Instytut Nauk o Sztuce powstał 1 października 2019 r. w wyniku reformy struktury organizacyjnej Uniwersytetu Śląskiego przeprowadzonej w oparciu o Ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Ustawa 2.0). W jego skład weszli pracownicy Uniwersytetu – historycy sztuki, muzykolodzy, kulturoznawcy i filmoznawcy – którzy zadeklarowali przynależność do dyscypliny nauki o sztuce. Na stanowisko dyrektora Instytutu została powołana dr hab. Bogumiła Mika.
Trzon Instytutu Nauk o Sztuce stanowią pracownicy dawnego Zakładu Historii Sztuki, założonego w 1978 r. dzięki staraniom prof. dr hab. Ewy Chojeckiej. Powołany jako jednostka organizacyjna Instytutu Literatury i Kultury Polskiej na Wydziale Filologicznym, w 1981 r. został włączony w struktury Wydziału Nauk Społecznych. Oprócz zajęć dydaktycznych z zakresu wiedzy o sztuce dla studentów kulturoznawstwa, filologii polskiej, bibliotekoznawstwa, pracownicy Zakładu od samego początku prowadzili pod kierunkiem prof. Chojeckiej działalność naukowo-badawczą charakteryzującą się odejściem od dominującej wówczas w środowisku polskim metody ikonologicznej i podejmowaniem interdyscyplinarnych programów naukowych, pozwalających przewartościować poglądy na zjawiska artystyczne XIX wieku, w szczególności szeroko pojętego historyzmu, sztukę przełomu XIX i XX wieku oraz wielorakie przejawy sztuki XX stulecia. Uwzględniając całe instrumentarium metodologiczne wypracowane przez historię sztuki i nauki pokrewne (socjologię, psychologię sztuki, filozofię), Zakład Historii Sztuki objął badaniami przede wszystkim sztukę i kulturę artystyczną Górnego Śląska od średniowiecza do czasów współczesnych. Ze względu na specyficzne uwarunkowania historyczno-polityczne regionu, nacisk położono głównie na wiek XIX i XX. W kręgu zainteresowań naukowych znalazły się zjawiska artystyczne wykraczające poza wytyczony przez badaczy czasów międzywojnia (zarówno polskich, jak i niemieckich) zakres problemów uznanych i kontynuowanych przez powojenne gremia polskich historyków sztuki. Celem było stworzenie samodzielnego, całościowego obrazu zjawisk kulturowych Górnego Śląska, który – niezależnie od optyki aktualnych koniunktur politycznych, czy nastrojów narodowych i społecznych – wydobywał istotne dla tej ziemi procesy artystyczne. Podsumowaniem wieloletnich badań nad sztuką regionu prowadzonych w ZHS jest monografia Sztuka Górnego Śląska od średniowieczna do końca XX wieku, wydana w 2004 r. i wznowiona pięć lat później. Stanowi ona pierwsze ujęcie górnośląskich dziejów artystycznych w ich pełnym terytorialnym zakresie. Badacze z Zakładu Historii Sztuki, budując model sztuki regionu, nie stracili z oczu samego dzieła sztuki i jego jakości estetycznej niezależnej od racji polityczno–społecznych. Złożony krajobraz artystyczny Górnego Śląska został oceniony naukowo wedle kryteriów suwerennych. Towarzyszące mu uwarunkowania historyczno-polityczne uwzględniono jako tło, nie zaś jako determinantę wartościującą substancję zabytkową.
Od początku istnienia Zakład Historii Sztuki swoimi działaniami starał się włączyć w nurt badań polskich o szerokim międzynarodowym odniesieniu. Tradycją stały się organizowane od 1981 r. Seminaria Sztuki Górnośląskiej, na których wyniki swoich prac przedstawiali badacze z całej Polski. Zakład nawiązał bliską współpracę z krajowymi ośrodkami naukowymi, szczególnie ze środowiskami naukowymi Wrocławia (Uniwersytet Wrocławski, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej, Muzeum Architektury, Muzeum Narodowe), a także z ośrodkami zagranicznymi, m.in. Zentralinstitut für Kunstgeschichte w Monachium, Instytutami Historii Sztuki obydwu uniwersytetów berlińskich – Freie Universität oraz Humboldt-Universität, Herder – Institut w Marburgu, University of East Anglia w Norwich.
Zespół ZHS przygotował program kształcenia, w oparciu o który w 2008 r. uruchomiono studia I stopnia. Związane z tym powiększenie kadry naukowej umożliwiło poszerzenie spektrum badań o kolejne obszary, takie jak sztuka nowożytna Europy Środkowej i XV-wieczna sztuka Burgundii.
Muzykolodzy pracujący wcześniej na Wydziale Artystycznym w Cieszynie podejmowali badania nad sztuką dźwięku z uwzględnieniem perspektyw: historycznej (zwłaszcza muzyka dawna i twórczość XX wieku), analitycznej, folklorystycznej i socjologicznej. Historycy sztuki z cieszyńskiej filii skupiali swe zainteresowania badawcze wokół kulturologicznie zorientowanej teorii i historii sztuki, zajmując się przede wszystkim sztuką XIX i XX wieku.
W lipcu 2022 roku, Instytut Nauk o Sztuce UŚ w ramach ewaluacji za lata 2017-2021 dokonanej przez Komisję Ewaluacji Nauki przy Ministerstwie Szkolnictwa i Nauki otrzymał kategorię A. Ocenie podlegały publikacje naukowe pracowników, projekty badawcze oraz wpływ wyników badań na społeczeństwo. Należy podkreślić że instytut w pierwszym kryterium otrzymał najwyższą w Polsce ocenę za poziom prowadzonej działalności naukowej.
