Tytuł: Ex Machina
Reżyser: Alex Garland
Gatunek: Thriller science-fiction
Zagadnienia psychologiczne: interakcja człowiek-robot, sztuczna inteligencja, dolina niesamowitości, test Turinga, psychologia wpływu, psychologia emocji
Kto poleca: dr Mateusz Paliga
Krążące wśród ludzi przekonanie, że roboty stanowią zagrożenie dla naszego gatunku, stało się wyrazistym elementem współczesnej sztuki skupionej na prezentowaniu relacji ludzi z robotami. Terminator, roboty w serialu Zagubieni w kosmosie, androidy z serii filmów o Obcych czy Ultron z uniwersum Marvela to tylko niektóre przykłady robotów, których celem było unicestwienie ludzkości.
Film “Ex Machina” (2014) jest dziełem, które również bazuje na lęku przed maszynami pragnącymi zdobyć dominację nad człowiekiem. Jednocześnie jego styl i konwencja psychologicznego dreszczowca sprawiają, że obraz jest wyjątkowo intymnym studium nad relacją człowieka z… humanoidalnym robotem Avą. Film opowiada bowiem historię programisty Caleba, który – na prośbę swojego ekscentrycznego szefa Nathana – ma za zadanie w ciągu tygodnia przeprowadzić test Turinga i zdecydować, czy stworzony przez niego fembot dysponuje świadomą i zdolną do myślenia sztuczną inteligencją. Caleb prowadzi rozmowy z Avą i szybko staje się zafascynowany humanoidem, który – jak się zdaje – odwzajemnia to uczucie. Każdy szczegół ich rozmów omawiany jest z Nathanem, który z upływem dni nabiera przekonania, że jego dzieło jest niedoskonałe i należy je zniszczyć, by stworzyć jego lepszą wersję. W obliczu istniejącego zagrożenia ze strony swojego stwórcy, Ava prosi Caleba o pomoc w jej uwolnieniu. Wewnętrzny konflikt i uciekający czas sprawiają, że Caleb decyduje się to zrobić. Seria następnych wydarzeń doprowadza do tego, że fembot staje przed ostatecznym testem własnego człowieczeństwa. Tym razem jednak to, czy go zda, nie zależy już od Caleba…
Reżyser filmu stworzył wielowymiarowe dzieło, w którym raczy widza niezwykłymi widokami natury, surową architekturą, sztuką i muzyką. Wszystko to jest tłem dla trudnych pytań o istotę człowieczeństwa, o wyjątkowość natury ludzkiej oraz o to, czy wciąż jedynie ludzie mają prawo zadawać takie pytania i poszukiwać na nie odpowiedzi.
W swojej konwencji “Ex Machina” nawiązuje do lęku przed robotami – zarówno tego związanego z zagrożeniem fizycznym, jak i zagrożeniem egzystencjalnym. Ponadto film dobrze obrazuje zjawisko doliny niesamowitości, zgodnie z którym maszyny wraz ze wzrastającym podobieństwem do ludzi odbierane są jako coraz bardziej przyjazne, aż do momentu, gdy stają się… nazbyt ludzkie. Wtedy komfort obcowania z nimi spada, tworząc dolinę nieprzyjemnych uczuć. Chociaż być może nie jest to dolina, a jednak klif.
