Uniwersytet Śląski w Katowicach

Opracowanie: dr Danuta Kocurek

Filia Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie jest spadkobierczynią bogatych tradycji edukacyjnych i naukowych  ziemi  cieszyńskiej. Pięćdziesięcioletni okres działalności w rytmie kształcenia uniwersyteckiego jest kontynuacją istniejącego w tym mieście  Seminarium Nauczycielskiego (1911-1936)[1], Liceum Pedagogicznego (1937-1963)[2] oraz Studium Nauczycielskiego (1960-1971)[3].  Dużą zasługę w tworzeniu tych szkół polskich miała aktywnie działająca Macierz Szkolna Księstwa Cieszyńskiego[4] oraz członkowie Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego w Cieszynie[5].

Początki kształcenia nauczycieli w obecnym budynku Filii Uniwersytetu datują się na rok 1911.  Po  kilkuletnich staraniach wspomnianych organizacji, Ministerstwo Oświaty wyraziło zgodę na utworzenie samodzielnego seminarium nauczycielskiego oraz wzniesienie budynku  szkolnego w miejscowości Bobrek sąsiadującej z Cieszynem.  Plany budowy gmachu zostały zatwierdzone w 1908 roku, po czym kosztorysy finansowe przesłano do Ministerstwa Skarbu, aby uzyskać fundusze na zakup placu budowlanego[6]. Wiosną 1910 roku rozpoczęto kopanie fundamentów[7] i po zakończeniu budowy w 1911 roku, kandydaci do zawodu nauczycielskiego  rozpoczęli zajęcia szkolne.

W pierwszym okresie kształcenia władze borykały się z problemami finansowymi, organizacyjnymi i brakiem pomocy dydaktycznych. Działalność cieszyńskiej placówki przerwała II wojna światowa  i liczne aresztowania kadry dydaktycznej.  W latach 1940-1942  gmach seminarium zajęty był przez wojsko niemieckie, a od maja do lipca 1945 roku  kwaterowali tam żołnierze Armii Czerwonej[8].

Po zakończeniu działań wojennych w budynku  przeprowadzono remont sal dydaktycznych, a  w latach 1949-1955 wybudowano  pokoje internatowe na poddaszu budynku licealnego, dwa  mieszkania dla  kierownika i wychowawcy internatu oraz 30 dwu i czteroosobowych pokoików. Na parterze budynku funkcjonowała Szkoła Ćwiczeń i Przedszkole nr 7, a na piętrze  znajdowały się sale dydaktyczne Liceum Pedagogicznego[9].

W  latach 1911-1971 w gmachu szkolnym na Bobrku zdobyło wykształcenie wielu nauczycieli znanych ze swej wiedzy i umiejętności dydaktyczno-wychowawczych, dużych ambicji naukowych i metodycznych, o czym świadczą wydawane wówczas czasopisma, monografie, przyczynki, szkice i  podręczniki[10].

Cieszyńska Filia w latach od 1971–2020 roku przeszła liczne przeobrażenia  i zmiany organizacyjno-strukturalne. Pod koniec roku akademickiego 1972/1973 zlikwidowano Wyższe Studium Nauczycielskie, a w kolejnych latach poszerzono ofertę dydaktyczną w  trybie studiów magisterskich i uruchomiono specjalizacje w zakresie: pedagogiki pracy kulturalno-oświatowej, wychowania muzycznego i wychowania plastycznego[14].

We wrześniu 1977 roku  nastąpiła reorganizacja uczelni i utworzono  Wydział  Pedagogiczno-Artystyczny z 2 instytutami: Instytutem Wychowania Przedszkolnego i Kulturalno-Oświatowego oraz Instytutem Wychowania Muzycznego i Plastycznego[15].

W roku  akademickim 1983/1984 proces dydaktyczny realizowany był w Instytucie Nauk Pedagogicznych i Społecznych (pedagogika pracy kulturalno-oświatowej, wychowanie przedszkolne, nauczanie początkowe), Instytucie Wychowania Muzycznego  oraz  Instytucie Wychowania Plastycznego[16].

Na mocy uchwały Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego z 1992 roku utworzono w cieszyńskiej Filii jeden integracyjny kierunek – pedagogikę, w ramach którego znalazły miejsce dotychczasowe kierunki kształcenia już jako specjalności: animacja społeczno-kulturalna, nauczanie początkowe, wychowanie przedszkolne, oraz nowa specjalizacja: edukacja filozoficzno-społeczna. Od tej pory na Wydziale Pedagogiczno-Artystycznym realizowano trzy kierunki studiów magisterskich: pedagogikę, wychowanie muzyczne i wychowanie plastyczne[17].

Rok akademicki 1995/1996, przyniósł kolejne zmiany organizacyjne związane z uruchomieniem nowego kierunku – etnologii. Poszerzono wtedy ofertę dydaktyczną i w Instytucie Pedagogiki uruchomiono specjalność: pedagogika pracy socjalno-opiekuńczej, a w Instytucie Nauk Społecznych i Nauk o Kulturze: edukację religijną o profilu katolickim i ewangelickim[18].

Aktualizacja koncepcji kształcenia spowodowała zmiany strukturalne, w wyniku których  Senat Uniwersytetu Śląskiego (UŚ) w 2002 roku zatwierdził przekształcenie Filii i  w miejsce Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego powołano dwie jednostki: Wydział Artystyczny oraz Międzynarodową Szkołę Nauk o Edukacji i Kulturze[19]. W roku 2005 roku Senat UŚ podjął kolejną uchwałę o zniesieniu Filii w Cieszynie[20] i wyniku tej zmiany funkcjonowały dwa Wydziały: Etnologii i Nauk o Edukacji oraz Artystyczny[21].

Dynamiczny rozwój cieszyńskiej uczelni kontynuującej pracę dydaktyczną w zakresie pedagogiki i sztuki przyczynił się do  połączenia w roku 2019/2020 Wydziału Artystycznego ze strukturami dotychczasowego Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji i  utworzeniu Wydziału Sztuki i Nauk o Edukacji.

Kampus Uniwersytetu w Cieszynie

Kampus Uniwersytetu w Cieszynie stanowi  mocny akcent architektoniczny i urbanistyczny okolicznej zabudowy, wkomponowany w duży kompleks zieleni. Infrastruktura uczelni  obejmuje  rozbudowane i funkcjonalne zaplecze dydaktyczne i socjalne, do którego należą:  budynek główny z 1911 roku, budynki naukowo-dydaktyczne (71 sal wykładowych wraz z pracowniami), dwa akademiki, centrum konferencyjne, aula, sala baletowa, dwie galerie sztuki, biblioteka, czytelnia, stołówka, kawiarnia, klub studencki, kompleks rekreacyjno-sportowy (basen, hala, siłownie, boiska) W gmachu głównym usytuowana jest Sala Kameralna, która  pełni zarazem funkcję  kaplicy ekumenicznej (jedynej w Polsce, która mieści się w uczelni państwowej)[22]. Zarówno uczelnia jak i domy studenckie przystosowane są do potrzeb osób niepełnosprawnych. Na terenie cieszyńskiego Kampusu funkcjonuje żłobek dla dzieci studentów i pracowników oraz Integracyjne Przedszkole Terapeutyczne Słoneczna Kraina. Kampus Cieszyński jest unikatowy w skali uczelni z całego kraju. Na jego terenie znajduje się pełna infrastruktura niezbędna studentom do nauki i zapewniająca komfort codziennego życia Ze względu na swoje położenie zapewnia piękne otoczenie sprzyjające nauce i relaksowi.

Obecnie na Wydziale Sztuki i Nauk i Edukacji zajęcia prowadzi 21 profesorów tytularnych, 78 doktorów habilitowanych, 66 doktorów i 28 magistrów.

Uniwersytet Śląski w Cieszynie posiada bogatą ofertę dydaktyczną obejmującą następujące kierunki: animacja społeczno–kulturalna z edukacją kulturalną, edukacja artystyczna w zakresie sztuk plastycznych, edukacja artystyczna w zakresie sztuki muzycznej, edukacja kulturalna, etnologia i antropologia kulturowa, grafika, muzyka w multimediach, pedagogika, pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna, pedagogika specjalna, pedagogika osób niepełnosprawnych z arteterapią, projektowanie gier i przestrzeni wirtualnej.

Dynamiczny rozwój uczelni od roku 1971 do czasów współczesnych sprzyja rozwojowi naukowemu i artystycznemu wspólnoty akademickiej, współpracy ze środowiskiem lokalnym oraz z polskimi i zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Nauczyciele akademiccy  prowadzą działalność badawczą oraz artystyczną prezentując wyniki w licznych publikacjach książkowych, monografiach, artykułach naukowych, materiałach dydaktycznych, przewodnikach metodycznych, publikacjach płytowych i nutowych, występach artystycznych, koncertach, premierach, międzynarodowych i krajowych wystawach artystycznych oraz konkursach. Studenci realizują swoje pasje i zainteresowania poprzez aktywny udział w pracach kół naukowych, przedsięwzięciach  oświatowych, artystycznych,  kulturalnych, m.in.   co roku organizują Cieszynalia i OskarUSie (uroczystość wręczenia nagród wyróżnionym wykładowcom cieszyńskich wydziałów).

Od roku 1974 do marca 2021 roku uczelnię ukończyło 30 549 osób. Uniwersytet Śląski w Cieszynie wpisany jest w historię miasta oraz regionu i ma swój niepowtarzalny rys zgodny ze współczesnymi  europejskimi trendami[23].

Przypisy: