Uniwersytet Śląski w Katowicach

To pytanie sugeruje, że nie potrafimy… Pewnie to prawda ale od razu zaznaczmy, że nie wszyscy i nie ze wszystkimi mamy ten problem.

Są przecież osoby, z którymi dogadujemy się świetnie, prawda? Odpowiedzmy sobie więc na pytanie, z kim nam to się nie udaje?

1. Z „innymi”. Mimo mądrości ludowej mówiącej, że przeciwieństwa się przyciągają, prawda jest taka, że najlepiej się porozumiewamy z ludźmi podobnymi do nas. To podobieństwo może dotyczyć naszej sytuacji życiowej, wieku, stanu posiadania, płci, poglądów, gustów i wszelkich innych płaszczyzn, na których możemy znaleźć porozumienie. Dotyczy ono także stylu komunikacyjnego – tego, jak się wypowiadamy, jakiego używamy języka oraz tego, czy preferujemy mówienie wprost czy raczej „owijanie w bawełnę”. Dlatego tak trudno nam się czasem dogadać z przedstawicielami przeciwnej płci, osobami w innym wieku czy o innych poglądach. Po prostu jesteśmy różni.
2. Z osobami, które postrzegamy jako zagrożenie dla naszej samooceny. Możemy przyznać rację komuś, od kogo nie zależymy, machnąć ręką na różnicę poglądów między nami a kimś obcym a przy stole wigilijnym kłócimy się o politykę. Jest tak dlatego, że wydaje nam się, że uznanie czyichś argumentów jest przegraną, zmusi nas do rezygnacji z własnych poglądów, stanowi zagrożenie dla naszego ego, zmiana zdania zaś jest indywidualną porażką[1].

Jak sobie z tym radzić? Po pierwsze, trzeba zamienić lęk na ciekawość.

Tak, lęk, bo boimy się inności i tego, czego nie znamy. A poznanie innej optyki jest po prostu ciekawe, nie musi oznaczać konieczności zmiany zdania ani przyznania komuś racji. Jeśli ktoś komunikuje się inaczej nie znaczy to, że jest gorszy lub lepszy, jest po prostu inny, warto się tego nauczyć i próbować rozumieć ewentualne różnice zdań nie jako zagrożenie a po prostu inny sposób komunikowania czy ekspresji siebie. Prostym przykładem jest komunikacja między płciami. To, że mężczyźni komunikują się bardziej dyrektywnie nie musi oznaczać, że chcą narzucać kobietom swoje zdanie, po prostu wyrażają się inaczej, bardziej stanowczo, rzadziej wyrażają wątpliwości. Pamiętajmy też, że komunikacja nie jest grą o sumie zerowej, tu nie ma wygranych i przegranych, wszyscy wygrywamy, kiedy osiągamy porozumienie, przegrywamy zaś, gdy tego porozumienia nie ma. Z każdą osobą jesteśmy w stanie znaleźć płaszczyznę porozumienia (tzw. wspólny świat życia[2]), jeśli nawet nie będzie to dojście do wspólnych wniosków, niech będzie to zachowanie postawy szacunku i tolerancji dla odmienności. Wtedy wszyscy wygrywamy. Konieczne jest jednak uznanie, że druga strona jest równie wartościowym (nie – bardziej!) uczestnikiem procesu.

Komunikacja jest podstawą relacji społecznych, bez rozmowy nie istniejemy jako społeczeństwo, grupy, rodziny, pary[3].

Rozmowa jest potrzebna nie tylko żeby się czegoś dowiedzieć, ale również aby budować więzi, również aby poczuć satysfakcję z interakcji z drugim człowiekiem. Czy się jej nauczymy? Pewnie nie od razu i nie z każdym, jednak otwarty umysł, przekonanie o równej wartości i prawach, czyli podmiotowości innych osób[4] oraz życzliwość dla drugiej strony są dobrą podstawą do tego, aby zacząć.

dr hab. Patrycja Szostok-Nowacka, prof. UŚ Medioznawczyni, specjalistka psychologii komunikowania, w swoich poszukiwaniach naukowych koncentruje się wokół zagadnień podmiotowości komunikacyjnej.

Bibliografia:

[1] R. Adler, L. Rosenfeld, R. Proctor (2011), Relacje interpersonalne. Proces porozumiewania się. Poznań, s. 365-390.
[2] B. Szczepańska-Paliszczak (2005), „Kolonizacja” wewnątrzświatowych spotkań. Koncepcja Lebenswelt Jürgena Habermasa. W: Kultura, komunikacja, podmiotowość. Red. K. Zamiara. Poznań. S. 162.
[3] M. Weryszko (2020), Komunikacja interpersonalna jako esencja interakcji społecznych, „Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio” nr 2(42)/2020.
[4] P. Szostok (2019), Poczucie podmiotowości komunikacyjnej w perspektywie badań nad kompetencjami medialnymi, „Polityka i Społeczeństwo” nr 3, ss. 131-145.