Uniwersytet Śląski w Katowicach

Zapewne da się żyć bez kontaktu z naturą, tylko jakie to życie będzie?

Czterdzieści lat temu socjobiolog Edward O. Wilson ogłosił „hipotezę biofilii”, wskazując wrodzone pragnienie ludzi do „łączenia” się z przyrodą. Pisał wówczas: „Biofilia (…) to wrodzona emocjonalna przynależność istot ludzkich do innych żywych organizmów”. Być może ten emocjonalny stan poparty jest pozycją systematyczną człowieka, zaliczanego do królestwa zwierząt. Może też dlatego nasza „natura” potrzebuje realizacji idei przywracania uwagi, w stanie psychicznego zmęczenia w kontakcie z naturą. Może właśnie dlatego środowisko przyrodnicze sprzyja regeneracji po stresie. Przecież niezagrażające środowisko zwiększało szanse przeżycia naszych przodków, zapewniając możliwość schronienia, pożywienia i rozmnażania się. Ewoluowaliśmy w przyrodzie i z przyrodą, aby dziś pozytywnie reagować na jej elementy.

Pewnie każdy z nas zauważył, że przebywanie w kontakcie z przyrodą poprawia nasz nastrój.

Niezależnie od tego, czy spacerujemy po pięknym lesie, pływamy w morzu, czy podziwiamy otaczające rośliny i zwierzęta, i grzyby i…, otrzymujemy wytchnienie od codziennych obciążeń. Wyniki badań naukowych także wykazały, że doświadczenie środowiska naturalnego sprzyja regeneracji po stresujących doświadczeniach, umożliwiając człowiekowi odzyskanie zasobów poznawczych i emocjonalnych wyczerpanych w trakcie codziennych zadań, pomagając mu w adaptacji do środowiska i sprzyjając poprawie subiektywnego samopoczucia, a także zdrowia fizycznego i psychicznego (Marselle, 2021), jak chociażby, zmniejszenia objawów zespołu deficytu uwagi i nadpobudliwości ruchowej (ADHD) u dzieci, czy objawów depresji w wieku dorosłym.

Reakcje emocjonalne na bodźce estetyczne, takie jak tereny zielone, również mają tendencję do zmniejszania pobudzenia fizjologicznego, dzięki czemu czujemy się zrelaksowani. Stwierdza się np. niższy odsetek wypisywanych recept na leki przeciwdepresyjne dla osób mieszkających w promieniu 100 m od większego zagęszczenia drzew ulicznych (Marselle, 2020).

Dlaczego kontakt z naturą sprawia, że czujemy się lepiej?

Wg Louv’a, autora książki „Ostatnie dziecko w lesie”, zaburzenia powstałe z deficytu natury nie są anomaliami w mózgu ale efektem utraty połączenia ludzi z ich naturalnym środowiskiem, gdzie czujemy się bardziej „żywi od środka”. Pozostając blisko natury, jesteśmy bardziej wdzięczni i doceniamy to, co ma nam do zaoferowania (Proshansky, 1976). Kiedy spędzamy czas na świeżym powietrzu, jesteśmy bardziej uważni na to, co widzimy, co słyszymy i co czujemy (Howell i in., 2011). Przyroda odgrywa znaczącą rolę w rozwoju i postępowaniu człowieka i ma istotny wkład w sposób, w jaki myślimy, czujemy i zachowujemy się względem innych.

Ludzie są genetycznie uwarunkowani do pozostawania w bliskim współistnieniu z naturą a brak tego połączenia natura-człowiek stwarza w nas poczucie samotności i nieszczęścia (Okri, 2008).

Badanie wykazało, że subiektywne poczucie szczęścia i dobrego samopoczucia jest pozytywnie skorelowane z naturalnymi czynnościami, takimi jak ogrodnictwo, karmienie zwierząt, obserwowanie ptaków i spacery po buszu (Richardson i in. 2016). Obcując z przyrodą stajemy się naturalnie odporni na niepokój, wzloty i upadki emocjonalne oraz blokady myślowe, dzięki czemu czujemy się bardziej energiczni niż wcześniej a to poczucie budzi w nas dobro.

Odwzorowania natury towarzyszą nam w naszym życiu np. jako wzory na tkaninach, z których uszyte są nasze ubrania, rośliny w naszych damach, czy zielone dachy i żywe ściany w miastach.

Z natury natura jest nam potrzebna dla dobrego życia. 

dr hab. Edyta Sierka prof. UŚ Dyrektor Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych. Biolożka, specjalistka ochrony środowiska w zakresie funkcjonowania novel ecosystems.  Prowadzi zajęcia między innymi na takich kierunkach, jak administrowanie środowiskiem, aquamatyka – interdyscyplinarne gospodarowanie środowiskami wodnymi, biotechnologia.

Bibliografia:

• Marselle M. R., Hartig T., Cox D. T., de Bell S., Knapp S., Lindley S., et al. 2021. Pathways linking biodiversity to human health: a conceptual framework. Environ. Int. 150:106420. 10.1016/j.envint.2021.106420
• Marselle M. R., Bowler D. E., Watzema J., Eichenberg D., Kirsten T., Bonn A. (2020). Urban street tree biodiversity and antidepressant prescriptions. Sci. Rep. 10:22445. 10.1038/s41598-020-79924-5
• Proshansky, H. M. (1976). Environmental psychology and the real world. American Psychologist, 31(4), 303-310
• Louv, R. (2005). Last Child in the Woods: Saving our children from nature-deficit disorder. Algonquin Books
• Okri, B. (2008). Our false oracles have failed. We need a new vision to live by. The Times. Retrieved from https://www.thetimes.co.uk/article/our-false-oracles-have-failed-we-need-a-new-vision-to-live-by-nm6qdm6nzzp
• Richardson, M., Cormack, A., McRobert, L., & Underhill, R. (2016). 30 days wild: Development and evaluation of a large-scale nature engagement campaign to improve well-being. PloS one, 11(2).