniem Autora bowiem to właśnie relacja inne/wspólne pozwala wyprowadzić wspólny mianownik tego, co wydarzyło się w myśli francuskiej w latach 1979–2014. Uczynienie inności punktem wyjścia w rozważaniach nad wspólnotą pozwala tym samym spojrzeć nieco inaczej na samą inność, która – w relacji do tego, co wspólne – staje się innością w mnogości; nie jest już innym, z którym konfrontuje się toż-same z sobą ja, lecz jest innymi, z którymi ja jest.
Książka Krzykawskiego odznacza się wnikliwością i oryginalnością. Autor dysponuje niezwykłą wiedzą i kulturą filozoficzną, argumentuje w sposób jasny i spójny. Inne i wspólne to z pewnością jedna z najlepszych pozycji poświęconych myśli francuskiej na polskim ryku [op.wyd.]
Bernard Stiegler: Wstrząsy. Głupota i wiedza w XXI wieku. Tłum. M. Krzykawski. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2017. ISBN: 978-83-01-19582-3, ss. 567.
Jeśli wierzyć Stieglerowi, a po lekturze tej książki nie sposób postąpić inaczej, cyfryzacja prowadzi do radykalnego przewrotu w polu wytwarzania, przekazywania i odbioru wiedzy, a jej nieredukowalnie farmakologiczny charakter stanowi główną stawkę polityczną naszych czasów. Wstrząsy. Głupota i wiedza w XXI wieku to pierwsza przetłumaczona na język polski książka francuskiego filozofa, która jest doniosłą próbą filozoficznej krytyki ekonomii politycznej w warunkach świata zaawansowanych technologii i w obliczu panowania bezmyślności na skalę planetarną. To swoista „mapa drogowa”, która precyzyjnie kreśli scenariusz pokojowej walki z głupotą prowadzonej za pomocą narzędzi cyfrowych oraz przy wykorzystaniu na nowo odczytanej francuskiej i niemieckiej filozofii.
Wiodącą rolę w tej walce odgrywa uniwersytet, który musi jednakowoż na nowo się określić względem techne, a także tego, co do uniwersytetu nie przynależy. Ów uniwersytet nie jest, jak u Derridy, uniwersytetem bezwarunkowym, lecz uniwersytetem uwarunkowanym, co oznacza, że musi on nie tylko rozpoznać głupotę jako coś, co mu nieustannie zagraża z zewnątrz, lecz przede wszystkim uznać swoją własną głupotę jako warunek wszelkiej wiedzy.
„Jeżeli filozofia zawsze przychodzi za późno, to mimo to nigdy nie jest za późno” – czytamy we Wstrząsach. Doprawdy trudno wyobrazić sobie lepszy moment na uważną lekturę tej książki.
Stiegler przywraca wiarę w czasach upowszechnionej dyskredytacji wiedzy wywołanej przez nieszczęsny splot konserwatywnej rewolucji, rujnującej wszelką ekonomię finansjeryzacji i popędowego konsumpcjonizmu, które doprowadziły do utraty wszelkiego kredytu zaufania. Pokazuje alternatywę tym, którzy twierdzą, że jej nie ma, a także tym, którzy wiedzą, że jest, ale nie potrafią powiedzieć na czym miałaby ona polegać [op.wyd].
Książka, skierowana przede wszystkim do dydaktyków i studentów języka polskiego jako obcego, podzielona na trzy części, jest zbiorem artykułów, poświęconych praktycznym możliwościom wykorzystania literatury i dzieł sztuki malarskiej na zajęciach lektoratowych oraz szkiców, proponujących głównie czytanie intensywne tekstów literackich. Autorka spogląda na literaturę zarówno z daleka, doceniając ją jako rezerwuar tematów i bogactwa kulturowego, jak i z bliska, analitycznie pochylając się nad konkretnymi utworami. Zaprezentowane w tej książce pomysły literackich spotkań glottodydaktycznych zazwyczaj oparte są na określonej idei, na przykład na propozycji wyzyskania na zajęciach tekstów literackich korespondujących z malarstwem (część Słowne obrazy), uczucia nostalgii i poezji emigracyjnej (Bliskie uczucia z daleka) czy tematów tabutizowanych, takich jak śmierć, starość czy choroba (Trudno rozmawiać).
Jaka jest pozycja Conrada we współczesnej polskiej kulturze? Przeglądając prasę codzienną raz po raz napotykamy nagłówki w stylu „ktoś lub coś jak Conrad”. Żaden z tych artykułów nie nawiązuje jednak do jego twórczości, ponieważ teksty prasowe posługują się jedynie jego nazwiskiem jak „płachtą” na czytelnika, znakiem rozpoznawczym, a używając terminologii marketingowej – wykorzystują jako markę? Ale czy istnieje „marka Conrad”? Dlaczego jego nazwisko jest ciągle obecne w prasie, a twórczość odchodzi w niepamięć? To kolejny aspekt obecności (lub raczej nieobecności) Conrada – spadek czytelnictwa jego utworów. Badacze utyskują na brak zainteresowania polskich czytelników prozą Conrada – w przeciwieństwie do Francji czy Japonii, gdzie Conrad jest obecny czytelniczo. Paradoksalnie Conrad jest ciągle postrzegany jako mistrz dla współczesnych pisarzy, takich jak np. Orhan Pamuk, Arturo Pérez-Reverte czy John Maxwell Coetzee. Tom szkiców Podróże z Conradem odpowiada nie tylko na te i inne pytania, ale również stara się w przystępny i ciekawy sposób przybliżyć twórczość Josepha Conrada-Korzeniowskiego współczesnemu czytelnikowi.
