Laboratorium Badań Kognitywnych, mieszczące się w budynku przy ul. Bankowej 14 w Katowicach, jest jednostką międzywydziałową oraz interdyscyplinarną. Powstało ono w ramach programu Inicjatywa Doskonałości Badawczej (IDB).
Kognitywistyka jest dziedziną nauki zajmującą się poznaniem. W związku z tak szeroko zakrojonym obszarem zainteresowań jest nauką interdyscyplinarną, łączy w sobie wszystkie te dyscypliny, które dotyczą percepcji, pamięci, uwagi, inteligencji (rozwiązywania problemów, planowania działań), a także przetwarzania języka, wiedzy czy motoryki. Zatem zastosowanie w niej znajdą między innymi psychologia, neurobiologia, informatyka, socjologia i językoznawstwo. Paradygmat metodologiczny jest bardzo zróżnicowany – kognitywiści korzystają z osiągnięć innych dyscyplin naukowych, tworzą konglomerat pojęć, odkryć i algorytmów.
Kognitywistyka próbuje odpowiedzieć na wiele pytań. Oto niektóre z nich:
- Dlaczego niektóre zwierzęta nie widzą barw?
- Czy szybciej reagujemy na bodziec wzrokowy, słuchowy czy dotykowy?
- Dlaczego mnożenie zajmuje nam więcej czasu niż dodawanie?
- W jaki sposób uczymy się pojęć i tworzymy struktury konceptualne?
- Czy język wpływa na pojmowanie świata?
- Jak można sztucznie imitować działanie układu nerwowego?
W związku z tym laboratorium kognitywistyczne musi być zaaranżowane tak, by nie tylko umożliwiać prowadzenie badań w poszczególnych dyscyplinach, ale również dawać możliwość łączenia ze sobą różnych metod oraz umożliwiać spotkanie naukowców pracujących na różnych polach. Pośród ogromnej ilości sprzętu, jaki może być używany w laboratorium kognitywistycznym, najczęściej spotykane są urządzenia pozwalające na pomiar fal mózgowych lub neuroobrazowanie, pomiary napięcia mięśni, oddechu, temperatury ciała, ruchów gałek ocznych, pomiary czasów reakcji. To one pozwalają aranżować eksperymenty i odpowiadać na pytania o poznanie.
Minął rok od powstania uniwersyteckiego Laboratorium Badań Kognitywnych. Modernizację pomieszczeń oraz zakup sprzętów sfinansowano z budżetu IDB w kwocie blisko 700 tysięcy złotych. Laboratorium kognitywistyczne jest wyposażone w najwyższej klasy sprzęt badawczy, m.in. aparat do elektroencefalografii (EEG), okulograf wraz z osprzętem, zestaw do obrazowania aktywności mózgu za pomocą światła podczerwonego (fNIRS), biofeedback, wysokowydajny komputer do analizy danych wraz ze specjalistycznym oprogramowaniem.
Gogle VR w Laboratorium Badań Kognitywnych | fot. Cezary Zając
W laboratorium przeprowadzono dotychczas różnorodne badania, m.in. dotyczące wpływu przemocy w mediach na postrzeganie codziennych sytuacji czy ocznych korelatów załamki N400. Aktualnie prowadzone jest badanie stresu w grach z otwieraniem lootboxów. W najbliższym czasie zaplanowano badanie sprzeczności deiktycznych metodą EEG, a także występowania zjawiska splątania intencyjnego (intentional binding) w sytuacji eksperymentalnej pozbawione intencjonalnego działania uczestnika.
Pracownicy Uniwersytetu Śląskiego, którzy prowadzą badania w Laboratorium Badań Kognitywnych, to m.in. dr Magdalena Bednorz (Wydział Humanistyczny), dr Maciej Brożek (Wydział Nauk Społecznych), dr Jacek Francikowski (Wydział Nauk Przyrodniczych), dr hab. Michał Kłosiński, prof. UŚ (Wydział Humanistyczny), dr Karina Maciejewska (Wydział Nauk Ścisłych i Techncznych), dr Witold Marzęda (Wydział Humanistyczny), dr Mateusz Tofilski (Wydział Humanistyczny) oraz dr Magdalena Wołek (Wydział Humanistyczny).
Badania kognitywne cieszą się obecnie rosnącą popularnością wśród naukowców i studentów. Kierunek kognitywistyka prowadzony na UŚ jest jednym z pięciu wyróżnionych tytułem „Doskonałego kierunku” w konkursie dla rad dydaktycznych kierunków studiów w ramach systemu motywacyjnego w dydaktyce akademickiej (SMoDA) Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Przedstawiona inicjatywa jest doskonałą okazją do eksploracji nowej tematyki badawczej oraz budowania wysokiej jakości dorobku naukowego. Zachęcamy naukowców do nawiązania interdyscyplinarnej współpracy.
Badanie okulograficzne w Laboratorium Badań Kognitywnych | fot. Mateusz Hadamczyk
Opiekun Laboratorium Badań Kognitywnych: dr Witold Marzęda (Wydział Humanistyczny)
Adres: ul. Bankowa 14, pokój 330, 40-007 Katowice
Badanie fNIRS w Laboratorium Badań Kognitywnych | fot. Cezary Zając