Czasopismo: „Czas Kultury”
Redaktorka i redaktorzy prowadzący: Katarzyna Szopa, Błażej Warkocki, Tomasz Kaliściak
Termin nadsyłania abstraktów: 15 listopada 2022 r. na adres: kwartalnik@czaskultury.pl
Abstrakt powinien zawierać: temat, opis na 400 słów, imię i nazwisko, afiliację oraz adres mailowy autora_ki. Redaktorki_rzy wydania dokonają selekcji abstraktów i zamówią wybrane artykuły.
Ostateczny termin zbierania tekstów: 3 kwietnia 2023 r.
Do artykułu prosimy o dołączenie krótkiego biogramu naukowego (500 znaków), afiliacji, kodu ORCID, listy prac cytowanych i streszczenia tekstu w języku polskim ze słowami kluczowymi.
Informacje dla autorek i autorów znajdują się na stronie Czasu Kultury.
„Lęk przed obcym: obcym rasowo, płciowo, obcym ze względu na poglądy, na fizyczne i psychiczne odstępstwa od „normy”, lęk przemyślany od wewnątrz, na własny indywidualny rachunek musiałby procentować w układaniu na nowo relacji wspólnotowych. A może po prostu trzeba przed tym »obcym« stanąć twarzą w twarz? I fantazmaty lękowe zaczną się wyciszać?” (Krystyna Kłosińska)
„Feminizm jest dla wszystkich”, pisała w latach 80. ubiegłego wieku bell hooks, kwestionując drugofalową ideę siostrzeństwa, opartą wyłącznie na abstrakcyjnej kategorii płci. bell hooks domagała się tym samym odejścia od kategorii tożsamościowych i rozszerzenia obszaru polityki feministycznej na doświadczenia walki klasowej, organizowanej nie tylko przez białych robotników płci męskiej, lecz również przez inne grupy wyzyskiwane i opresjonowane, a zwłaszcza kobiety z mniejszości seksualnych, etnicznych i rasowych (gospodynie domowe, służące, pracownice seksualne, migrantki, robotnice najemne i nienajemne etc.). Podobne ujęcie zaproponowała wcześniej Selma James, przedstawicielka międzynarodowego ruchu Wages for Housework. Podkreślała ona, że feminizm jako ruch społeczno-polityczny powinien w pierwszej kolejności dokonać redefinicji klasy społecznej, by uniknąć w ten sposób powielania pułapek „sekciarskiej polityki białej lewicy z metropolii”. Nie są to jedyne postulaty głoszące konieczność rozszerzania solidarności w obszarze myśli feministycznej. Ich pojawienie się wynikało jednakże z potrzeby rewidowania historii feminizmu, który wyłonił się w latach 60. i 70. jako transnarodowy, masowy ruch społeczny o charakterze antypatriarchalnym, antyrasistowskim i wreszcie antykapitalistycznym. Owa złożoność genealogii feminizmu drugiej fali każe zwrócić uwagę na jego początkowy, niejednorodny charakter, oparty na przygodności zawieranych sojuszy.
Ten niedokończony projekt rozszerzonej solidarności został sprowadzony na tory jednolitej polityki, opartej na wizji substancjalnej wspólnoty feministycznej i skutkował wykluczaniem z niej kolejnych grup i mniejszości oraz odejściem od polityki klasowej na rzecz polityki tożsamościowej. Feminizm, jak pisała Nancy Fraser, stał się wówczas „dostarczycielem najważniejszych idei dla jego najnowszego, neoliberalnego wcielenia”. Efektem tych przekształceń są dziś odradzające się radykalne postulaty „czystości” ruchu feministycznego, eliminujące z jego obszaru kolejne grupy opresjonowane, a ostatnio zwłaszcza osoby transpłciowe.
Tymczasem, jak przypomina francuska teoretyczka płci Hélène Cixous, wskrzeszona przez nią w imaginarium feministycznym Meduza zawsze była queer. Wystarczy wspomnieć o fascynacji autorki Śmiechy Meduzy twórczością Jeana Geneta, zrodzonej z wrażliwości na wieloukładowość wykluczeń społecznych, ekonomicznych, płciowych i seksualnych, którym podlegał autor Matki Boskiej Kwietnej. Genet w pewnym sensie był dla feministek drugofalowych symbolem feminizmu otwartego na wszelką odmieńczość, destabilizującym mieszczańskie, klasowe, rasowe i ekonomiczne ramy. Jak pisała inna drugofalowa badaczka Kate Millett, łącząca w swoim słynnym dziele Sexual Politics perspektywę feministyczną i queerową właśnie, homoseksualny Genet stał się dla liberalnego społeczeństwa skandalicznym „»czarnuchem« miłości”. Luce Irigaray z kolei, obnażając fundamenty jedno-męsko-płciowego porządku społecznego, domagała się uznania nie tyle drugiej płci, ile radykalnej różnicy. Pisząc, że płeć nie jest jedna i nie jest jednością, podkreślała, iż istnieją co najmniej dwie płcie. Niebagatelną rolę w poszerzeniu queerowej perspektywy odegrały rownież prace innych badaczek, m.in. Monique Wittig, Adrienne Rich, Eve Kosofsky Sedgwick czy Marii Janion. Projekty te od samego początku opierały się na geście desubstancjalizującym polityczną podbudowę feminizmu. W tym sensie na drugofalowy feminizm należałoby spojrzeć jak na projekt, który już od początku zawierał w sobie potencjał queerowy.
Proponowane przez nas ujęcie feministyczno-queerowych solidarności opiera się na konieczności przemyślenia genealogii feminizmu od nowa. Zakłada ono odejście od linearnej, ewolucyjnej historiografii i metafory trzech fal w kierunku bardziej złożonej narracji, którą Penny A. Weiss porównała do zjawiska przypływów i odpływów, dających obraz mieszaniny i skłębionych wód, aniżeli następujących po sobie zamkniętych etapów. Tak też chcielibyśmy widzieć historię feminizmu – jako queerową, złożoną i skomplikowaną, nielinearną i przygodną, pełną rozmaitych aktorek i nieoczywistych aliansów historię walk z nierównościami, w sercu której znajduje się radykalna potrzeba solidarności w walce z heteropatriarchalnym kapitalizmem.
W niniejszym numerze chcielibyśmy powrócić nie tylko do pytania o wspólne początki feminizmu i queeru, ale też o możliwe do zrealizowania w przyszłości sojusze ruchów feministycznych i queerowych. Przedstawione poniżej tematy i zagadnienia stanowią otwartą propozycję, którą pragniemy rozszerzyć również o inne obszary dyskusji:
– projekty filozoficzne, kulturowe, antropologiczne i lekturowe łączące perspektywę feministyczną i queerową;
– linie napięcia pomiędzy perspektywą queerową a feministyczną;
– jak perspektywa queerowa zmieniała feminizm i (odwrotnie)?
– feminizm i queer w kontekście peryferiów;
– feminizm i queer w dyskursach akademickich;
– feminizm i queer wobec tzw. wojen kulturowych;
– literatura i sztuka po 1989 r. w perspektywie solidarności femqueerowej;
–polskie/wschodnioeuropejskie projekty intelektualne oraz praktyki społeczne łączące myśl feministyczną i queerową/odmieńczą;
– czy współczesny feminizm jest dla wszystkich? pytanie o granice feministycznego
projektu i feministycznej wspólnoty;
– instrumentalne wykorzystywanie feminizmu przez dyskursy fundamentalistyczne, nacjonalistyczne i neoliberalne;
– feministyczno-queerowe praktyki solidarności.
