Centra badawcze na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach powoływane są w celu rozwoju naukowego pracowników uczelni, poszerzania współpracy krajowej i międzynarodowej pozwalającej podejmować nowe cele badawcze, a także w celu wzmocnienia międzynarodowej widzialności naukowej. Podstawowym założeniem funkcjonowania centrów jest interdyscyplinarna lub międzydziedzinowa działalność naukowa. Centra prowadzą prace rozwojowe i wdrożeniowe ukierunkowane na wykorzystanie wyników prac w praktyce, świadczą usługi badawcze, pomnażają osiągnięcia nauki, udostępniają infrastrukturę (badawczą, dydaktyczną i artystyczną), a także prowadzą działania na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych.
W 2024 roku dziewięć centrów badawczych Uniwersytetu Śląskiego zostało laureatami konkursu „Widzialność Centrów Badawczych | w Mieście Nauki” organizowanego zgodnie z założeniami Inicjatywy Doskonałości Badawczej. Celem konkursu jest finansowe wsparcie wybranych obszarów działalności zwiększające ich rozpoznawalność oraz wpływ na otoczenie naukowe i społeczne. Poniżej prezentujemy efekty dotychczasowej aktywności centrów badawczych wyróżnionych w konkursie.
Centrum Badawcze Społecznej Aktywizacji Seniorów
Centrum aktywnie zaangażowało się w działalność wzmacniającą i włączającą społecznie seniorów. W październiku 2024 r. w murach Uniwersytetu Śląskiego odbyło się seminarium naukowe Institutional Trust of Grey Voters z dyskusją na temat: Grey Voters in Public Policies: Opportunities and Threats oraz z udziałem prof. Christiana Welzela (Uniwersytet Leuphana w Lüneburgu, Niemcy) oraz prof. Boglarki Koller (Uniwersytet Służby Publicznej Ludovika, Węgry). Z inicjatywy centrum zrealizowano nagranie Radia Przystanek Jastrzębie-Zdrój o zajęciach dla seniorów, działalności centrum, jego projektach i planach. Szerszej publiczności centrum dało się poznać dzięki wygranej w odcinku programu TVP3 A kto nam zabroni!, a także poprzez Scenę Seniora na 8. Śląskim Festiwalu Nauki.
Centrum Badawcze GAME LAB
W ramach projektu Silesia – New Eden centrum zaprezentowało widowisko muzyczno-plastyczne, na które składało się: prawykonanie utworu Hortus Urbis Thomasa Fortmanna, animacja Spustoszenie, prezentacja w galerii VR Brud, instalacja RavArt autorstwa Małgorzaty Łuszczak oraz koncert w wykonaniu zespołu instrumentalnego New Eden Project Orchestra pod dyrekcją Małgorzaty Kaniowskiej. Wydarzenie było integralną częścią XXIX Uroczystego Koncertu Akademickiego z okazji Święta Uniwersytetu Śląskiego odbywającego się w czerwcu 2025 roku w sali koncertowej Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach.
Centrum Projektowania i Syntezy Leków i Materiałów
Dotacja w konkursie „Widzialność Centrów Badawczych | w Mieście Nauki” pozwoliła centrum na sfinansowanie wydatków związanych z uczestnictwem w kilku konferencjach zagranicznych i krajowych. Przygotowano projekt artykułu przeglądowego, który zostanie opublikowany w prestiżowym czasopiśmie za 200 pkt. MEiN, a także współfinansowano publikację dwóch wysokopunktowanych artykułów naukowych. Nawiązano także szeroką współpracę z wiodącymi ośrodkami zajmującymi się projektowaniem leków i materiałów. Ponadto centrum złożyło projekt grantu Era-Net obejmujący innowacyjne rozwiązania w obszarze systemów magazynowania energii e-paliw, przygotowany we współpracy z partnerami z Polski, Słowenii i Czech.
Interdyscyplinarne Centrum Badawcze Nauk Sądowych i Legislacji imienia Profesora Tadeusza Widły Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Centrum jest w trakcie opracowywania artykułu opisującego badanie przebiegu linii pisma i porównanie obrazu linii pisma uzyskanego przy pomocy specjalistycznej myszy komputerowej z obrazem linii pisma uzyskanym z wideokomparatora. Urządzenie, zakupione dzięki dofinansowaniu w konkursie „Widzialność Centrów Badawczych | w Mieście Nauki”, wykorzystane zostało w badaniach w ramach przygotowania przez centrum ekspertyzy dla Sądu Okręgowego Wydziału V Karnego. Na co dzień baza referencyjna służy w zajęciach dydaktycznych prowadzonych na Wydziale Prawa i Administracji, m.in. w dziedzinie kryminalistyki oraz w badaniach w ramach seminarium magisterskiego.
Uniwersyteckie Laboratoria Kontroli Atmosfery ULKA
ULKA postawiła na wzmocnienie widzialności centrum i współpracy międzynarodowej. Członkowie centrum wzięli udział m.in. w corocznym zjeździe szkoleniowo-konferencyjnym naukowców z całej Europy, tworzących europejską wiodącą infrastrukturę badawczą ACTRIS do badania aerozoli, chmur i gazów śladowych, która odbywała się w Materze we Włoszech. Centrum, jako jedyna polska mobilna platforma ACTRIS wyposażona w balon na ogrzane powietrze i unikalny skanujący lidar, współpracuje z ośrodkami w Rumunii, Włoszech, Francji, Portugalii, Hiszpanii i Grecji oraz uczestniczy w zespołach wyznaczających kierunki badań atmosfery metodami in-situ i remote sensing. ULKA realizuje projekty unijne ATMO-Access oraz IRISCC, a także należy do sieci pomiarowej EARLINET. Centrum brało udział w dorocznym zjeździe uczestników projektów Atmo-Acces, które odbywało się w siedzibie Światowej Organizacji Meteorologicznej WMO w Genewie. Wyniki badań prowadzonych przez centrum zostały zaprezentowane podczas międzynarodowych konferencji: DUST 2025 w Bari we Włoszech oraz Goldschmidt 2025 w Pradze, a także będą referowane na międzynarodowej konferencji ELC (European Lidar Conference) 2025 w Warszawie.
Uniwersyteckie Centrum Kreatywnego Obywatelstwa
Najważniejszym celem Uniwersyteckiego Centrum Kreatywnego Obywatelstwa w 2024 roku było promowanie aktywności obywatelskiej młodych oraz badanie przyczyn agresji, przede wszystkim agresji relacyjnej. Rezultatem działalności są podcasty na takie tematy, jak: przyczyny i bariery aktywności społecznej młodych, obywatelskość jako cecha kandydata na prezydenta oraz polaryzacja polityczna.
Centrum zrealizowało ogólnopolskie seminarium naukowe Współczesne oblicza agresji, a także we współpracy z doktorantami z Uniwersytetu Wrocławskiego warsztaty Jak to jest być posłem? Symulacja debaty sejmowej.
Centrum Badań Nordystycznych i Staroangielskich
Centrum jako beneficjent programu „Widzialność Centrów Badawczych | w Mieście Nauki” przyznane środki przeznaczyło na sfinansowanie udziału piątki wykładowców plenarnych konferencji The 19th International Saga Conference Sagas and Otherness, która odbyła się w sierpniu 2025 r. w Katowicach i Krakowie, i którego centrum było organizatorem.
Wykładowcy, którzy gościli na konferencji, to światowej klasy specjaliści w zakresie badań nordystycznych reprezentujący czołowe ośrodki akademickie w Europie: dr Sirpa Aalto (Uniwersytet w Oulu), prof. Ármann Jakobsson (Uniwersytet Islandzki), prof. Bjørn Bandlien (Uniwersytet w Notodden), prof. Rebecca Merkelbach (Uniwersytet Eberharda Karola w Tybindze), prof. Olof Sundqvist (Uniwersytet w Sztokholmie).
Centrum Prawa Designu, Mody i Reklamy
Rezultatem prac Centrum Prawa Designu, Mody i Reklamy dofinansowanych w konkursie „Widzialność Centrów Badawczych | w Mieście Nauki” jest przygotowywany obecnie pierwszy w Polsce anglojęzyczny podręcznik prawa własności intelektualnej (Handbook on Polish Intellectual Property Law), składający się z dwóch tomów: prawo autorskie oraz prawo własności przemysłowej. W projekcie partycypuje ok. 60 autorów reprezentujących większość wydziałów prawa i administracji. Podręcznik będzie dostępny nie tylko w formie drukowanej, lecz również elektronicznej na stronie internetowej centrum.
Dziękujemy przedstawicielom centrów badawczych biorących udział w konkursie „Widzialność Centrów Badawczych | w Mieście Nauki” za podzielenie się dotychczasowymi doświadczeniami i rezultatami swoich działań. Realizowane projekty potrwają do końca 2025 roku i przyczynią się do dalszego rozwoju centrów badawczych oraz wzmocnienia pozycji naukowej Uniwersytetu Śląskiego. W 2025 roku aktywność laureatów konkursu jest finansowana z budżetu Inicjatywy Doskonałości Badawczej.
