Uniwersytet Śląski w Katowicach

Praca jest tomem z nowej edycji serii Czytaj po polsku. Przeznaczona jest przede wszystkim dla zagranicznych slawistów i polonistów, aczkolwiek mogą z niej korzystać również inne osoby uczące się języka polskiego i poznające kulturę polską, np. uczniowie polonijnych szkół. Niektóre części publikacji przydadzą się także w krajowych szkołach – uczniom zainteresowanym tradycją kolędową. Zasadniczym celem tomu jest zapoznanie z polskimi kolędami religijnymi jako reprezentatywnymi tekstami kultury polskiej oraz z ważnymi w tradycji literackiej kolędami poetyckimi. To także pomoc w edukacji językowej i kulturowej w takim zakresie, jaki wyznacza zebrany materiał. Tom jest podzielony na dwie części – materiałową i ćwiczeniową, a całość obejmuje trzy działy: a) kolędy religijne, b) pieśni O narodzeniu Pańskim (Bóg się rodzi), c) kolędy poetyckie [z op. wyd.]

W ramach serii wydawniczej Niemiecka Literatura Kobiet ukazał się właśnie trzeci tom, poświęcony pisarce epoki klasyczno-romantycznej Sophie Mereau-Brentano. Książka pod redakcją Renaty Dampc-Jarosz oraz Niny Nowary-Matusik przybliża czytelnikom tę małą znaną w Polsce autorkę oraz jej dwa utwory prozatorskie, prezentowane po raz pierwszy w przekładzie na język polski – powieść epistolarną Amanda und Eduard oraz opowiadanie Marie.

Więcej o publikacji można przeczytać tutaj. 

Opowieść biograficzna o Witoldzie Gombrowiczu, w której autor śledzi na podstawie dokumentów i świadectw fakty z życia autora Ferdydurke i konfrontując je z autokreacyjnymi zabiegami w jego utworach fikcjonalnych i non-fiction (reportaże, eseje, dziennik). Książka ułożona jest w siedem rozdziałów, poprzedzonych wstępem zawierającym ustalenia metodologiczne. W kolejnych rozdziałach opowiedziane są losy pisarza na kolejnych jego życia i interpretowane fragmenty utworów, w których autor dostrzega ślady doświadczeń egzystencjalnych pisarza. W ostatnim rozdziale (Pośmiertne losy Gombrowicza) zaprezentowana została recepcja (naukowa, krytycznoliteracka, teatralna i filmowa) dzieła i legendy autora Kosmosu oraz próba interpretacji pośmiertnie wydanego Kronosa. Wszystkie interpretacje oscylują wokół problematyki podmiotowości i tożsamości podmiotu dzieła Gombrowicza.

Autor monografii przybliża życie i aspekty twórczości dziennikarza, powieściopisarza, dramaturga i lekarza Maksa Ringa, który urodził się i wychował na Górnym Śląsku, a w 1850 roku przeniósł się do Berlina, gdzie przebywał prawie nieprzerwanie aż do śmierci w 1901 roku i gdzie rozwinęła się jego kariera literacka. Sławę przyniosły mu powieści i opowiadania, których akcja rozgrywa się zarówno w przeszłości jak i w XIX w., później pisał również książki traktujące o różnych aspektach Berlina. Monografia rozpoczyna się od szczegółowej biografii Ringa. Następnie opisywany jest Berlin drugiej połowy XIX wieku. Centralne znaczenie ma analiza przedstawiania współczesnych autorowi wydarzeń, ówczesnego społeczeństwa i najważniejszych miejsc w wybranych dziełach Ringa.

In his study, Marek Krisch deals with the life and work of the journalist, novelist, dramatist and physician Max Ring, who moved from Silesia to Berlin in 1850, where he stayed almost without interruption until his death in 1901 and where his literary career developed rapidly. He made a name for himself with his culture-historical, contemporary historical and historical novels and stories, later he also wrote non-fiction books about Berlin. In this study first his life is described, searching for Ring’s habitus. This is followed by a description of Berlin in the second half of the 19th century. Of central importance is the analysis of the depiction of contemporary events, society and the most important places in selected works by Ring.

Pod redakcją Grażyny Krupińskiej ukazała się pierwsza edycja tzw. tekstów rosyjskich pisarki niemieckojęzycznej Lou Andreas-Salomé (1861-1937), opublikowanych pierwotnie w petersburskim czasopiśmie „Siewiernyj wiestnik” (Сѣверный Вѣстникъ) w latach 1896-98. Publikacja zawiera teksty rosyjskojęzyczne, ich retranslację na język niemiecki dokonaną przez Yevgenię Korol, przypisy oraz obszerne posłowie.

Dwa obszerne eseje dotyczą twórczości niemieckojęzycznych pisarek (np. B. von Suttner, H. Böhlau, G. Reuter) oraz dramatopisarzy (G. Hauptmann, G. Hirschfeld i in.) i świadczą o wnikliwym i krytycznym podejściu Lou Andreas-Salomé do ówczesnej literatury modernistycznej. Ponadto pozwalają prześledzić podejście pisarki do szeroko dyskutowanej naówczas kwestii płci. Niepełne tłumaczenie na rosyjski pierwszej monografii o Friedrichu Nietzschem (Friedrich Nietzsche in seinen Werken, 1894) daje z kolei wgląd w pierwszą fazę recepcji Nietzschego w Rosji, naznaczoną cenzurą oraz zakazem publikacji dzieł filozofa. Tom zawiera również opowiadanie „Amor”, sygnowane dwoma nazwiskami: Lou Andreas-Salomé oraz Akima Wołyńskiego, nieoficjalnego redaktora czasopisma „Siewiernyj wiestnik”. Porównanie tego „szkicu” z opublikowaną dopiero w 1981 roku pierwotną wersją noweli, unaocznia bezsprzeczny talent literacki pisarki, jak i uchyla rąbka tajemnicy w sprawie rozdźwięku, do jakiego doszło między Wołyńskim a Andreas-Salomé. Posłowie naświetla ponadto stosunek urodzonej w Sankt Petersburgu pisarki do Rosji, rosyjskiego języka i kultury.  

Monografia Na tropie. 21 przygód ze współczesną książką poetycką uzupełnia stan badań poświęconych polskiej poezji najnowszej, przede wszystkim jednak stara się mieć wartość inspiracji i zaproszenia do lektury najbardziej hermetycznego obszaru literatury pięknej, za jaki uważana jest poezja współczesna. Publikacja zawiera analityczno-interpretacyjne omówienia wybranych tomików poetyckich, które ukazały się w ostatnich latach. Jako że szkice w niej zgromadzone dotyczą zarówno autorów utytułowanych, jak i debiutantów, tomów głośno komentowanych przez krytykę literacką i takich, które nie mogą liczyć na szerokie audytorium – książka ma też charakter panoramy odzwierciedlającej wyjątkowe zróżnicowanie pejzażu współczesnej poezji polskiej. Kluczową wartością jest tu praktyczna prezentacja warsztatu lektury uważnej, skoncentrowanej na elementarnych znaczeniach utworów oraz na konfiguracjach, jakie znaczenia te współtworzą. Celem nadrzędnym jest przedstawienie swoistości zjawiska, jakim jest – zawsze niepowtarzalna i jedyna w swoim rodzaju – książka poetycka.

Zbiór gromadzi szkice o poetach i wierszach, których losy w różny sposób splatają się z sobą: historycznie, biograficznie, literacko. Autorzy polscy, rosyjscy i żydowscy, a niejednokrotnie ten związek jest w poszczególnych biografiach jednoczesny, zostali tutaj zespoleni na prawach przypadku, wyjątku i konieczności. Są nimi: Emil Zegadłowicz, Jerzy Liebert, Anna Achmatowa, Rachela Bojmwoł, Sołomon Bart, Tadeusz Różewicz, Adam Czerniawski, Andrzej Busza, Anna Frajlich, Ewa Lipska. Przypadkiem jest ich spotkanie w jednej książce; wyjątkiem to, że każdego autora łączy język lub jego porzucenie, miejsce lub jego utrata, narodowość lub jej zmiana albo odrzucenie; koniecznością natomiast jest to, że każdy z autorów w jakimś sensie czuje się wrzucony w wiek XX jako „czas marny”, gdzie przychodzi mierzyć się z własną biografią jak z cudzą, a z cudzą jak własną. Splot ich biografii i utworów przynosi nieoczekiwaną niespodziankę, zamkniętą przez poetę w wierszach i odkrywaną przez interpretatora.

Książka jest poświęcona rozważaniom teoretycznym na temat zjawiska korridy. W publikacji przedstawiono najnowsze teksty anglojęzyczne wykorzystujące motyw walki z bykami oraz porównano je z teoriami zachowań ludycznych i tematami tabu, takimi jak przemoc, erotyzm i śmierć.

Autorka książki „Po lekcjach”, czytając literaturę dla niedorosłych, proponuje niestandardowo spojrzeć między innymi na cykl o Muminkach, Akademię pana Kleksa Jana Brzechwy, twórczość Janusza Korczaka czy Antoniny Domańskiej; korzystając ze współczesnych metodologii, próbuje wskazać sposoby lektury tekstów literackich wpisujące się w założenia humanistyki ekologicznej. W zakresie lektur obowiązujących w szkole ponadpodstawowej Autorkę interesuje między innymi twórczość Bolesława Leśmiana, Brunona Schulza, Andrzeja Stasiuka czy Olgi Tokarczuk, a także innowacyjna i otwierająca na „nowe” lektura Antygony.

Autorka, wychodząc od mikroanaliz, przechodzi do uogólnień umożliwiających włączenie proponowanych tekstów do opowieści o potrzebie refleksji nad „szkołą szczęśliwą”, skoncentrowaną na trosce oraz budowaniu wspólnoty. Tego typu odczytanie tekstów literackich czyni z nich oryginalny materiał do przemyślenia miejsca oraz roli edukacji (humanistycznej) we współczesnym świecie.

Uprzejmie informujemy o publikacji monografii pt. „La prose de Ken Bugul: entre le réel et le surnaturel” autorstwa dr Anny Swobody, adiunkta w Instytucie Literaturoznawstwa Wydziału Humanistycznego.

Celem monografii jest analiza elementów nadprzyrodzonych i realnych, które przenikają się wzajemnie w powieściach Ken Bugul. Współistnienie wymiaru nadnaturalnego i rzeczywistego jest kluczem do zrozumienia twórczości tej wielowymiarowej senegalskiej pisarki, oscylującej między kulturą afrykańską a zachodnią. Publikacja ukazuje hybrydyczność i różnorodność elementów nadprzyrodzonych – fantastycznych, baśniowych i niezwykłych – jak również brak zakorzenienia głównej bohaterki, jej fragmentaryczność i wieloraką tożsamość. Zaproponowana metoda badawcza łączy zachodnie i afrykańskie badania nad nadnaturalnością w literaturze z teoriami postkolonialnymi, feministycznymi oraz socjologicznymi.

Monografia ukazała się w serii Phantasticus (red. dr hab. Katarzyna Gadomska Prof. UŚ), z którą współpracują znani teoretycy literatury fantastycznej z Francji (Isabelle-Rachel Casta, Christian Chelebourg, Nathalie Prince, Denis Mellier, Arnaud Huftier, Denis Moreau), Hiszpanii (David Roas), Kanady (Michel Lord), USA (Philippe Charles Met), Mauritiusa (Sonia Dosoruth) oraz Nowej Zelandii (France Grenaudier-Klijn). 

Publikacja jest dostępna w Wydawnictwie UŚ: https://wydawnictwo.us.edu.pl/node/23353

„La figure du Juif errant dans la prose française du XX^e siècle” to interesująca propozycja wydawnicza poświęcona wieloaspektowej analizie postaci Żyda wiecznego tułacza. Mimo iż prymarną funkcją mitu było wyeksponowanie losu jerozolimskiego szewca pragnącego odpuszczenia grzechu na drodze konwersji oraz niestrudzonego świadczenia o Męce Pańskiej i autentyczności chrześcijańskiej wiary, pojawiające się na przestrzeni wieków utwory literackie nierzadko przedstawiały go w zgoła odmiennym świetle. Zasadniczy trzon monografii stanowi zatem analiza XX-wiecznej prozy francuskiej celem określenia, czy i w jakim stopniu współczesny Żyd wieczny tułacz różni się od swojego legendarnego pierwowzoru zarówno na poziomie strukturalnym, jak i ideologicznym.

Więcej o książce na stronie Wydawnictwa UŚ: https://wydawnictwo.us.edu.pl/node/23633

Przyciągającą wzrok okładkę zaprojektował dr hab. Tomasz Kipka, prof. UŚ (Wydział Sztuki i Nauk o Edukacji UŚ Cieszyn), laureat wielu nagród i wyróżnień związanych z działalnością graficzną, pełnomocnik Rektora ds. identyfikacji wizualnej.

Powieść pt. Pomarańcze na drutach opublikowana w roku 1964 była powrotem Wirpszy na scenę prozatorską po przełomie usuwającym w cień socrealizm. Rafał Marszałek uznawał wtedy, że to “chyba najdziwniejsza proza, jaka ukazała się u nas ostatnio”, Edward Balcerzan nazwał z kolei Pomarańcze na drutach “wydarzeniem literackim klasy europejskiej”. Powieść ta przetwarza do postaci fikcji doświadczenia jej autora związane z pobytem w niemieckim obozie jenieckim dla oficerów uwięzionych po kampanii wrześniowej 1939 r. w oflagu Gross Born. Akcja zawiązuje się wokół próby ucieczki grupy osadzonych, przygotowujących w ekstremalnie trudnych warunkach podkop, mający umożliwić wydostanie się poza obozowe druty kolczaste i zasieki. Edycja zawiera oprócz tekstu powieści znanego z wydania w roku 1964 także nieznane dotąd fragmenty jej pierwszej wersji zapisane w roku 1946. „Dzięki szczęśliwemu znalezisku Dariusza Pawelca – pisał w opinii wydawniczej Tomasz Mizerkiewicz – mamy dostęp do pierwotnej wersji powieści Pomarańcze na drutach na temat życia polskich jeńców wojennych w niemieckim oflagu w czasie II wojny światowej (…) Wydanie znanego powszechnie tekstu powieści Wirpszy wraz z jej brulionowymi pre-wersjami spełni obowiązujący standard wydań krytycznych wynikający z ustaleń najnowszej dziedziny wiedzy, jaką jest genetyka tekstów”. Dariusz Pawelec, zauważa w swojej opinii Adam Dziadek „proponuje jej wznowienie wzbogacone o analizę dwu wersji, analizę, która opiera się na regułach krytyki genetycznej i która odsłania arcyciekawe kulisy powstawania tekstu powieści (…) Wszystkie elementy składające się na ten przed-tekst zostały zebrane, uporządkowane i poddane syntetycznej analizie systemowej. W ten sposób czytelnik ma możliwość pełnego oglądu genezy dzieła, wgląd we wszelkie tajniki pisarskiego warsztatu”.

Chociaż głównym tematem tej książki jest życie Irit Amiel w znaczeniu opowieści, a więc splatania się okoliczności czysto biologicznych z charakterystycznym dla życia zapisywaniem informacji, to jednak warto uczynić zastrzeżenie, że najważniejszym aspektem tego życia jest ludzkie wnętrze. Dopiero ono, jak poucza Abraham Joshua Heschel, różnicuje ludzi. To, co wyniosłam na powierzchnię, miało pokazać, że w odróżnieniu od czystego bios, opartego na żądzy i pragnieniach, ludzka egzystencja ma sens, a najbardziej odpowiednią formą do tego, by ów sens pokazać, jest literatura.

Publikacja powstała z rozmów, przyjaźni i pracy nad tekstami. Literatura Irit Amiel okazała się pod ich wpływem najpierw kafkowską zagadką, a później gęstym splotem opowieści i życia. Nie próbowałam go rozluźnić, ale obejrzeć z bliska. Życie nie może obyć się bez literatury, a literatura – bez życia. To jedna z mądrości, jakie zostawiła nam autorka Osmalonych nie po to, byśmy ją ze smutkiem rozpamiętywali, ale byśmy czerpali z niej siłę (Marta Tomczok).

Do książki o Stanisławie Horaku (poecie) zabieraliśmy się z przekonaniem, że niezależnie od pokręconych losów biografii, istnieje jeszcze prosta droga poezji. Bez wątpienia autor Czerwonej latarni należy do najwyrazistszych postaci śląskiego środowiska literackiego po II wojnie światowej. Pozostawił wiele utworów, które zaskakują swoją głębią, celnością metafory, bogactwem odwołań i – co może najważniejsze – przenikliwością sądu. Sądu poetyckiego, oczywiście, który – jak dowiódł Julian Przyboś – wcale nie mieści się w ramach ogólnie przyjętych przekonań [op. red.].

Monografia Inne baśnie. Andersen – Iwaszkiewicz – Uniłowski jest zaproszeniem do wspólnej lektury baśni Hansa Christiana Andersena Królowa Śniegu, opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza Panny z Wilka i powieści Zbigniewa Uniłowskiego Wspólny pokój. Przedstawione w książce interpretacje składają się w spójną opowieść o męskiej obcości w świecie kobiet. Dotyczą ona męskości biernej i wycofanej, niepewnej i lękowej, doświadczającej obcości kobiecego świata, zarówno w stanie fascynacji, jak i odrzucenia, w afektach pożądania, niechęci i wstrętu. W analizowanych utworach kobiety są pełne, a nawet nadmiarowe, natomiast mężczyźni doświadczają zwielokrotnionego braku, kobiety zakorzeniają się w istnieniu, a mężczyźni dotykają zaledwie jego powierzchni [op. wyd.]. 

Książka składa się z pięciu esejów dotyczących W. Broniewskiego. Pierwszy: Jednorazowa historia… dotyczy historiozofii poety (świadomości niekonsekwencji procesów historycznych). Drugi: Pamiętnik – wstęp do lektury prezentuje powstawanie dokumentu towarzyszącego Broniewskiemu podczas służby wojskowej. Trzeci: Pożegnanie z Jerozolimą przedstawia okoliczności powstania kanonicznego wiersza Broniewskiego – Ballady i romanse, a zarazem jest gramatologiczną interpretacją rękopisu. Czwarty: Literatura zawadzająca poezji dotyczy publicystyki Broniewskiego. Ostatni esej: Doczekać się bezimienności. Broniewski chórem i na głosy jest próbą analizy fenomenu popularności i „wspólnotowego” traktowania poezji [op. wyd.]. 

Monografia wieloautorska pt. Peryferie w literaturze i kulturze chorwackiej stanowi rezultat międzynarodowej kroatystycznej konferencji naukowej, która odbyła się w dniach 7-9 maja 2019 roku i którą śląscy kroatyści zorganizowali z okazji 25-lecia utworzenia filologii chorwackiej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Prelegenci wygłosili 80 referatów, a w całej konferencji wzięło udział około 100 osób. Niniejsza publikacja jest jednym z dwóch tomów publikacji pokonferencyjnej, na który złożyły się teksty z zakresu literaturoznawstwa i kulturoznawstwa. Zostały one podzielone na trzy części problemowe zatytułowane: Peryferie – teoria, poetyka, polityka, Czytanie peryferii oraz Na peryferii kanonu. Spektrum tematów jest bardzo szerokie: od literatury starochorwackiej (m.in. literatura kajkawska) przez literaturę ludową (m.in. kwestia miejsca, jakie zajmuje literatura ludowa w historiach literatury chorwackiej czy fenomen graniczarskiej mentalności Dalmacji) po „nowszą“ literaturę, zarówno prozę, jak i poezję, eseistykę i publicystykę. Monografia zawiera również kilka artykułów traktujących o kwestiach ogólnych, przykładowo o kondycji humanistyki w świecie ponowoczesnym, regionalizmie czy o stosunku Chorwatów do Jugosławii. Są też artykuły o serialach telewizyjnych, komiksie czy statusie literatury mniejszości narodowych.

Redakcja i wydanie tomów pokonferencyjnych zostały zrealizowane w formie współpracy z kilkoma chorwackimi ośrodkami uniwersyteckimi. W przypadku tomu literaturoznawczo-kulturoznawczego są to: kroatystyka Uniwersytetu w Zagrzebiu oraz kroatystyka Uniwersytetu w Zadarze.

Publikacja znajduje się w otwartym dostępie na stronie Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach

Książka W głąb i w dal Ja. O poezji Mickiewicza i Słowackiego jest próbą nakreślenia zarysu wyobraźni polskiego romantyzmu. Opisanie tejże wyobraźni dokonane zostało na dwóch poziomach. Na pierwszym istotne tematy romantycznej poezji (skupione wokół dwóch centrów – Bytu i podmiotowości) analizowane są w perspektywie wyobraźni poetyckiej, której zmodyfikowane i rozwinięte instrumentarium umożliwiło zbadanie różnorodnej i złożonej problematyki. Na drugim poziomie owo badanie romantycznych tematów pozwoliło wydobyć i opisać istotne i indywidualne rysy samej romantycznej wyobraźni. W części pierwszej książki (Ja w przestrzeniach Bytu) zbadane i opisane zostały stabilne (metafizyczne) i dynamiczne modele bytowości poezji Słowackiego i Mickiewicza. Ta fenomenologia romantycznego Bytu dopełniona została interpretacją zła – jako drugiej, ciemnej strony Bytu – w poezji Mickiewicza. Część druga (Przestrzenie Ja) zawiera rozpoznanie i opisanie niestandardowych modeli podmiotowości romantycznej, wykraczającej poza dotychczasowe ujęcia. W centrum znalazła się interpretacja późnej poezji Mickiewicza i Słowackiego. Całość dopełniona została analizami świata wewnętrznego i kształtów romantycznej poezji mistycznej [op.wyd].

Książka dotyczy figur męskości wyprodukowanych przez rozliczne dyskursy końca XIX w.: medyczne, ekonomiczne, historyczne, higienistyczne. Interpretacje w niej zawarte odnoszą się do tekstów literackich, jak i paraliterackich. Figura neurastenika alegoryzuje męskości zagrożone przez nadmierną pracę, rozproszoną podmiotowość, perwersyjną seksualność. Polski idiom neurozy ma swoją szczególną manifestację w Bez dogmatu: Sienkiewicz, wbrew teoretykom nerwoz, w taki sposób zaprojektował bohatera, aby jego ciało było dziedzictwem ciała pełnych krzepy przodków, znanych z Trylogii. W drobnomieszczańskim świecie Dulskiej i Dulskiego gender ma determinanty klasowe, ekonomiczne, społeczno-kulturowe.

Książka dotyczy sytuacji literaturoznawstwa po przełomie poststrukturalistycznym. Epoka „nauki o literaturze”, wyrastającej z jednej teorii, jest w omawianych nurtach badań rozdziałem zamkniętym. Teoria traktowała literaturę jako agregat mnożący wydajność informacyjną komunikatu, teraz pojawia się wizja odwrotna: literatury jako resetu, zawieszenia naszej władzy poznawczej, lub marnotrawstwa (potlacz). „Teoria” jest „ksywką” dla tekstów rzucających wyzwanie granicom dyscyplin. Przystosowanie do nowej sytuacji oznacza zwrot w stronę kulturoznawstwa lub „usługodawstwa”, czemu przeciwstawiają się obrońcy humanistyki i literaturoznawstwa, widząc ich rolę w fundowaniu uniwersytetu i demokracji.

Twórczość Stanisława Barańczaka – poety, tłumacza, eseisty, krytyka literackiego – od lat skłania do opracowań, komentarzy i interpretacji. Nowe edycje jego spuścizny – korespondencja z Wisławą Szymborską, libretta oper Mozarta, przekłady poezji św. Jana od Krzyża – otwierają możliwości dalszych badań. Książka Sens życia, sens wiersza. Szkice o twórczości Stanisława Barańczaka podejmuje niedopowiedziane jeszcze wątki poetyckie, przekładowe, epistolarne i eseistyczne w dorobku pisarza. W interpretacjach Autorki kluczowa pozostaje perspektywa aksjologiczna, odsłaniająca wpisane w teksty Barańczaka zagadnienie sensu zarówno ludzkiej egzystencji, jak i własnej twórczości literackiej.

Patronat: “Śląskie Studia Polonistyczne”

Książka zawiera szkice poświęcone pisarzom, którym nieobca jest ambiwalencja lekkości i ciężaru. Twórcy ci chwytają za pióro, by szukać remedium na bezwład świata. Przede wszystkim zaś wymknąć się inercji, która udziela się słowu; uczynić je lekkim – to znaczy: nie pozbawionym wagi, lecz takim, które pozostaje w swobodnym ruchu. Próby przezwyciężania tego, co ciąży i stawia opór, podejmowane (z różnym skutkiem) przez bohaterów tej książki – Bolesława Leśmiana, Juliana Przybosia i Tymoteusza Karpowicza – są wyrazem otwartości na to, co wielorakie i zmienne, swoistą apologią wyzwalającego od napięć ruchu, który pozwala wciąż na nowo podrywać się do życia.

Książka ukazuje w ujęciu chronologicznym – z uwagą skupioną głównie na wieku XIX i początkach XX – dominanty ewolucji europejskiego słowianoznawstwa w kontekście procesów integracyjnych oraz dezintegracyjnych w ramach kompleksu zróżnicowanych nauk slawistycznych, a także ich społeczno-politycznego i kulturowego otoczenia. Ilustrację problemu stanowi zestawienie obszernej faktografii z historii tej wielopostaciowej specjalności dokonywane w wymiarach metodologicznym, społeczno-środowiskowym i etnopolitycznym. Opozycje „centralizm – partykularyzmy” czy „norma kolektywna – norma indywidualna” służą tu uporządkowaniu rozległego materiału ze wszystkich regionów Slavii w perspektywie tworzenia i przełamywania kanonu naukowych odkryć i wyobrażeń o samej istocie slawistyki.

Identity Issues in European Literatures. Agnieszka Adamowicz-Pośpiech (Hg.), Renata Dampc-Jarosz (Hg.), Joanna Warmuzińska-Rogóż (Hg.). V&R unipress 2022. ISBN: 978-3-8471-1388-1, ss. 163.

This trilingual volume sets out to address the forms of otherness and types of the Other through the example of case studies of European literatures and to look at them from an intercultural perspective. The concept of the Other not only varied from epoch to epoch, but it was tied to the development of the respective culture. Reflection on identity and otherness forms the core of the contributions collected in this volume, which focus on texts, authors or myths from French, German, English, Polish, Russian and Swedish literature from the 16th century until today. The selection of texts is intended to demonstrate the complexity and originality of the theme of otherness versus identity in contemporary literary research and to point to ist topicality. The volume sees itself as the result of comparative studies in which literary researchers discuss selected aspects of identityforming otherness, especially on a narrative level.

This book weaves together research on cultural change in Central Europe and Eurasia: notably, Bosnia and Herzegovina, Kazakhstan, Latvia, Poland, Russia, and Ukraine. Examining massive cultural shifts in erstwhile state-communist nations since 1989, the authors analyze how the region is moving in both freeing and restrictive directions. They map out these directions in such arenas as LGBTQ protest cultures, new Russian fiction, Polish memory of Jewish heritage, ethnic nationalisms, revival of minority cultures, and loss of state support for museums. From a comparison of gender constructions in 30 national constitutions to an exploration of a cross-national artistic collaborative, this insightful book illuminates how the region’s denizens are swimming in changing tides of transnational cultures, resulting in new hybridities and innovations. Arguing for a decolonization of the region and for the significance of culture, the book appeals to a wide, interdisciplinary readership interested in cultural change, post-communist societies, and globalization.

Pomysł na książkę, zbierającą i komentującą twórczość eseistyczną Favela, powstał wiele lat temu i stopniowo krystalizował się w trakcie naszych kolejnych pobytów w rezerwacie Poundmaker. Serię spotkań z Floydem Favelem zapoczątkował — w roku 2012 — wywiad, który przeprowadziła z nim Eugenia Sojka, która rok później miała możliwość podpatrywania, jak powstaje adaptacja Antygony w jego reżyserii (autorką tekstu była Deanne Kasokeo), spektaklu filmowanego wtedy przez wybitnego operatora Normana Cohna. W latach 2018 i 2019 uczestniczyliśmy w Poundmaker w warsztatach teatralnych, których celem była adaptacja Wujaszka Wani Antona Czechowa, realizowana zgodnie z wypracowaną przez Favela autorską ideą teatru rdzennego, ujętą w projekt pod nazwą Native Performance Culture (NPC; Rdzenna kultura performatywna), a także w organizowanym przez niego festiwalu Poundmaker Indigenous Performance Festival2. Koncepcja rdzennej kultury performatywnej, doskonalona przez Favela od wielu lat, zakłada wykorzystanie epistemologii, ontologii, tradycji i elementów kultur rdzennych z terenów Ameryki Północnej (Wyspy Żółwia) do stworzenia języka teatralnego, który różniłby się od estetyk i systemów wypracowanych w kulturze zachodniej [ze Wstępu].

Publikacja dofinansowana przez: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Ambasadę Kanady w Polsce, Miyawata Culture Inc.

Monografia “Literackie topografie Lwowa. Szkice komparatystyczne” jest poświęcona literackiemu obrazowi Lwowa, łączy nowe spojrzenie na pogranicze kultur, gdzie problemy pamięci kulturowej, historycznej i postpamięci, w tyglu wspomnień, odczytywaniu i podtrzymywaniu pamięci, dezideologizacji i dehierarchizacji myślenia oraz rehabilitacji tego, co było przemilczane czy zakazane są kluczowe. Analizie zostały poddane wybrane polskie, ukraińskie i rosyjskie teksty literackie powstałe w XX i XXI wieku. Podjęte rozważania stanowią próbę uchwycenia ogólnych dyskursów o Lwowie i tworzenia jego mitu/mitów oraz przeanalizowania, w jaki sposób autorzy polscy, ukraińscy i rosyjscy odkrywają i postrzegają tę niezwykłą przestrzeń. W publikacji przeprowadzono również analizę, w jaki sposób problem „obcości” i/lub „inności” znajduje odzwierciedlenie w tekstach literackich oraz w jaki sposób autorzy kreują obraz innych narodowości.

Le nouveau fantastique de Jean-Pierre Andrevon analyse les facettes étranges du fantastique de Jean-Pierre Andrevon, écrivain contemporain appelé le « King » ou « Lovecraft » français. Andrevon propose une nouvelle vision du fantastique ancré profondément dans le quotidien contemporain, en apparence monotone et banal, dans lequel évoluent aussi bien ses personnages que ses lecteurs. L’auteur révèle ainsi le revers angoissant du monde, qui devient une source d’horreur puissante car familière au lecteur : catastrophes naturelles (pandémies mystérieuses, désastres climatiques, fin de l’Anthropocène) et historiques (guerres, totalitarismes), problèmes sociaux et psychologiques (folie, psychoses collectives, solitude). Un signe emblématique du fantastique andrevonien est également son dialogue avec le cinéma d’horreur.

Le nouveau fantastique de Jean-Pierre Andrevon analyses the uncanny facets of the fantastic by Jean-Pierre Andrevon, a contemporary writer called “the French Stephen King” or “the French H.P. Lovecraft”. Andrevon presents a new vision of the fantastic, deeply rooted in contemporary everyday life, seemingly monotonous and banal, in which both his characters and his readers evolve. Thus, the author reveals a different, harrowing side of the world familiar to the reader, as it turns into a powerful source of horror: natural catastrophes (mysterious pandemics, climate-related disasters, end of the Anthropocene), historical tragedies (wars, totalitarianism), social and psychological problems (madness, collective psychosis, loneliness). Another hallmark of Andrevonian fantastic is its dialogue with horror cinema.

Die sich in den Globalisierungszeiten vollziehende Re-Definition des Begriffs Heimat regt zu einer Reflexion des Verständnisses in literarischen Texten an, insbesondere im Werk jener Autoren, die sich stark mit einer Region identifizieren, über den Verlust ihrer Heimat trauern sowie sich als Flüchtlinge, Vertriebene oder Migranten in eine neue einzuleben versuchen. Auch der aus Schlesien stammenden Schriftstellerin Ruth Storm (1905–1993) wurde das Schicksal einer Vertriebenen und Fremden zuteil, das sie schreibend zu bewältigen versuchte. Die narrative Gestaltung der erinnerten und erlebten Heimatbilder spiegelt dabei einerseits ihren rekonstruierenden, wirklichkeitsgetreuen Charakter wider, andererseits kennzeichnet sie eine teleologische Suche nach einer universellen, offenen und immerwährenden Heimat, die besonders das weibliche Subjekt in seiner Eigenständigkeit bekräftigt. Renata Dampc-Jarosz’ Analysen und Interpretationen ausgewählter Prosawerke Storms sind in moderne Erinnerungs-, Raum- und Narrativitätsdiskurse eingebunden und werfen damit ein neues Licht auf das Motiv der verlorenen Heimat.