Autorzy: Bruno Mars i Lady Gaga
Gatunek: pop
Zagadnienia psychologiczne: perspektywy temporalne, inclusion of other in the self, zjawisko godziny zamknięcia
Kto poleca: dr Marcin Moroń
Druga połowa 2024 roku na listach przebojów w Stanach Zjednoczonych należała między innymi do Bruno Marsa, który w duecie z Lady Gagą nagrał walcujące „Die with a smile”. W serwisie YouTube, w pierwszych dniach lutego, piosenka miała już 664 miliony wyświetleń. Ten tekst nie jest jednak o popularności utworów, a o tym, jak wiele treści i nawiązań mieści się w zaledwie dwóch zwrotkach tej miłosnej piosenki…
Utwór jest o przekonaniu, że chciałoby się z uśmiechem zanurzyć w ramionach ukochanej/ukochanego, gdyby świat miał przestać istnieć. Z psychologicznego punktu widzenia sterowanie perspektywą temporalną jest istotnym zabiegiem (lub tendencją), który może powodować liczne korzystne i niekorzystne efekty. Jednym z czołowych przedstawicieli koncepcji orientacji temporalnych był – niedawno zmarły – Philip Zimbardo. Między innymi jego badania zaowocowały stworzeniem zbalansowanego profilu perspektyw czasowych, którego przyjmowanie wiąże się ze zdrowiem psychicznym i somatycznym. Jednym z aspektów tego profilu jest stosunkowo silnie zarysowana perspektywa teraźniejszościowa („bycie w teraz”). Mars i Gaga śpiewają o takim postrzeganiu rzeczywistości, zanurzeniu w dzisiaj poprzez figurę „gdyby jutra nie było”. Orientacje temporalne mają charakter psychicznej cechy, ale mogą też być stanami, tj. włączać lub wyłączać się w określonej sytuacji. Przesłanie utworu sugeruje, że wzbudzenie teraźniejszej perspektywy czasowej może owocować większym zaangażowaniem w związek romantyczny. Wydaje się jednak, że koniecznym warunkiem jest posiadanie w związku dobrych doświadczeń.
Jedna z fraz utworu, to „Wherever you go, that where I follow”. Podążanie za sobą, upodabnianie się do siebie, włączanie partnera w reprezentację poznawczą siebie to znane procesy, które regulują funkcjonowanie w związkach romantycznych. „Inclusion of other in the self”, opisany przez Arona i współpracowników (1992), to mechanizm pokrywania się obrazu Ja z obrazem partnerki/partnera. Stopień tego pokrywania wyraża zaangażowanie w relację i wzajemną bliskość oraz ufność. Choć większość piosenek o miłości głosi ideał niemal pełnego zjednoczenia z partnerem, z psychologicznego punktu widzenia, pełna fuzja romantyczna bywa… niebezpieczna. Powoduje bowiem trudność z rozumieniem i zaspokajaniem własnych potrzeb, która z kolei może prowadzić do obniżonego poczucia satysfakcji z życia (i związku).
Poza figurą „gdyby świat miał się skończyć”, w utworze pojawia się także metaforyczne „If the party was over”. Gdyby dosłownie potraktować ten środek, otrzymalibyśmy nawiązanie do efektu „godziny zamknięcia”, opisanego przez psychologię ewolucyjną (Madey i in., 1996). Zwłaszcza dla osób samotnych, perspektywa końca przyjęcia, zamknięcia restauracji, końca imprezy, powoduje zmianę w ocenie atrakcyjności potencjalnych partnerów. Dzieje się tak dlatego, że ograniczenie w dostępie do partnera dla osób niebędących w relacji romantycznej jest potencjalną stratą okazji reprodukcyjnej. Stąd, gdy w powietrzu wisi niedostępność, pewne preferencje, co do atrakcyjności, ulegają modyfikacji. Badanie pokazuje, że u osób, które pozostają w związkach taka zmiana percepcyjna nie następuje. Fakt bycia w relacji sam w sobie powoduje korektę motywowanego poznania. Przynajmniej do czasu, gdy zadowolenie z bycia w relacji romantycznej utrzymuje się na wysokim poziomie, inne osoby (potencjalni partnerzy) są traktowani jako mniej atrakcyjni. Sprzyja temu zresztą… modyfikacja wydzielania takich hormonów jak testosteron. U mężczyzn w związkach (zwłaszcza gdy mają w nich dzieci) i niezainteresowanych pozazwiązkowymi relacjami, stężenie testosteronu jest mniejsze niż u samotnych mężczyzn.
Trzyminutowy utwór potrafi przynieść wiele treści, które z psychologicznego punktu widzenia są ciekawymi ilustracjami opisanych efektów, ale bywają i inspiracją do badań. W wypadku omawianego utworu, np. nad potrzebą czułego fizycznego kontaktu w sytuacji doświadczania zagrożenia…
Literatura:
Aron, A., Aron, E. N., Smollan, D. (1992). Inclusion of other in the self scale and the structure of interpersonal closeness. Journal of Personality and Social Psychology, 63(4), 596–612. https://doi.org/10.1037/0022-3514.63.4.596
Madey, S. F., Simo, M., Dillworth, D., Kemper, D., Toczynski, A., Perella, A. (1996). They do get more attractive at closing time, but only when you are not in a relationship. Basic and Applied Social Psychology, 18(4), 387–393. https://doi.org/10.1207/s15324834basp1804_2
Stolarski, M., Fieulaine, N., van Beek, W. (2015). Time perspective theory: Review, research and application. Essays in honor of Philip G. Zimbardo. Springer.
