Obiektem badań dr Joanny Szafraniec były zagłębienia bezodpływowe na Skeiðarársandur (S Islandia). Ich powstanie wiąże się z wytopieniem pogrzebanych brył lodu, oderwanych od czoła lodowca w trakcie powodzi lodowcowych (jökulhlaup).
Formy te są skutecznymi pułapkami sedymentacyjnymi dla materiału eolicznego, tzn. że stanowią miejsca, gdzie materiał ten może się gromadzić. W warunkach obecnego ocieplenia klimatu, w zagłębieniach młodszych (~30 lat), przed wkroczeniem roślinności, gromadzi się rocznie średnio 5000–7400 g m–2 osadów. Materiału jest kilkukrotnie więcej niż poza zagłębieniami oraz 6–44 razy więcej niż w formach starszych (~90–130 lat), porośniętych, gdzie akumulacja spada niemal do zera.
Wyniki badań pomagają lepiej zrozumieć, jak zmieniały się ekosystemy pod koniec plejstocenu w odpowiedzi na ocieplenie klimatu. Analiza warstw osadów przenoszonych przez wiatr w podobnych formach na Niżu Polskim, ich datowanie i opis, pozwolą określić czas topnienia lądolodu i pogrzebanych popowodziowych brył lodowych. Odbędzie się to poprzez rozpoznanie zmian w sposobie przenoszenia osadów przez wiatr (od saltacji do zawieszenia), momentu pojawienia się roślinności (co wiąże się z końcem powodzi lodowcowych) oraz przejścia z warunków tundrowych do leśnych na terenie północy naszego kraju.
Badania sfinansowano z projektu Narodowego Centrum Nauki Miniatura 5, nr 2021/05/X/ST10/00710 „Opracowanie wysokorozdzielczego cyfrowego modelu wysokościowego (DEM) zagłębień bezodpływowych pochodzenia powodziowego na Skeiðarársandur (S Islandia)” oraz przy wsparciu Dyrektora Instytutu Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Działania badawcze wsparto również ze środków przyznanych w ramach programu Inicjatywa Doskonałości Badawczej V Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Autor notatki: dr Joanna Ewa Szafraniec
Źródło: Szafraniec J.E. 2025. Aeolian accumulation rate within the kettle holes on Skeiðarársandur (S Iceland) under climate warming conditions. Scientific Reports 15, 22622. https://doi.org/10.1038/s41598-025-07346-2.
Dane: Szafraniec J.E. 2025. Data sets of annual aeolian accumulation rate in Skeiðarársandur kettle holes (S Iceland) in 2021/2022–2023/2024 (Ver. 1.0) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.14852374.
