W odtwarzaniu historycznego krajobrazu najczęściej wykorzystuje się archiwalne mapy i zdjęcia lotnicze, które przedstawiają jego stan w ściśle określonym przekroju czasu. Ponieważ archiwalne mapy są często obarczone błędami, wielu badaczy zwraca uwagę na konieczność weryfikacji ich treści w oparciu o inne źródła danych. Taką możliwość od ponad 20 lat dają dane pochodzące z lotniczego skaningu laserowego. W tym celu co raz częściej wykorzystuje się różne techniki wizualizacji numerycznego modelu terenu, które umożliwiają identyfikację różnych form terenu i obiektów związanych z dawną działalnością człowieka na danym terenie. Tym samym dają możliwość odtwarzania historycznych sposobów użytkowania ziemi. Dotychczas nie oceniono jednak przydatności tych technik, a ich wybór podyktowany był indywidualnymi preferencjami badaczy.
Dr Michał Sobala, członek Zespołu Badań Krajobrazu, wykonał badania mające na celu ocenę przydatności tych technik na przykładzie wybranych polan w Beskidach Zachodnich. Wykazano, że nie jest możliwe wskazanie najbardziej przydatnej techniki wizualizacji numerycznego modelu terenu na potrzeby identyfikacji antropogenicznych form terenu i obiektów związanych z dawnym użytkowaniem polan. Przeciętna przydatność poszczególnych technik nie różni się między sobą znacząco, ale widoczne są różnice w zależności od warunków topograficznych, pokrycia terenu oraz form i obiektów jakie podlegają identyfikacji. Ponadto badania potwierdziły, że w warunkach środowiska górskiego, w których zachodzi intensywna sukcesja lasu na porzuconych gruntach rolnych, techniki wizualizacji numerycznego modelu terenu dają możliwość pomiaru form liniowych, takich jak skarpy teras rolnych czy miedze. Pomiary takie w terenie są często niemożliwe ze względu na pokrycie gęstą roślinnością, która uniemożliwia dostęp do form. Z kolei formy punktowe, takie jak kamienne kopce, są trudne do identyfikacji z użyciem technik wizualizacji numerycznego modelu terenu, co ma związek z ich zróżnicowanym rozmiarem – jedynie największe formy uwidaczniają się na danych z lotniczego skaningu laserowego.
Choć dane pochodzące z lotniczego skaningu laserowego nie dają pełnego obrazu wszystkich istniejących form i obiektów, to zdecydowanie ułatwiają ich identyfikację – zwłaszcza w trudno dostępnym terenie górskim. Tym samym rzucają nowe światło na intensywność oddziaływania człowieka na środowisko Beskidów Zachodnich w przeszłości.
Badania zostały sfinansowane w ramach Małego Projektu z Rezerwy Dyrektora Instytutu Nauk o Ziemi pt. „Przydatność wybranych metod wizualizacji danych z lotniczego skaningu laserowego do inwentaryzacji antropogenicznych form terenu związanych z dawnym użytkowaniem górskich obszarów marginalnych”.
Źródło:
https://doi.org/10.1007/s12520-023-01750-3
http://www.michalsobala.pl/
