Uniwersytet Śląski w Katowicach został liderem konsorcjum, które otrzymało dofinansowanie na realizację międzynarodowego projektu pt. „Zintegrowane podejście do ochrony ekosystemów przed inwazyjnymi roślinami obcymi w południowej Polsce – IAS/EcoSystemCARE”. Nadrzędnym celem przedsięwzięcia jest wzmocnienie odporności wybranych ekosystemów na negatywne skutki zmian klimatu poprzez ich kompleksową ochronę przed wnikaniem inwazyjnych gatunków roślin, opartą na ich wczesnym wykrywaniu oraz identyfikacji dróg ich rozprzestrzeniania, a także zwiększenie świadomości społeczeństwa.
Inwazyjne gatunki obce (IAS – Invasive Alien Species), w tym rośliny obcego pochodzenia (IAP – Invasive Alien Plants), stanowią współcześnie jedno z największych zagrożeń dla bioróżnorodności wielu obszarów w Polsce i na świecie, prowadząc do utraty rodzimych gatunków, a nawet całych ekosystemów. Niektóre z nich stanowić mogą zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka oraz zwierząt. Ich rozprzestrzenianie powoduje ponadto szkody w gospodarce. Najbardziej niebezpieczne są gatunki o szerokim zakresie tolerancji, co w połączeniu ze zmianami klimatycznymi sprzyja masowemu opanowywaniu nowych obszarów i ich przekształcaniu poprzez wypieranie gatunków rodzimych. Do szczególnie niebezpiecznych IAP zalicza się gatunki z rodzaju barszcz (Heracleum spp.), nawłoć (Solidago spp.), rdestowiec (Reynoutria spp.) i niecierpek (n. gruczołowaty Impatiens glandulifera). To właśnie ich monitoring oraz zwalczanie zaplanowano w projekcie.
Z uwagi na to, że rejony południowej Polski należą do obszarów szczególnie dotkniętych inwazją roślin obcego pochodzenia, działaniami w projekcie objęto zróżnicowane przyrodniczo obszary trzech województw południowej Polski (woj. śląskie, małopolskie i podkarpackie), zarówno chronione (dwa parki narodowe, cztery obszary Natura 2000, dwa rezerwaty przyrody), jak i niepodlegające ochronie.
W ramach przedsięwzięcia zaplanowano zadania polegające na usuwaniu i/lub kontroli IAP we wskazanych ekosystemach, z zastosowaniem zarówno tradycyjnych, jak również innowacyjnych metod, które w przyszłości pozwolą stworzyć nowe wzorce możliwe do wdrożenia na podobnych obszarach. Wszelkie działania będą przeprowadzone zgodnie z zadaniami ochronnymi ustanowionymi dla danego obszaru, w tym zabiegi usuwania roślin gatunków inwazyjnych na obszarach chronionych, które zostaną przeprowadzone bez użycia syntetycznych środków chemicznych.
Jednym z zadań w projekcie jest również zwiększenie świadomości społeczności lokalnych w zakresie roślin inwazyjnych oraz ich negatywnego wpływu na rodzimą przyrodę, gospodarkę i zdrowie. Zadanie to realizowane będzie poprzez organizację szkoleń dla dorosłych oraz warsztatów i konkursów dla dzieci i młodzieży szkolnej. Działania informacyjne obejmą także upowszechnianie wiedzy o IAP za pomocą plakatów, ulotek, tablic informacyjnych oraz narzędzi multimedialnych dla nauczycieli.
Projekt finansowany jest w ramach Programu Operacyjnego „Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu”, finansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2014–2021 na działania mające na celu zwiększenie ochrony ekosystemów przed inwazyjnymi gatunkami obcymi. Wartość inicjatywy wynosi 4 529 239,13 zł. Partnerami przedsięwzięcia są: Norwegian Institute of Bioeconomy Research (NIBIO), Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy – Państwowy Instytut Badawczy, Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy, Magurski Park Narodowy i Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Koordynatorem projektu jest dr Katarzyna Bzdęga z Wydziału Nauk Przyrodniczych UŚ.
Strona projektu: iascareproject.us.edu.pl.
Barszcz Sosnowskiego. Fot. pixabay.com