Laboratorium Badań Kognitywnych, mieszczące się w budynku przy ul. Bankowej 14 w Katowicach, jest jednostką międzywydziałową oraz interdyscyplinarną. Powstało ono w ramach programu Inicjatywa Doskonałości Badawczej (IDB).
Kognitywistyka jest dziedziną nauki zajmującą się poznaniem. W związku z tak szeroko zakrojonym obszarem zainteresowań jest nauką interdyscyplinarną, łączy w sobie wszystkie te dyscypliny, które dotyczą percepcji, pamięci, uwagi, inteligencji (rozwiązywania problemów, planowania działań), a także przetwarzania języka, wiedzy czy motoryki. Zatem zastosowanie w niej znajdą między innymi psychologia, neurobiologia, informatyka, socjologia i językoznawstwo. Paradygmat metodologiczny jest bardzo zróżnicowany – kognitywiści korzystają z osiągnięć innych dyscyplin naukowych, tworzą konglomerat pojęć, odkryć i algorytmów.
Kognitywistyka próbuje odpowiedzieć na wiele pytań. Oto niektóre z nich:
- Dlaczego niektóre zwierzęta nie widzą barw?
- Czy szybciej reagujemy na bodziec wzrokowy, słuchowy czy dotykowy?
- Dlaczego mnożenie zajmuje nam więcej czasu niż dodawanie?
- W jaki sposób uczymy się pojęć i tworzymy struktury konceptualne?
- Czy język wpływa na pojmowanie świata?
- Jak można sztucznie imitować działanie układu nerwowego?
W związku z tym laboratorium kognitywistyczne musi być zaaranżowane tak, by nie tylko umożliwiać prowadzenie badań w poszczególnych dyscyplinach, ale również dawać możliwość łączenia ze sobą różnych metod oraz umożliwiać spotkanie naukowców pracujących na różnych polach. Pośród ogromnej ilości sprzętu, jaki może być używany w laboratorium kognitywistycznym, najczęściej spotykane są urządzenia pozwalające na pomiar fal mózgowych lub neuroobrazowanie, pomiary napięcia mięśni, oddechu, temperatury ciała, ruchów gałek ocznych, pomiary czasów reakcji. To one pozwalają aranżować eksperymenty i odpowiadać na pytania o poznanie.
Minął rok od powstania uniwersyteckiego Laboratorium Badań Kognitywnych. Modernizację pomieszczeń oraz zakup sprzętów sfinansowano z budżetu IDB w kwocie blisko 700 tysięcy złotych. Laboratorium kognitywistyczne jest wyposażone w najwyższej klasy sprzęt badawczy, m.in. aparat do elektroencefalografii (EEG), okulograf wraz z osprzętem, zestaw do obrazowania aktywności mózgu za pomocą światła podczerwonego (fNIRS), biofeedback, wysokowydajny komputer do analizy danych wraz ze specjalistycznym oprogramowaniem.
Gogle VR w Laboratorium Badań Kognitywnych | fot. Cezary Zając
W laboratorium przeprowadzono dotychczas różnorodne badania, m.in. dotyczące wpływu przemocy w mediach na postrzeganie codziennych sytuacji czy ocznych korelatów załamki N400. Aktualnie prowadzone jest badanie stresu w grach z otwieraniem lootboxów. W najbliższym czasie zaplanowano badanie sprzeczności deiktycznych metodą EEG, a także występowania zjawiska splątania intencyjnego (intentional binding) w sytuacji eksperymentalnej pozbawione intencjonalnego działania uczestnika.
Pracownicy Uniwersytetu Śląskiego, którzy prowadzą badania w Laboratorium Badań Kognitywnych, to m.in. dr Magdalena Bednorz (Wydział Humanistyczny), dr Jacek Francikowski (Wydział Nauk Przyrodniczych), dr hab. Michał Kłosiński, prof. UŚ (Wydział Humanistyczny), dr Karina Maciejewska (Wydział Nauk Ścisłych i Techncznych), dr Witold Marzęda (Wydział Humanistyczny), dr Mateusz Tofilski (Wydział Humanistyczny) oraz dr Magdalena Wołek (Wydział Humanistyczny).
Badania kognitywne cieszą się obecnie rosnącą popularnością wśród naukowców i studentów. Kierunek kognitywistyka prowadzony na UŚ jest jednym z pięciu wyróżnionych tytułem „Doskonałego kierunku” w konkursie dla rad dydaktycznych kierunków studiów w ramach systemu motywacyjnego w dydaktyce akademickiej (SMoDA) Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Przedstawiona inicjatywa jest doskonałą okazją do eksploracji nowej tematyki badawczej oraz budowania wysokiej jakości dorobku naukowego. Zachęcamy naukowców do nawiązania interdyscyplinarnej współpracy.
Badanie okulograficzne w Laboratorium Badań Kognitywnych | fot. Mateusz Hadamczyk
Opiekun Laboratorium Badań Kognitywnych: dr Witold Marzęda (Wydział Humanistyczny)
Adres: ul. Bankowa 14, pokój 330, 40-007 Katowice
Badanie fNIRS w Laboratorium Badań Kognitywnych | fot. Cezary Zając