Prof. dr hab. Barbara Kożusznik i dr Anita Pollak wraz z międzynarodowym zespołem badaczy opublikowały artykuł pt. „Optimism as a protective factor against the psychological impact of COVID-19 pandemic through its effects on perceived stress and infection stress anticipation” w czasopiśmie Current Psychology.
Choroba wywołana koronawirusem (COVID-19) w 2019 r. oraz zalecana izolacja społeczna stanowiły ogromne wyzwanie dla stanu zdrowia psychicznego ludzi. Optymizm jest czynnikiem psychologicznym, który odgrywa kluczową rolę w ocenie sytuacji stresowych. Celem badania była analiza związku optymizmu ze stresem, związku stresu z antycypacją stresu związanego z COVID-19 oraz relacji stresu związanego z COVID-19 z zespołem stresu pourazowego (PTSS).
Ciekawym aspektem badania był pomiar zarówno odczuwanego, jaki i antycypowanego stresu. Odczuwany stres jest wynikiem reakcji na stresującą sytuację, która oceniana jest jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby oraz zagrażająca jej dobrostanowi (Lazarus i Folkman, 1984). Antycypacja stresu odnosi się do jego przewidywania, oczekiwania, że może wystąpić. Zgodnie z hipotezą perseweracyjnego poznania (Brosschot i in., 2006), osoby tworzą w umyśle reprezentacje poznawcze sytuacji stresowych, czyli pewne scenariusze, obrazy, które mogą wystąpić w przyszłości (Ottaviani i in., 2016). Często wyobrażają sobie przyszłość przez pryzmat teraźniejszości (Gilbert, 2019) i przewidują, jak będą się czuć na podstawie tego, jak się czują w tej chwili (Gilbert i Wilson, 2007).
Badanie było jednym z pierwszych badań, które realizowano po ogłoszeniu lockdownu w krajach europejskich. Prezentowane wyniki zostały zebrane w trakcie pierwszego miesiąca trwania pandemii.
Uczestnikami badania były osoby pełnoletnie, które wypełniały ankiety online. Próba składała się z 1015 ochotników w wieku od 18 do 79 lat (średni wiek to 37,33) o średnim subiektywnym statusie socjoekonomicznym (SES). W badaniu przeważały kobiety (799 osób), 216 badanych stanowili mężczyźni. Respondenci deklarowali ścisłe przestrzeganie wytycznych rządowych i wymogów izolacji. 80% badanych pochodziło z Hiszpanii.
Wnioski z przeprowadzonych badań są następujące:
- Kobiety wykazywały wyższy poziom odczuwanego stresu, PTSS, hiperpobudzenia, niż mężczyźni, ale nie występowały różnice w poziomie optymizmu.
- Nie stwierdzono różnic płci w zakresie antycypacji stresu.
- Wiek był pozytywnie związany z optymizmem oraz negatywnie związany z odczuwanym stresem oraz unikaniem.
- Status SES był pozytywnie związany z optymizmem. wyniki te wskazują, że wiek, płeć i SES są ważnymi czynnikami dla zrozumienia różnic międzyosobniczych w PTSS.
- Wśród uczestników badania jedna trzecia próby wykazywała umiarkowany lub ciężki dystres psychologiczny. Uczestnicy o wyższym poziomie dystresu prezentowali niższe natężenie optymizmu.
- Osoby z wyższym poziomem PTSS bardziej martwiły się o przyszłość, obawiały się infekcji, śmierci i utraty członków rodziny, nawet jeśli nie miały objawów lub potwierdzonej diagnozy zakażenia COVID-19, niż osoby z niższym poziomem wpływu psychologicznego. Możliwe, że na ich lęki i emocje mogły wpływać komunikaty mass mediów skoncentrowane na kształtowaniu zdrowych postaw i zachowań (Rowbotham, Astell-Burt, Barakat, & Hawe, 2020) poprzez np. komunikaty perswazyjne lub oparte na dowodzie społecznym czy zjawisku konformizmu (Pratkins, 2007).
- Jeśli chodzi o główne pytanie badawcze, optymizm nie miał bezpośredniego wpływu na PTSS. Jednakże zaobserwowaliśmy pośredni wpływ optymizmu na PTSS poprzez postrzegany stres i antycypację stresu związaną z COVID-19. Negatywny związek między optymizmem a postrzeganym stresem jest zgodny z innymi badaniami (Zollner, Maecker, 2006; Brydon i in., 2009; Endirghi i in. 2011). Można to wyjaśnić faktem, że: (a) optymizm może zwiększać indywidualną zdolność do radzenia sobie z wymaganiami potencjalnie traumatycznego wydarzenia (Benight i Bandura, 2004; Prati i Pietrantoni, 2009), co sugeruje, że optymizm może być czynnikiem ochronnym przed stresem; (b) pozytywny związek między spostrzeganym stresem a antycypacją stresu związaną z COVID-19 jest zgodny z badaniami pokazującymi, że jednostki wyobrażają sobie przyszłość przez pryzmat teraźniejszości (Gilbert, 2019) i przewidują, jak będą się czuć na podstawie tego, co czują teraz (Gilbert i Wilson, 2007); (c) związek między antycypacją stresu a PTSS jest zgodny z badaniami pokazującymi, że strach przed zarażeniem może mieć długotrwały wpływ na zdrowie psychiczne, utrzymujący się nawet do kilku miesięcy (Jeong i in., 2016).
- Wyniki sugerują, że uczestnicy, którzy częściej spostrzegali sytuację jako niekontrolowaną i zagrażającą, byli bardziej podatni na rozwój PTSS. Można to wyjaśnić tzw. transakcyjnym modelem stresu (Lazarus, Folkman, 1984), który podkreśla, że stres pojawia się wówczas, kiedy bodziec postrzegany jest jako zagrażający.
- Podsumowując, ustalenia współbrzmią z badaniami, które wskazują na optymizm jako czynnik warunkujący adekwatne funkcjonowanie (Varki, 2009) oraz rolę, jaką odgrywa on w psychofizjologicznych konsekwencjach dla zdrowia (Brydon i in., 2009; Puig-Perez i in., 2015, 2017) i ułatwiający unikanie pourazowego wzrostu (Zoellner i Maercker, 2006). Tak więc optymizm może zwiększać pewność siebie, motywować jednostki do osiągania celów oraz zwiększać pozytywny afekt i dobre samopoczucie (Solberg Nes i in., 2005).
Artykuł dostępny na stronie: Current Psychology | Home (springer.com)