Uniwersytet Śląski w Katowicach

Jan Mikusiński (03.04.1913 – 27.07.1987) urodził się w Stanisławowie w rodzinie nauczycielskiej. Naukę w szkole i studia odbył w Poznaniu. Najpierw uczęszczał do Gimnazjum Humanistycznego im. Paderewskiego (1923-1928), później – gdy ujawniły się jego zdolności matematyczne – do Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego im. Bergera (1929-1932). Studia matematyczne, przerwane trzyletnią chorobą, ukończył na Uniwersytecie Poznańskim, uzyskując stopień magistra matematyki dnia 3 grudnia 1937 roku. Po ich ukończeniu podjął pracę na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie pracował do wybuchu wojny na stanowisku starszego asystenta. W czasie okupacji przebywał w Zakopanem i Krakowie. Razem z grupą krakowskich matematyków uczestniczył w tajnych seminariach profesora Tadeusza Ważewskiego. Brał także udział w tajnym nauczaniu, za co został przez władze okupacyjne dwukrotnie aresztowany.

Kariera naukowa Jana Mikusińskiego przypada na lata powojenne. Zaraz po wyzwoleniu podjął pracę dydaktyczną i naukową na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie 25.07.1945 roku otrzymał stopień doktora filozofii po obronie rozprawy Sur un probléme d`interpolation pour les inteégrales des équations diférentielles linéaires, której promotorem był prof. Tadeusz Ważewski. Habilitował się 28.02.1946 r. na Uniwersytecie Marii Skłodowskiej-Curie i tu uzyskał, dnia 15.10.1947 roku, nominację na profesora nadzwyczajnego. Jako profesor nadzwyczajny pracował na Uniwersytecie Wrocławskim od 30.10.1948, zaś od 04.08.1955 r. na Uniwersytecie Warszawskim. Jednocześnie pracował w Państwowym Instytucie Matematycznym (późniejszym Instytucie Matematycznym PAN) od momentu jego utworzenia w 1948 r. Dnia 10 grudnia 1955 roku otrzymał stopień doktora nauk matematycznych na podstawie zespołu prac pod wspólnym tytułem Nowe ujęcie rachunku operatorów. (W owym czasie istniały dwa stopnie naukowe: niższy – kandydat nauk, i wyższy – doktor nauk.). Profesorem zwyczajnym został mianowany dnia 4 lutego 1958 roku. Ze względu na zły stan zdrowia zrezygnował z pracy na Uniwersytecie Warszawskim dnia 10 września 1959 r., zachowując etat w IM PAN.

W 1960 r. prof. Mikusiński przeniósł się z Warszawy na Śląsk, gdzie odegrał inspirującą rolę w tworzeniu życia matematycznego. Równocześnie brał udział w pracach organizacyjnych w dziedzinie nauk matematycznych. W czasie pobytu na Śląsku został członkiem korespondentem (04.06.1965 r.), członkiem rzeczywistym PAN (grudzień 1971 r.). Profesor Mikusiński pełnił liczne funkcje: był kierownikiem Katedry Analizy Matematycznej na Uniwersytecie we Wrocławiu (27.06.1953-04.08.1955), rzeczoznawcą Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej PAN (od 27.11.1953 r. do końca jej istnienia), członkiem Rady Naukowej IM PAN (od 1954 r. do śmierci), członkiem Rady Naukowej Instytutu Fizyki PAN (od 09.01.1956), członkiem Komitetu Nauk Matematycznych (od 13.06.1960 r.), kierownikiem Działu Analizy Matematycznej w IM PAN (od 01.12.1962.), kierownikiem Pracowni Matematycznej (potem Oddziału IM) PAN (od 1966 do 1985 roku), członkiem Rady Naukowej Uniwersytetu Śląskiego, członkiem Rady Naukowej Politechniki Śląskiej; członkiem komitetów redakcyjnych : Studia Mathematica i International Journal of Mathematics and Mathematical Sciences.

Zainteresowania badawcze prof. Mikusińskiego były szerokie i obejmowały analizę rzeczywistą i zespoloną, równania różniczkowe i funkcyjne, analizę funkcjonalną i funkcje uogólnione, teorię miary i całki, algebrę i geometrię, teorię liczb, mechanikę, elektrotechnikę, akustykę, optykę fotografikę, chromatografię, muzykę. Jego metody badawcze cechowała oryginalność i poszukiwanie własnych, niestandardowych rozwiązań w każdej z wymienionych dziedzin. Stworzenie algebraicznego ujęcia rachunku operatorowego, ciągowej teorii dystrybucji i teorii całki Lebesgue’a i Bochnera należą do najbardziej znanych dokonań prof. Mikusińskiego. Opublikował ponad 150 prac naukowych w czasopismach matematycznych w kraju i za granicą, a także 11 książek, które były tłumaczone na wiele języków. Są wśród nich: Rachunek operatorów, 1953 (20 wydań w 6 językach); Wstęp do analizy matematycznej, 1957; Teoria miary i całki Lebesgue’a, 1957 (z S. Hartmanem); Elementarna teoria dystrybucji, 1959 (z R. Sikorskim, wydana w 5 językach); Theory of distributions. The sequential approach, 1973 (z P. Antosikiem i R. Sikorskim); The Bochner Integral, 1978; O przyrządach optycznych osiowosymetrycznych, 1979 (z K. Skórnik); From Number to Integral, 1988 (z P. Mikusińskim).

Osiągnięcia naukowe Profesora Jana Mikusińskiego są znaczne i wysoko cenione w świecie matematycznym. Od jego nazwiska utworzone zostało powszechnie używane w dziedzinie nauk matematycznych pojęcie – „operatory Mikusińskiego”, którego jest twórcą. Nazwa ta stała się tak znana, że weszła na listy klasyfikacyjne działów matematyki (w klasyfikacji Mathematical Reviews figuruje pod numerem 44A40).

Pod jego kierunkiem, od 1966 r. do 1985 r., odbywało się w Katowicach seminarium środowiskowe o nazwie Funkcje Uogólnione i Teoria Zbieżności, którego tematyka badawcza obejmowała: rachunek operatorów, ciągową teorię dystrybucji, teorię zbieżności, metodę twierdzenia o przekątnej, teorię całki Bochnera i Lebesgue’a. Wypromował 8 doktorów matematyki, w tym 5 w czasie swojego pobytu na Śląsku.

Profesor Mikusiński był zapraszany przez wiele znanych ośrodków naukowych. Był ekspertem UNESCO w Argentynie (1962), a także wizytującym profesorem na uniwersytetach w Niemczech (Aachen, 1961), Turcji (1963), USA (Pasadena, 1964; Gainesville 1968-1970; Santa Barbara, 1983; Orlando, 1987). Wielokrotnie był zapraszany do Związku Radzieckiego, Niemiec, Czechosłowacji, Węgier, Bułgarii, Jugosławii. Był także we Francji, Holandii, Szwajcarii, Izraelu, Kanadzie i Japonii. Był organizatorem i uczestnikiem wielu międzynarodowych zjazdów, konferencji, sympozjów.

Profesor Mikusiński otrzymał wiele wyróżnień: w 1950 r. przyznano mu nagrodę PTM im. Banacha; w 1953 r. nagrodę państwową II stopnia; w 1970 r. doctorat honoris causa Uniwersytetu w Rostoku; w 1975 r. został wybrany członkiem Serbskiej Akademii Nauki i Sztuki; w 1983 r. członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Matematycznego; w 1985 został odznaczony medalem im. Sierpińskiego. Poza tym otrzymał wiele odznaczeń państwowych, m.in. Krzyż Kawalerski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Opracowała: dr Krystyna Skórnik