O relacjach międzyludzkich i o tym, czym zajmują się socjologowie rozmawiamy z dr hab. Magdaleną Szpunar, prof. UŚ.
Violetta Kulik: Czy rolą socjologa jest misja społeczna?
Dr hab. Magdalena Szpunar, prof. UŚ: Jestem socjologiem, zainteresowanym człowiekiem, a dyscyplina, którą od wielu lat uprawiam, znacząco tę fascynację podgrzewa, ale i pozwala w sposób twórczy ją rozwijać. Nie interesuje mnie to, co w człowieku na wierzchu, widoczne od razu. Socjologia znacznie ułatwia odkrywanie zasłoniętego i docieranie do nieoczywistości.
Violetta Kulik: Jest Pani zainteresowana światem, zagląda Pani pod powierzchnię, przygląda się Pani temu, co zdeformowane i odrzucone, pozbawione głosu, wyciągnięte poza margines…
Dr hab. Magdalena Szpunar, prof. UŚ: Rolę socjologia postrzegam jako pewną misję społeczną, by na nowo dać głos tym, którzy są go pozbawieni. Szczególnym obszarem moich zainteresowań naukowych jest antropologia i wrażliwość człowieka, sposoby jej kształtowania ale i jej społeczne reprezentacje. Wydaje mi się to ważne w świecie, który coraz częściej jest pozbawiony wrażliwości, a wszelkie jej znamiona są odbierane jako przejawy słabości. Dlatego też tej problematyce poświęciłam jedną ze swoich monografii „(Nie)potrzebna wrażliwość”. W tym roku w ramach Ogólnoakademickiej Oferty Dydaktycznej zaproponowałam też kurs „Uniwersytet wrażliwy”. W ramach niego staram się uwrażliwiać naszych studentów, ale i pokazywać, że akademia obok rozwoju kompetencji twardych, nie możne zaniedbywać empatii, czułości i uważności, które szczególnie teraz wydają się niezbędne do współżycia w tak zróżnicowanym świecie. Z pewnym niepokojem poddaję naukowej refleksji kulturę algorytmów, konsekwencje myślenia algorytmicznego, matematyzacji świata i próby kwantyfikowania wszelkich możliwych wymiarów naszego życia. Fascynuje mnie myślenie słabe, które nie ma charakteru konkluzywnego, raczej pyta, zaciekawia, bardziej otwiera, niż oferuje gotowe, niepodważalne rozwiązania.
Violetta Kulik: Od wielu lat prowadzi Pani stronę www.magdalenaszpunar.com. Dzieli się Pani ze swoimi czytelnikami publikacjami naukowymi. Czy to proces popularyzacji wiedzy? Czy otwarty dostęp może pozwolić na dialogiczność?
Dr hab. Magdalena Szpunar, prof. UŚ: Uważam, że rolą nauki jest poszukiwanie człowieka i powinna ona wspomagać proces jego rozumienia. Nikt ani nic nie jest ważniejsze od człowieka. Dlatego też z przyjemnością przyglądam się temu, jak rozwijają się moi studenci, jak zdobyta przez nich wiedza ułatwia im lepsze rozumienie siebie i swojego otoczenia społecznego. Dużo satysfakcji przynosi mi praca z młodymi adeptami nauki, doktorantami, którzy poszukują swoich ścieżek. Drepczemy więc wspólnie, czasem się gubimy, ale zwykle znajdujemy fascynujące poznawczo rozwiązania. Umożliwienie zainteresowanym moimi pracami wolnego dostępu do nich rzeczywiście sprzyja twórczej wymianie wiedzy, o czym przekonałam się wielokrotnie. Uważam, że wiedza powinna być otwarta, nie zaś zamknięta w płatnych bazach danych, gdyż wtedy ma szansę żyć, podlegać twórczemu fermentowi i zapładniać umysły innych.
Violetta Kulik: Poezja i praca naukowa? Połączenie pasji i pracy?
Dr hab. Magdalena Szpunar, prof. UŚ: W mojej pracy zawodowej bliska jest mi myśl, którą przypisuje się Konfucjuszowi: „Wybierz pracę, którą kochasz, a nie przepracujesz ani jednego dnia więcej w Twoim życiu”. W pracy naukowej zawsze wybieram obszary, które są w jakiś sposób dla mnie ważne, czasem wywołują niezgodę, budzą kontrowersje, nie zajmuje mnie odtwarzanie tego samego. Stąd w swoich pracach zajmowałam się takimi tematami, jak: pycha w nauce, nierzetelne recenzje naukowe, niewrażliwość kultury, uważność i czułość w relacjach z innymi, konsekwencje algorytmizacji i kwantyfikacji kultury czy anarchizm epistemologiczny. Gdy język nauki staje się dla mnie zbyt sztywny, uwiera gorsetem teoretyzowania, sięgam po poezję, by szukać prawdy o człowieku niezamkniętej w żadnych konwenansach.
Violetta Kulik: W jakim celu powstała ta aplikacja www.ebadania.pl?
Dr hab. Magdalena Szpunar, prof. UŚ: Bliska jest mi idea kultury daru, w związku z czym od ponad dekady prowadzę i udostępniam bezpłatną aplikację do badań sondażowych online www.ebadania.pl, na której zainteresowani opiniami społeczeństwa mogą realizować swoje własne projekty badawcze. Od początku powstania aplikacji skorzystało z niej kilkanaście tysięcy badaczy, a uzyskane dzięki niej wyniki stały się podstawą wielu prac habilitacyjnych, rozpraw doktorskich, a także magisterskich, inżynierskich i licencjackich. Obecnie pracujemy nad nową wersją serwisu, którą planujemy opublikować wiosną 2023.
Violetta Kulik: Serdecznie dziękuję za rozmowę.
dr hab. Magdalena Szpunar, prof. UŚ