Priorytetowe Obszary Badawcze (POB) to płaszczyzny działalności naukowców Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach uwzględniające aktualną oraz unikatową tematykę badań, które w największym stopniu wpływają na rozwój światowej nauki, a także Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Obszary te umożliwiają w sposób systemowy współpracę badawczą, a zarazem zachęcają naukowców do realizowania interdyscyplinarnych projektów w kooperacji ze znakomitymi ośrodkami o światowej renomie. POB-y zostały wyłonione w 2019 roku na podstawie analizy bibliometrycznej aktywności publikacyjnej naukowców z Uniwersytetu Śląskiego, których artykuły i wyniki badań są wyraźnie rozpoznawalne w skali międzynarodowej i wpisują się w aktualne trendy rozwoju światowej nauki.
W latach 2020–2025 dofinansowanie potrzeb zespołów skupionych wokół POB, w tym finansowanie kluczowej aparatury naukowej, publikacji tekstów naukowych oraz kosztów wyjazdów, umożliwiających prowadzenie intensywnej działalności badawczej, było realizowane w ramach strategicznego programu UŚ: Inicjatywa Doskonałości Badawczej (IDB).
POB 1: Harmonijny rozwój człowieka – troska o ochronę zdrowia i jakość życia
Obszar obejmuje szeroko rozumiane działania ekologiczne. Zmiany w środowisku przyrodniczym wywołane zanieczyszczeniem i gwałtownie zmieniającymi się warunkami klimatycznymi motywują naukowców do podejmowania działań, które zapewnią czystą wodę, zdrowe gleby i bezpieczną żywność. Badania zespołu POB 1 koncentrują się również na badaniu innowacyjnych farmaceutyków w formie amorficznej.
Dzięki dofinansowaniu z budżetu IDB działań naukowo-badawczych w ramach POB 1 zakupiono m.in.: materiały eksploatacyjne do prowadzenia badań reologicznych i strukturalnych, odczynniki chemiczne, drobne materiały laboratoryjne oraz gazy techniczne niezbędne do prowadzenia badań kalorymetrycznych. Naukowcy dzięki dofinansowaniu mogli uczestniczyć w międzynarodowych konferencjach naukowych oraz nawiązywać międzynarodową współpracę naukową.
W ramach badań POB 1 opublikowano 4 artykuły (3 za 140 pkt, 1 za 100 pkt), złożono 1 grant NCN OPUS oraz nawiązano nowe kontakty naukowe.
POB 2: Nowoczesne materiały i technologie oraz ich społeczno-kulturowe implikacje
Idea przewodnia obszaru zakłada konieczność uwzględnienia odpowiedzialności za realizowane badania z zakresu nauk ścisłych i technicznych, uwzględniającej ich wpływ na społeczeństwo, w tym na bezpośrednich odbiorców nowoczesnych materiałów i technologii. Prace badawczo-rozwojowe, od projektowania i wytwarzania do charakteryzowania i utylitarnego wykorzystania materiałów posiadających obiecujące właściwości optyczne, prowadzone są głównie w obszarach optoelektroniki organicznej i nieorganicznej.
Środki finansowe z budżetu IDB wykorzystano przede wszystkim na rozbudowę stanowiska do elektrochemii o możliwość pomiarów spektroskopowych poprzez zakup aparatu spektroelektrochemicznego DRP-SPELEC, łączącego cechy potencjostatu, bipotencjosatu, galwanostatu i spektrofotometru. Zakupiony został również spektrofotometr-kolorymetr z zestawem kuwet oraz uchwytem kuwet do prowadzenia pomiarów w odbiciu. Dofinansowanie objęło również staż doktorancki, zakończony opracowaniem włókien optycznych z wieloskładnikowych szkieł tytanowo-germanianowych, a także publikacją w prestiżowym czasopiśmie.
W minionym roku POB 2 osiągnął 22 publikacje (2 za 200 pkt, 11 za 140 pkt, 9 za 100 pkt), złożył 1 grant NCN Preludium, 3 granty NCN Sonata, 1 grant NCN Miniatura oraz nawiązał nowe kontakty naukowe.
POB 3: Zmiany środowiska i klimatu wraz z towarzyszącymi im wyzwaniami społecznymi
Nadrzędnym celem badań w ramach obszaru jest zrozumienie zmian klimatu i zmian środowiska, zachodzących zarówno współcześnie, jak i w przeszłości geologicznej w kontekście czynników naturalnych i antropogenicznych oraz skutków tych zmian dla środowiska życia i zdrowia ludzi. Badacze skupiają się na globalnych problemach w naukach przyrodniczych w obszarach reprezentujących środowiska o różnym stopniu wpływów antropogenicznych (głównie obszary polarne i wielkomiejsko-przemysłowe) i sięgają w odległą przeszłość Ziemi. Naukowcy działający w ramach POB 2 realizują badania terenowe m.in. na Svalbardzie.
Znaczącą część dofinansowania w ramach IDB przeznaczono na wyprawę naukową na Skeiðarársandur (Islandia) mającą na celu kontynuację monitoringu tempa sedymentacji eolicznej oraz roli spływu i ruchów masowych w przekształcaniu rzeźby zagłębień bezodpływowych pochodzenia powodziowego. Wsparcie przeznaczono również na dofinansowanie wyprawy naukowej Centrum Studiów Polarnych Uniwersytetu Śląskiego na Svalbard. W ramach funduszy zrealizowany został staż w Friedrich-Alexander-Universität, GeoZentrum Nordbayern, obejmujący szkolenie aparaturowe. Zakupiono ponadto oprogramowanie Wave GPR, przeznaczone do przetwarzania danych z naziemnych sondowań radarowych.
W POB 3 ukazało się 11 artykułów (3 za 200 pkt, 3 za 140 pkt, 5 za 100 pkt), złożono 1 grant NCN OPUS oraz 1 grant NCN Preludium.
POB 4: Humanistyka dla przyszłości
Tematyka badań w ramach obszaru dobrze ilustruje łacińską maksymę: Varietas delectat – różnorodność sprawia przyjemność. POB 4 jest obszarem bardzo zróżnicowanym. W jego ramach funkcjonuje wiele dyscyplin naukowych z różnymi metodologiami, ale jednym nadrzędnym celem: poznaniem człowieka i jego przeszłości dla lepszego zrozumienia teraźniejszości i przyszłości. W ramach POB 4 realizowane są m.in. badania kognitywistyczne.
Dofinansowanie zostało przeznaczone na działalność naukową badaczy reprezentujących POB 4, w tym wydanie publikacji naukowych oraz przygotowanie wniosków grantowych. Jeden z zespołów wprowadził na międzynarodową platformę DraCor – Drama Corpora Project 50 polskich dramatów tworzących korpus KOrTeDa (nowe narzędzie do badania dawnej polszczyzny).
Naukowcy w ramach POB 4 opublikowali 10 artykułów (3 za 200 pkt, 2 za 140 pkt, 5 za 100 pkt), złożyli 2 granty NCN OPUS oraz nawiązali nowe współprace międzynarodowe.
POB 5: Badanie fundamentalnych właściwości natury
POB 5 to synergia zagadnień na ich elementarnym poziomie w naukach przyrodniczych i ścisłych. Obszar ten odgrywa kluczową rolę w rozwoju nauki i techniki oraz wywiera ogromny wpływ na społeczeństwo. Do przykładowych unikatowych specjalności tego obszaru należą: fizyka cząstek elementarnych ze szczególnym uwzględnieniem badania natury neutrin, oddziaływania nanocząstek, w tym węglowych, na fizjologię organizmów, a także cytomolekularne analizy roślinnego genomu jądrowego.
Wsparcie finansowe posłużyło przede wszystkim do zakupów specjalistycznej aparatury badawczej (m.in. komputer o dużej mocy obliczeniowej umożliwiający zaawansowaną obróbkę obrazu mikroskopowego 3D i 2D oraz analizy bioinformatyczne), publikacji wysoko punktowanych artykułów, sfinansowanie udziału w międzynarodowej konferencji, a także rozpoczęcia prac dla eksperymentu ACLICE/CERN, otwierającego możliwości badania dynamiki układów ciężkich jonów na energie niedostępne w obecnie realizowanym eksperymencie NA61/SHINE.
Naukowcy w ramach POB 5 opublikowali 20 artykułów (1 za 200 pkt, 12 za 140 pkt, 7 za 100 pkt), złożyli 2 granty NCN OPUS, 1 grant NCN Maestro, 2 wnioski NCN Sonata Bis, 1 wniosek do FNP i 1 do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, uzyskali również 2 stypendia Bekkera (NAWA).
Zespoły skupione wokół Priorytetowych Obszarów Badawczych w 2025 roku również otrzymały dofinansowanie z budżetu Inicjatywy Doskonałości Badawczej, które umożliwi im realizację intensywnych działań naukowych. Łączna kwota wsparcia przekroczyła 500 000 zł.
