Uniwersytet Śląski w Katowicach

Termin: April 26-28, 2017

Miejsce: Department of American and Canadian Studies, University of Silesia, Sosnowiec, Poland

The first of the intended series of conferences dedicated to the exploration of the complexity of Indigenous cultures of North America and minor cultures of Eastern/Central Europe – is a joint project of the Institute of English Cultures and Literatures, Canadian Studies Centre, Department of American and Canadian Studies, Theatrum Research Group and the Centre for the Study of Minor Cultures at the University of Silesia (US), and the Department of English and Indigenous Affairs Office, University of the Fraser Valley (UFV), Canada.  As Canadian and Polish scholars and educators working in the fields of  Indigenous, minor, and transcultural literary and cultural studies, we propose that the first conference will explore the traditional and contemporary expressions of culture in Indigenous America,  specifically Canada, and in the Eastern/Central European territory of Upper Silesia, specifically Poland, with a primary focus on the  acts of resistance, survival and celebration of culture as enacted in storytelling, drama, theatre and performance (DTP). Performance is interpreted broadly including traditional and contemporary music and dance as well as festival events understood as modes of cultural storytelling. We envision the event as a meeting of Indigenous and non-Indigenous scholars representing a variety of disciplines  and Indigenous Canadian and Upper Silesian storytellers, writers,  artists, performers,  educators and community members.

Our aim is to explore the richness of Indigenous expressions of culture in storytelling and DPT in Canada and Upper Silesia. We believe that the transcultural dialogue between scholars, artists and educators of marginalized cultures will be an enriching learning experience for all,  but especially for Upper Silesians, colonized by diverse powers throughout history, whose most recent struggle for recognition,  including the processes of cultural and linguistic revitalization, can benefit from such transcultural encounters.   

The exploration of Canadian scholarship on Indigenous literatures and cultures, and especially the work of Indigenous playwrights, artists, performers, scholars/critics and educators is of great interest to the critics of minor/ Indigenous literatures and cultures in Europe. We believe that in spite of many differences between Indigenous cultures of America and minor cultures of Eastern/Central Europe, critical insights and analytical tools offered by Indigenous research methodologies, epistemologies and pedagogical theories  can provide instructive,  alternative ways of approaching the under-studied and under-theorized works of European minor/Indigenous writers, performers and artists. A panel discussion by specialists in this area will explore diverse perspectives on these complex issues.

Presentations in various formats will be addressing the following aspects of the conference theme: 

Re-reading and re-writing of history in DTP; Poetics, aesthetics and politics of identity construction in DTP; Storytelling, drama, theatre and performance as tools of decolonization and pedagogy; Storytelling as a repository and archive of Indigenous knowledge; Interrogating the concept of indigeneity: theorizing indigenous and minor cultures perspectives; Indigeneity of Upper Silesia; Transindigeneity and a dialogue of cultures; Indigenous ontology, epistemology, axiology, and methodology and their translation into storytelling and DTP; Use of oral traditions, stories,  culture and history to promote activism; Inventing home through stories and performance: a decolonizing approach to DTP; Performing history and re-visioning of community memories DTP; The role of the storytelling and DTP in the cultural revival of Canadian Indigenous cultures; The role of the storytelling and DTP in the cultural revival of Upper Silesian culture and language; (De)Construction of cultural identity in storytelling and DTP; Traditional knowledge and values in storytelling and DTP; Indigenous/ local knowledge and traditional and contemporary expressions of culture; Performance of identity and  language recovery and revitalization; Language recovery and revitalization and identity construction; Methodological practices of Native Performance Culture (NPC) as a possible model for the Upper Silesian expressions of culture; Diversity of the traditional Indigenous forms of cultural expression in the contemporary Canadian Indigenous and Upper Silesian DTP; Theories of affect and the enactment of Indigenous cultures in storytelling and DTP; Traditional knowledge versus folklore and its performance; Folklore and theatre; The role of folklore in preserving Indigenous and minor cultures; The condition of ritual in theatre – Canadian Indigenous and Slavic perspectives; Contemporary storytelling methods in DTP; The poetics of place and aesthetic values; Poetic auto-creation and mythologizing of Indigenous cultures and landscapes; Indigenous values and cosmologies and their translation into DTP; Heritage tourism and storytelling; Cultural festivals and their role in preserving and inventing cultures.

With a comparative project in mind, we are initiating new avenues of research related to the marginalized local/ indigenous/minor cultures of Eastern/Central Europe studied in the context of Indigenous cultures of North America. We hope this pioneering venture in will lead to a greater understanding of the Indigenous and minor cultures functioning within major dominant national narratives of Canada and Poland. 

Termin: 30 czerwca-1 lipca 2017 r.

Miejsce: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Sosnowiec

Organizator: koło naukowe H/Story, Instytut Kultur i Literatur Anglojęzycznych

Opis: Tematem międzynarodowej konferencji Corpus Historicus było ciało i cielesność rozpatrywane na wielu płaszczyznach; szczególną uwagę poświęcono temu, w jaki sposób ciało było postrzegane i wykorzystywane w różnych kontekstach historycznych.

Termin: 6-8 lipca 2017 roku

Miejsce: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Muzeum Śląskie

Organizator: dr Ewa Macura-Nnamdi, dr Michał Krzykawski, dr Ewa Drab, mgr Magdalena Łachacz

Opis: Szeroko pojmowana tematyka o charakterze interdyscyplinarnym związana z pojęciem vulnerabilities, w kontekście literatury, filozofii, socjologii, Antropocenu.

Termin: 15-16 września 2017 roku

Miejsce: Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademickiej w Katowicach

Organizatorzy: Katedra Filologii Klasycznej UŚ oraz Oddział Katowicki Polskiego Towarzystwa Filologicznego (prof. Anna Kucz i dr Edyta Gryksa)

Opis: Problem antycznych technik perswazyjnych jako zagadnienia w literaturze, sztuce i innych źródłach jest bardzo rozległy, a pola badawcze na podstawie których można go analizować – niezwykle różnorodne. Konferencja znalazła wyraźny oddźwięk wśród odbiorców i zgromadziła wielu uczestników, pragnących zgłębić tajniki metod perswazyjnych.  Na konferencji dyskutowano nad pojęciem „perswazji” rozumianej jako różnorodne sposoby społecznego oddziaływania wykorzystujące środki językowe i pozajęzykowe.

CVII Zjazd PTF oraz konferencja dofinansowane zostały ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę w ramach umowy nr 880/P-DUN/2017.

Retransmisja konferencji „Antyczne techniki perswazyjne” dostępna jest na YouTube.

Termin: 9-10 października 2017 roku

Miejsce: Zabrze

Organizatorzy: Urząd Miejski w Zabrzu, Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego UŚ (prof. Józef Olejniczak)

Opis: Ogólnopolska  konferencja naukowa poświęcona dziełu Brunona Schulza. W jej obradach udział wzięło dwudziestu czterech uczonych z trzynastu ośrodków naukowych w Polsce i z zagranicy, najwybitniejszych znawców twórczości Schulza, a gośćmi honorowymi byli dr Wiera Meniok opiekująca się spuścizną Schulza w Drohobyczu oraz prof. Stanisław Rosiek – edytor Dzieł zebranych Schulza, redaktor naczelny pisma „Schulz Forum” oraz redaktor naukowy serii schulzowskiej w wydawnictwie „słowo/obraz terytoria”.

Termin: 18–19 października 2017 roku

Miejsce: Katowice

Organizator i kierownik naukowy: dr hab. Bożena Mazurek, prof. UŚ

Opis: Udział 30 referentów z 18 krajowych ośrodków akademickich i badawczych oraz 1 zagranicznego. Konferencja wiązała się z prowadzonymi od kilku dziesięcioleci na śląskiej polonistyce badaniami, które skupiają się na przekazach piśmienniczych i literackich, współtworzących ramę wydawniczą dawnych dzieł i druków. Ustalenia poczynione w tej dziedzinie stanowią niezbywalne ogniwo dociekań nad przemianami książki aż do czasów najnowszych. W czasie dwudniowych obrad referenci objęli naukową refleksją różnego typu adnotacje, zróżnicowane formalnie i pod względem usytuowania wobec tekstu głównego dzieł ujętych prozą lub wierszem w książce rękopiśmiennej i drukowanej. Były wśród nich okazjonalne (odręczne) zapiski oraz stałe, drukowane noty umieszczane poza formatem kolumny w wąskim łamie; wielorakie objaśnienia o charakterze m.in. rzeczowym, językowym, bibliograficznym i krytycznym, usytuowane na bieżąco w dolnej części kart, na końcu dzieł bądź po wyodrębnionych częściach. Informacje zawarte w tych adnotacjach w wieloraki sposób dopełniają wiedzę czytelników, a także określają kompetencje lekturowe oraz zainteresowania autorów. Uwagę referentów przyciągnęły m.in. takie zagadnienia, jak: poetyka dodatkowych zapisów, adnotacji różnie usytuowanych wobec tekstu głównego, funkcje pełnione przez te elementy w stosunku do dzieł, do których się odnoszą, a także ich rzeczowy, merytoryczny i komunikacyjny potencjał.

Termin: 19-20 października 2017 roku

Miejsce: Katowice, Biblioteka Śląska

Organizator: dr Marek Krisch

Opis: Celem międzynarodowej konferencji było przypomnienie postaci niemieckiego noblisty w setną rocznicę urodzin. Zaprezentowane referaty proponowały nowe odczytanie twórczości Heinricha Bölla, jak również dotyczyły jego kontaktów z innymi pisarzami oraz recepcji jego utworów w Polsce. Obecny na konferencji syn pisarza, René Böll, przypomniał postać noblisty oraz zaprezentował wydane w 2017 r. pamiętniki wojenne ojca pt. „Man möchte manchmal wimmern wie ein Kind. Die Kriegstagebücher 1943 bis 1945“.

Termin: 25–27 października 2017 roku

Miejsce: Wydział Filologiczny w Katowicach

Organizator: Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego UŚ

Opis: Temat konferencji był zaproszeniem do podjęcia interdyscyplinarnej refleksji nad niemal nieobecnym na gruncie polskiej humanistyki zagadnieniem relacji płci i awangardy. Pytając o „płeć awangardy”, organizatorzy chcieli zastanowić się, na ile praktyki awangardowe umożliwiają reinwencję takich instytucji pojęciowych, jak „kobieta” i „mężczyzna”, a na ile – przechowują i utrwalają tradycyjny model urządzenia płci. Perspektywa ta nie ogranicza się jednak do obecności czy raczej, zwłaszcza w polskiej literaturze i sztuce, nieobecności „kobiecej awangardy” i zadania pytania o powody niewielkiej aktywności kobiet jako autorek eksperymentatorskich gestów. Równie interesujące są awangardowe konstrukty kobiecości i męskości, jakie obserwować możemy w literaturze i sztukach plastycznych, a może zwłaszcza w awangardowych manifestach i innych wypowiedziach o charakterze metaartystycznym. Podjęcie tematu „płci awangardy” skłania również do prześledzenia w tej perspektywie założeń teoretycznych i filozoficznych dyskursów, zarówno tych należących do historii zachodniej myśli feministycznej, jak i tych rozwijających rozmaite teorie (neo)awangardy.

Jak pokazują nam doświadczenia kilku pokoleń filozofek i teoretyczek feministycznych, pytanie o płeć – ujmowaną zarówno w aspekcie ucieleśnionym, jak i usytuowanym (bo znakowanym przez rozmaite zmienne, takie jak: rasa, klasa, wiek, orientacja seksualna, pochodzenie etc.) – nie tylko znosi iluzję (płciowej) neutralności i wymusza konieczność myślenia przez pryzmat różnic, ale nade wszystko wyrasta z „polityki umiejscowienia” (Adrienne Rich) i dąży do praktykowania wiedzy usytuowanej (Donna Haraway), poszerzając ramy uznawalności o inne – dotychczas niedoreprezentowane – byty, podmioty, mniejszości. Awangardę rozumieć będziemy zatem jako szerokie spektrum praktyk dyskursywnych (politycznych, społecznych, historycznych, językowych, erotycznych, artystycznych), za pośrednictwem których płciowość może być artykułowana.

Wśród proponowanych zagadnień znalazły się między innymi takie kwestie, jak:

• Historia, polityka, literatura:
  • Rola pisarek i artystek w historii ruchów awangardowych / Kobiety jako autorki awangardowych gestów.
  • Awangardowe przestrzenie patriarchatu / Konserwatyzm awangardowy.
  • Awangarda, militaryzm i płeć / Wielka wojna, awangarda i wojna płci.
  • Emancypacyjny potencjał neoawangardy / Awangarda i (nie)równość płci.
  • Czy projektowana przez awangardę publiczność ma płeć? / Płciowa ekskluzywność awangardy.
  • Ekonomia, płeć i awangarda / „Zniesienie sztuki” jako konsekwencja płciowo-klasowego usytuowania.
• Fantazmaty:
  • Awangardowe fantazmaty kobiecości i męskości / artystki i artysty.
  • Manifesty i manifestacje męskości / Czy istnieje „kobieca” awangarda?
  • Subwersywny charakter feministycznych manifestów awangardy / Krytyka feministyczna a teoria awangardy / Feministyczne projekty awangardowe.
• Projekty:
  • Jak futuryści uwodzili kobiety? / Jak futuryści nie uwiedli kobiet?
  • Kobieta jako obiekt surrealistycznych obsesji / Męskie i kobiece reprezentacje ucieleśnionych podmiotów.
  • Skandal, szok i prowokacja a płeć.
  • Awangarda, neoawangarda i erotyka / Awangardowa poetyka erotyzmu.
  • Écriture féminine (Cixous) i parler-femme (Irigaray), semiotyczne (Kristeva) jako przykłady feministycznych praktyk awangardowych.
  • Miasto, maszyna i płeć / Postcyborgiczne manifestacje płciowości.
  • Selfie feminizm – zjawisko postawangardowe?
  • Queerowanie awangardy.
  • Transawangarda w perspektywie transpłciowości.
  • Performance i awangardowe wytwarzanie płci.
  • Minimalizm i postminimalizm jako artystyczne powtarzanie różnicy (płciowej).

Termin: 15-16 listopada 2017 roku

Miejsce: Wydział Filologiczny UŚ w Katowicach

Organizator: Zakład Historii Literatury Poromantycznej Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego UŚ (dr hab. Wacław Forajter, dr hab. Magdalena Piekara, dr hab. Filip Mazurkiewicz)

Opis: Konferencja zgromadziła czternastu badaczy z najbardziej prestiżowych ośrodków akademickich w kraju. W jej trakcie odbył się także panel dyskusyjny z udziałem profesora Andrzeja Mencwela (UW) i dr hab. prof. UJ Grażyny Kubicy. 

Wydarzenie miało na celu ustalenie znaczeń, jakie kategoria ta przybierała w omawianym okresie w trzech obszarach dyskursywnych: literaturze pięknej, publicystyce i dwóch głównych dyscyplinach naukowych, które się nią wówczas posługiwały – antropologii i przyrodoznawstwie. Zaproponowane ramy chronologiczne umożliwiły prześledzenie funkcjonowania nowoczesnych sposobów rozumienia pojęcia „rasy” w perspektywie Braudelowskiego „długiego trwania”: od późnooświeceniowej biologii do dyskursów naukowych i społeczno-politycznych okresu dwudziestolecia międzywojennego.

Na ziemiach polskich pod zaborami kategoria ta jako modus myślenia o kulturowej odmienności, wikłała się, z jednej strony, w opozycje, konstruowane przez świat Zachodu w celach polityczno-gospodarczych i wspierane przez dyskurs wiedzy, szczególnie przez radykalne nurty ewolucjonizmu w naukach społecznych. Z drugiej strony, nałożyła się ono na wcześniejszą historycznie narrację naturalizującą nierówności społeczne: ideologię sarmatyzmu z jej przekonaniem o odrębności etnicznej szlachty i chłopstwa (mit wojowniczych Sarmatów, chłopi jako potomkowie Chama). Stąd polskie funkcjonalizacje tego pojęcia różniły się od tych, które wykształciły się w obrębie zachodniej episteme, a zapożyczone od nich matryce konceptualne służyły tworzeniu wewnątrzspołecznych, partykularnych stratyfikacji (np. włościanie jako odpowiednik „dzikich”) lub określaniu tożsamości zbiorowej (np. „Polacy jako Indianie” Ludwika Powidaja lub „Żydzi jako Indianie” Aleksandra Świętochowskiego). Kolejny problem stanowi stopniowe, zauważalne od lat 90. XIX wieku, zawłaszczanie kategorii „rasy” przez dyskurs nacjonalistyczny, gdzie pełniła ona funkcję integrującą. Ta specyficzność znaczeń „rasy” w kulturze polskiej, powstająca na styku tego, co ogólnoeuropejskie i tego, co swoiście polskie, mimo licznych prób ujęcia zagadnień cząstkowych, nie została w polskiej humanistyce omówiona w sposób syntetyczny i jednolity metodologicznie.

Kolejnym celem konferencji było stworzenie przestrzeni dyskusji dla przedstawicieli różnych dyscyplin humanistycznych (filolodzy, kulturoznawcy, historycy idei, socjologowie), co, jak mamy nadzieję, pozwoli wypracować transdyscyplinarne narzędzia do analizy znaczeń „rasy”, które umożliwią stworzenie mapy polskich wyobrażeń etnicznych w okresie od pozytywizmu do dwudziestolecia. W ten sposób chcielibyśmy się przyczynić do lepszego zrozumienia partykularności oraz uniwersalizmu kultury polskiej.

Semioza dyskursu „rasy” w poszczególnych tekstach obejmowała znaczenia, tworzone w procesie wieloczłonowych przekodowań pomiędzy zróżnicowanymi systemami kulturowymi. Dlatego pojęciową ramę działań analitycznych, zaproponowaną uczestnikom konferencji,  będą wyznaczać takie nadrzędne terminy, jak: „wzór kulturowy” (amerykański konfiguracjonizm), dyskurs w rozumieniu Foucaulta, „społeczna historia wyobraźni” (Clifford Geertz), poststrukturalistyczna „reprezentacja” i „mimikra” (Bhabha).

Wśród poruszanych podczas spotkania zagadnień znalazły się zatem m.in. następujące kwestie:

• „rasa”, „rasizm”, „etnocentryzm”: definicje i uściślenia,
• historia pojęcia „rasy” w kulturze polskiej nowoczesności,
• recepcja zachodniej antropologii „rasowej” na ziemiach polskich,
• znaczenie darwinowskiego ewolucjonizmu dla ukształtowania się nowoczesnej kategorii „rasy”,
• pojęcie „rasy” w biologii i naukach społecznych – podobieństwa i różnice (tutaj np. kwestia obecności darwinizmu społecznego Spencera i Haeckela w polskiej refleksji społecznej),
• wątki eugeniczne polskiej nowoczesności,
• mitologia krwi jako rezerwuaru wartości „rasowych”: uprzedzenia klasowe na ziemiach polskich, zagadnienie metyzacji, degeneracja jako jedno z podstawowych „zagrożeń” społecznych schyłku XIX wieku,
• beletrystyczne, pamiętnikarskie i prasowe wizerunki rasowej odmienności,
• „rasa” i gender: problem konceptualizacji różnic biologicznych za pomocą kategorii odnoszących się do podziału płci,
• analiza stereotypów etnicznych w polskiej literaturze dziecięcej i młodzieżowej,
• możliwość aplikacji ekonomii afektywnych, związanych z badaniami nad rasizmem w koloniach (Fanon, Mannoni), do badań nad kulturą polską,
• opisy odmienności „rasowej” w polskim podróżopisarstwie,
• „rasowy” portret Żyda: ujęcie dialektyczne (ścieranie się obrazu negatywnego, tworzonego przez Polaków i specyficznej, pozytywnej samoidentyfikacji określonych warstw diaspory żydowskiej, jak np. syjoniści czy działacze „Bundu”).

Termin: 26 września 2017 roku

Miejsce: Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej, Uniwersytet Śląski

Organizator: dr Monika Karwacka we współpracy z  Zakładem Kulturologii Wschodnioeuropejskiej Instytutu Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej Uniwersytetu Warszawskiego i Polskim Towarzystwem Rusycystycznym

Opis: W ramach seminarium podjęto refleksję nad czasopiśmiennictwem literackim i jego funkcjonowaniem w rosyjskiej i polskiej przestrzeni kulturowej (od czasów najdawniejszych do współczesności). Omówiony został szeroki krąg zagadnień o charakterze teoretycznym
i historyczno-kulturowym, m.in.:  czasopismo literackie a tołstyj żurnał,  czasopisma literackie i środowiska literackie: periodyki i poetyki, pisarz jako krytyk/ redaktor/ wydawca, krytyka literacka jako misja/ zawód. W Seminarium udział wzięli przedstawiciele głównie uralskich ośrodków badawczych.