W Journal of Comparative Politics ukazał się artykuł FROM THE “RALLY ‘ROUND THE FLAG” EFFECT TO A SOCIAL CRISIS OF CONFIDENCE. POLAND AND SLOVAKIA IN THE FIRST YEAR OF THE COVID-19 PANDEMIC. Autorami są dr hab. Agnieszka Turska-Kawa, prof. UŚ z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Péter Csányi i Rudolf Kucharčík z University of Economics w Bratislavie.
Sytuacja, w której znalazły się niemal wszystkie społeczeństwa w pierwszych miesiącach 2020 roku była niezwykle trudna – nowa, nieprzewidywalna, wymagająca szybkich decyzji ze strony rządzących i spójności społecznej w realizacji wprowadzanych restrykcji. Pandemia zachwiała jedną z podstawowych potrzeb człowieka, mianowicie poczuciem bezpieczeństwa. Nieznane mechanizmy działania wirusa SARS-CoV-2, niepewność co do jego konsekwencji zdrowotnych, jak również kolejne raporty o wymykającej się spod kontroli sytuacji w wielu państwach, powodowały reakcje rządów, wprowadzających liczne ograniczenia dla swoich obywateli w przestrzeni publicznej. W sytuacjach głębokiego kryzysu, generującego zachwianie poczucia bezpieczeństwa na wielu poziomach aktywizuje się w sposób naturalny tzw. the rally ’round the flag’ effect, który w swej istocie daje większe przyzwolenie decyzyjne rządzącym.
Celem podjętej w artykule refleksji była analiza działań podejmowanych przez rządy Polski i Słowacji, które doprowadziły do zaprzepaszczenia aktywnego the rally ’round the flag’ effect. Efekt ten niósł ze sobą naturalny potencjał społecznej mobilizacji do walki z pandemią, który mógł zostać wykorzystany na rzecz poprawy sytuacji. Poprawa ta wynikać miała przede wszystkim ze spójnego podążania za decyzjami rządów, wobec których obserwuje się wyższe poziomy zaufania oraz wiary, że podejmowane decyzje mają służyć dobru wspólnemu.
W Polsce i na Słowacji the rally ’round the flag’ effect był wyraźnie widoczny w sondażach opinii publicznej. W Polsce w marcu, tuż na początku pandemii, odnotowano miesięczną poprawę ocen działań rządu i sytuacji politycznej w Polsce („Nastroje Społeczne w Pierwszej Połowie Marca” 2020). W marcowym miesięcznym rankingu zaufania do polityków minister zdrowia Łukasz Szumowski zajął trzecie miejsce (46% z rekordowym wzrostem zaufania aż o 27 pkt. proc.), tuż za prezydentem Andrzejem Dudą (62%) wzrost o 2 pp względem wyniku odnotowanego w lutym) oraz premierem Mateuszem Morawieckim (59% przy wzroście o 4 pp). („Marcowy Ranking Zaufania Do Polityków” 2020). Na Słowacji sytuacja była dość podobna. W marcowym miesięcznym rankingu zaufania do polityków „twarze” walki z wirusem: Peter Pellegrini z 74,2% (ówczesny premier) i Igor Matovič z 63,5% (lider opozycji i premier elekt) znalazły się na podium, tuż za prezydent Zuzaną Čaputovą z 78,2% (Agentúra AKO, Dôveryhodnosť politických lídrov, 2020). Wskazane wartości były wyższe niż w poprzedzających miesiącach.
Analizie zostały poddane restrykcje wprowadzane od początku ogłoszenia stanu epidemicznego do końca marca 2021 roku. W niezwykle trudnej sytuacji pandemii decyzje rządów miały zapewnić obywatelom poczucie bezpieczeństwa, co z perspektywy pogarszającej się kondycji psychologicznej, społecznej i ekonomicznej społeczeństw (Augustyniak et al., 2020; Kondycja Psychiczna Polaków, 2020) z pewnością nie udało się. Rządy tych państw spotkały się z ogromną falą krytyki swoich działań, ukierunkowanych na zaprzestanie rozprzestrzeniania się wirusa. Publicznie kwestionowana była zasadność kolejnych decyzji rządów, które społecznie opiniowane były jako chaotyczne i nieprzemyślane. W marcu 2021 roku organizacja OECD opublikowała wyniki badań nad zaufaniem obywateli do rządów. Polska w rankingu wśród państw Unii Europejskiej zajęła 21 lokatę (na 24) z wynikiem 27,3%, co stanowi spadek o połowę w kontekście wyniku z 2019 roku. Słowacja towarzyszy Polsce w dole rankingu na 19 pozycji z wynikiem 30,7%, co jednak stanowi niewielki wzrost w porównaniu do badania poprzedniego (General Government – Trust in Government – OECD Data, 2021). Przedstawiona refleksja poszukuje odpowiedzi na pytania o polityczne tło decyzji i restrykcji wprowadzanych w Polsce i na Słowacji, które mogły zadecydować o ich słabej skuteczności, zarówno w perspektywie obiektywnej walki z pandemią, jak i niskiej akceptacji społecznej.
Autorom serdecznie gratulujemy!