Wysokowrażliwa osobowość jest w ostatnich latach bardzo często eksplorowanym tematem publicznego dyskursu. Popularność tego konstruktu opiera się na poradnikowych opracowaniach Eleine Aron, która w końcu lat 90. zaproponowała w literaturze naukowej konstrukt wysokiej wrażliwości lub inaczej wrażliwości przetwarzania sensorycznego (sensory-processing sensitivity; Aron i Aron, 1997). Obejmuje on tendencję do głębokiego przetwarzania bodźców, skłonność do przestymulowania, wyczulenie na subtelne bodźce, a także reaktywność emocjonalną i empatię. Wysoka wrażliwość w rozumieniu Aron bywa identyfikowana jako przejaw konstruktu wrażliwości środowiskowej (environmental sensitivity), obszerniejszego konstruktu, który zaproponowali Belsky i Pluess (2009). Liczne badania poświęcone związkom między wrażliwą osobowością, a zdrowiem psychicznym pokazały, że osoby wysokowrażliwe częściej przejawiają trudności funkcjonowania psychicznego (Lionetti i in., 2019).
Osoby informujące innych o swoich ograniczeniach i trudnościach otrzymują częściej wsparcie od innych osób (Ok i in., 2021). Zjawisko to określa się jako sygnalizowanie bycia ofiarą (victim signaling), zaś badacze postrzegają je w perspektywie ogólniejszej jako wyraz tzw. „kultury wiktymizacji” (Campbell i Manning, 2018). Choć wydawać się może, iż sygnalizując jako osoba wysokowrażliwa swoje trudności można asertywnie realizować swoje potrzeby, związane z unikaniem wysokiej stymulacji, wcześniejsze badania wskazują, iż o sygnalizowaniu bycia ofiara decyduje raczej zestaw cech związanych z eksploatowaniem innych osób, określanych jako tzw. ciemna triada osobowości (makiawelizm, narcyzm i psychopatia subkliniczna; Ok i in., 2021).
W badaniu, które ukazało się na łamach Psychological Reports mgr Martyna Kajdzik i dr Marcin Moroń (2023) zbadali skłonność do sygnalizowania wysokiej wrażliwości w celu uzyskiwania od innych osób pożądanego traktowania. Badano, czy tendencja ta jest uwarunkowana rzeczywistą wrażliwością temperamentalną, czy też stanowi wyraz ciemnych cech osobowości. Badania pokazały, iż silniejsze są związki między subkliniczną psychopatią i narcyzmem a sygnalizowaniem innym swojej wysokiej wrażliwości, niż między rzeczywistą wrażliwością a jej sygnalizowaniem.
Przeprowadzone badanie pokazuje, że sygnalizowanie wysokiej wrażliwości można raczej uznać za strategię społecznej decepcji niż asertywną sygnalizację swoich specjalnych potrzeb temperamentalnych. Osoby nastawione eksploatacyjnie mogą wykorzystywać sygnalizowanie wysokiej wrażliwością jako kolejny sposób na uzyskiwanie swoich celów kosztem innych osób. Brak zależności między sygnalizowaniem wysokiej wrażliwości a rzeczywistą wysoką wrażliwością pokazuje, że mówienie o sobie jako o osobie wysokowrażliwej niekoniecznie wiąże się z rzeczywistą wrażliwością, co ma istotne konsekwencje dla klinicystów, którzy coraz częściej spotykają pacjentów z autodiagnozą wysokiej wrażliwości lub WWO.
Literatura:
Aron, E. N., & Aron, A. (1997). Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. Journal of Personality and Social Psychology, 73(2), 345–368. https://doi.org/10.1037/0022-3514.73.2.345
Belsky, J., & Pluess, M. (2009). Beyond diathesis stress: Differential susceptibility to environmental influences. Psychological Bulletin, 135(6), 885–908. https://doi.org/10.1037/a0017376
Campbell, B., & Manning, J. (2018). The rise of victimhood culture: Microaggressions, safe spaces, and the new culture wars. Palgrave Macmillan. http://dx.doi.org/10.1007/978-3- 319-70329-9
Kajdzik, M. & Moroń, M. (2023). Signaling High Sensitivity to Influence Others: Initial Evidence for the Roles of Reinforcement Sensitivity, Sensory Processing Sensitivity, and the Dark Triad. Psychological Reports. Advance online publication. https://doi.org/10.1177/00332941231152387
Lionetti, F., Pastore, M., Moscardino, U., Nocentini, A., Pluess, K., & Pluess, M. (2019). Sensory Processing Sensitivity and its association with personality traits and affect: A meta-analysis. Journal of Research in Personality, 81, 138–152. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2019.05.013
Ok, E., Qian, Y., Strejcek, B., & Aquino, K. (2021). Signaling virtuous victimhood as indicators of Dark Triad personalities. Journal of Personality and Social Psychology, 120(6), 1634–1661. https://doi.org/10.1037/pspp0000329
