Gatunek: dramat obyczajowy
Zagadnienia psychologiczne: wczesne dezadaptacyjne schematy, narcyzm
Kto poleca: dr Anna Pyszkowska
Oglądanie serialu pt. „Sukcesja” (HBO Max, 2018–2023) to dobry trening radzenia sobie z dysonansem poznawczym. Mamy tu bowiem do czynienia z bohaterkami i bohaterami, którzy są nieznośni, niemoralni i niesympatyczni, i raczej mało kto chciałby mieć ich za swoich znajomych. Równocześnie jednak trudno jest nam oderwać wzrok i myśli od ich historii, a nawet kibicować rodzeństwu, które rywalizuje o tytułową sukcesję. Interesujące jest również przyglądanie się serialowej historii z perspektywy teorii wczesnych dezadaptacyjnych schematów Jeffrey’a Younga, które autor definiował jako wzorce poznawczo-emocjonalno-behawioralne rozwijające się na bazie doświadczeń z okresu dzieciństwa i adolescencji, mające swoje odzwierciedlenie w życiu dorosłym.
Domena „Uszkodzone granice” odnosi się do postaw związanych z poczuciem wyższości (schemat Roszczeniowości/Wielkościowości), trudnościami z tolerowaniem dyskomfortu (schemat Niewystarczająca samokontrola/dyscyplina) czy przekonaniem o tym, że nie trzeba przestrzegać panujących reguł. Z jednej strony rodzina Roy’ów prezentuje wszystkie te cechy, które powiązane są z cechami narcystycznymi, z drugiej – twórcy serialu fantastycznie pokazują, że bazują one na kruchym fundamencie wrażliwego narcyzmu. Szczególnie dobrze widać to na przykładzie rodzeństwa Roy’ów: ich przekonania o własnej wyjątkowości, bezkarności i omnipotencji w stosunku do reszty społeczeństwa rozbijają się w drobny mak w konfrontacji z przemocowym ojcem, nestorem rodu. Dla Kendalla, Shiv, Romana i Connora gniew ojca, jego brak miłości i szacunku są gorsze niż groźba więzienia czy społecznego ostracyzmu. Z kolei warunkowa (i ograniczona w czasie) akceptacja rodzica jest niejako świętym Graalem, jedyną potrzebą, której nie da się kupić czy też zdobyć „okrężną drogą”.
Równocześnie ciekawym wątkiem jest zestawienie schematów i ich dopełnianie się pomiędzy osobami znajdującymi się w jednym systemie. Osoby pracujące psychoterapeutycznie często mówią, że „psychopatologie się uzupełniają”: Tom, bohater „spoza układu”, będący mężem Shiv, prezentuje schematy bardzo kompatybilne z domeną Uszkodzone granice w postaci Podporządkowania i Poszukiwania Akceptacji/Uznania. Oba te schematy wiążą się z nakierowaniem na innych, potrzebą uważniania ich, aby samemu/samej zapewnić sobie miłość i akceptację. Funkcjonując w ten sposób, Tom umacnia psychopatologię zarówno Roy’ów, jak i swoją.
Bez względu na to, na który schemat zwraca się uwagę w czasie oglądania serialu, warto pamiętać o kluczowej kwestii: rozwijanie się wszelkich dezadaptacyjnych schematów wynika z braku zapewnionych podstawowych potrzeb, takich jak: bezpieczeństwo, autonomia, uznanie, realistyczne granice oraz spontaniczność. Z tej perspektywy każda osoba, prezentująca schematy, jest poraniona i cierpiąca, a owe schematy pozwalają na – co prawda nieefektywne – radzenie sobie z rzeczywistością. Z tego powodu warto interpretować „Sukcesję” jako studium równocześnie narcyzmu, wielkościowości i nietolerancji dyskomfortu, jak i efektów doświadczeń deprywacji emocjonalnej i braku miłości w toku rozwoju, prowadzących do nadmiernej kompensacji w dorosłości.
