Tematyce impaktów i wielkich wymierań w fanerozoiku poświęcony jest obszerny artykuł przeglądowy autorstwa Grzegorza Rackiego i Christiana Koeberla (Uniwersytet w Wiedniu), który został właśnie opublikowany w renomowanym periodyku wydawnictwa Elsevier, „Earth-Science Reviews”. Nie znaleziono żadnego potwierdzenia impaktu jako przyczyny masowych wymierań Wielkiej Piątki poza tym z przełomu mezozoiku i kenozoiku, odpowiedzialnego za zagładę dinozaurów. Wiele wciąż ponawianych hipotez jest ewidentnie błędnych, np. koncepcje oparte na domniemywanych gigantycznych kraterach uderzeniowych z końca permu, odtwarzanych wyłącznie na podstawie badań geofizycznych. W świetle dostępnych dowodów, za tą największą zagładę w fanerozoiku, jak i wiele innych, odpowiada niewyobrażalny kataklizm wulkaniczny.
Autorzy wykazują jednak iż istnieje kontinuum w reakcji ziemskiej biosfery na uderzenia planetoid. Analizując zmiany biotyczne towarzyszące innym dużym kraterom uderzeniowym o średnicy około 100 km, prawdopodobny staje się udział takich kolizji jako jednej z przyczyn – obok czynnika wulkanicznego – w niektórych drugorzędnych wieloetapowych kryzysach ekologicznych. Głównym kandydatem jest kryzys w późnym triasie (noryku), w wyniku którego mogły wyginąć znane ze Śląska tzw. gady ssakokształtne (synapsydy) – wielkie dicynodonty. Z drugiej, jest dobrze ustalone iż takie zabójcze ciosy z kosmosu jak ten z końca kredy przytrafiają się Ziemi średnio co mniej więcej 100 mln. lat. W artykule zweryfikowano prawdopodobieństwo upadków ogromnych planetoid do oceanów, w kontekście sugerowanych przez niektórych badaczy zapisów osadowych megatsunami i sejsmiczności. Wielki kryzys Kellwasser w późnym dewonie wydaje się być potencjalnym przypadkiem takiego tajemniczego kataklizmu.
Podsumowując, autorzy uważają że spośród 18 znanych wymierań, jedno potwierdzone masowe wymieranie (wywołane uderzeniem planetoidy) i zapewne 3-4 kryzysy biotyczne („wzmocnione” przez impakt) można rozpatrywać w kategoriach udziału czynnika pozaziemskiego w ewolucji biosfery.
Źródło: Racki G., Koeberl C., 2024. Impact catastrophism versus mass extinctions in retrospective, perspective and prospective: Toward a Phanerozoic impact event stratigraphy. Earth-Science Reviews 259, 104904, 1-60. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2024.104904.
