Uniwersytet Śląski w Katowicach

Dla osób dopiero rozpoczynających nauczanie zdalne, bez wcześniejszego doświadczenia/przeszkolenia, dostępne są szkolenia na platformie szkoleń wewnętrznych UŚ:

https://el.us.edu.pl/sw/course/index.php?categoryid=2

Klucze dostępu: Te@M$2023 (dla Microsoft Office), M00dl@2023 (dla Moodle), G00gl@2023 (dla Google).

Zachęcamy również do sprawdzania oferty szkoleniowej publikowanej i przesyłanej przez Dział HR, w której również pojawiają się ciekawe propozycje z zakresu technik i metod kształcenia na odległość.

Informacje o nowościach i zmianach wprowadzanych w pakiecie Office365 (w tym MS Teams) najlepiej śledzić na stronie: https://support.microsoft.com/pl-pl/office/nowo%C5%9Bci-w-aplikacji-microsoft-teams-d7092a6d-c896-424c-b362-a472d5f105de.

Natomiast nad Moodle czuwa Centrum Kształcenie na odległość, publikując aktualizacje: https://el.us.edu.pl/cko/

TRYB ASYNCHRONICZNY W KSZTAŁCENIU ZDALNYM: rekomendacje i źródła

Tryb asynchroniczny w nauczaniu zdalnym oznacza, iż nie dochodzi do kontaktu studentów między sobą oraz z wykładowcą w czasie rzeczywistym, tylko studenci samodzielnie zapoznają się z udostępnionymi materiałami lub wykonują zadania samodzielnie, gospodarując czasem wedle swojego uznania – w ramach określonych przez prowadzącego.

Nie rekomendujemy prowadzenia żadnego kursu (czyli cyklu zajęć w semestrze: wykładów, konwersatoriów, laboratoriów, seminariów etc.) całkowicie w trybie asynchronicznym. Główne powody to:

• rola relacji w grupie i z prowadzącym w trakcie studiowania;
• konieczność nabycia przez studentów odpowiednich kompetencji do samodzielnego przyswajania i przetwarzania wiedzy.

Sugerujemy, aby dla każdego cyklu prowadzonych zajęć wspólnie z grupą ustalić proporcje stosowania trybu asynchronicznego oraz synchronicznego (czyli spotkań live z wykorzystaniem wybranej platformy komunikacyjnej).

Planując przeprowadzenie części swojego kursu  w sposób asynchroniczny, należy wziąć pod uwagę zalety i wady tego rozwiązania:

Źródło: Przewodnik po kształceniu zdalnym w Uniwersytecie Śląskim, s. 8.

Przykładowe wykorzystanie trybu asynchronicznego:

• elementy kursu, w których chcemy wykorzystać metody podające lub eksponujące: nagrywanie wykładów w formie audio lub audiowideo, udostępnianie prezentacji lub plików tekstowych, udostępnianie zasobów multimedialnych omawiających dane zagadnienie (np. wystąpienia z bazy TedEd itp.), udostępnianie studentom do obejrzenia dłuższych materiałów filmowych (z zachowaniem poszanowania prawa autorskiego – zob. https://www.zdalny.us.edu.pl/pl/ksztalcenie/e-learning-prawo/e-learning-prawa-autorskie)
• zadania dla studentów, które wymagają skupienia, przemyślenia tekstów, wyszukiwania informacji – na przykład lektura artykułu teoretycznego z przygotowaniem notatki dotyczącej najważniejszych pojęć;
• praca w grupach nad rozbudowanymi projektami: czas na konsultacje w grupach i opracowywanie;
• na zajęciach typu konwersatoria, seminaria, laboratoria: warto przemyśleć stosowanie metody tzw. odwróconej klasy, która polega na tym, że studenci samodzielnie opracowują materiał teoretyczny, a spotkanie na żywo koncentruje się na jego przetwarzaniu i rozwiązywaniu przedstawionych problemów.
• O metodzie odwróconej klasy: „Wykładowca tak organizuje proces dydaktyczny, aby więcej przestrzeni wygospodarować na działania i dyskusje studentów. Drugi aspekt dotyczy odwrócenia procesu przygotowania merytorycznego –studenci zanim przejdą do przyswojenia określonego materiału, szukają odniesień do własnej wiedzy, samodzielnie korzystają ze źródeł zewnętrznych (przede wszystkim z materiałów udostępnionych przez wykładowcę), przetwarzają zdobyte wiadomości, aby dopiero na koniec, podczas ćwiczeń lub wykładu, dokonać syntezy i pod aktywnym przewodnictwem wykładowcy, uzupełnić braki.” (D. Hofman-Kozłowska, Inspiracje dla wykładowców i doktorantów Uniwersytetu Śląskiego, materiał udostępniony przez autorką).
• w ramach wykładów materiały udostępnione przez prowadzącego do zapoznania się przez studentów mogą być bazą do dyskusji podczas spotkania live, omówienia przykładowych zadań egzaminacyjnych, zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce.

O czym należy pamiętać, pracując ze studentami w trybie (częściowo) asynchronicznym:

• konieczne jest udzielenie studentom informacji zwrotnej na temat zadań, które wykonali samodzielnie;
• dobrze jest precyzyjnie określić ze studentami, jak mogą kontaktować się z prowadzącym z pytaniami i wątpliwościami dotyczącymi udostępnionych treści. Dobrym sposobem jest przeznaczenie na sesje pytań i odpowiedzi spotkań live w ramach cyklu wykładowego.
• materiały tekstowe lub prezentacje wymagają dokładniejszego przygotowania tak, by dla studenta treści te były klarowne i angażowały odbiorcę w proces uczenia się: „Przekazuję studentom odpowiednio spreparowane prezentacje, które starannie przygotowuję do oglądania (i słuchania!) w trybie „samoobsługi”. Spreparowanie prezentacji polega na tym, że wprowadzam do slajdów animację. Slajdy, które podczas normalnego wykładu wyświetlane są od razu w całości, a wykładowca, omawiając je, wskazuje (laserem) poszczególne elementy i dodaje ustne wyjaśnienia – zostają podzielone na poszczególne elementy, które są wyświetlane „pod dyktando” uczącego się studenta, bo są inicjowane jego kolejnym kliknięciami. W ten sposób student zamiast biernie przyswajać strumień informacji – aktywnie je sobie pobiera. Co więcej, sterując animacją, może w każdej chwili cofnąć o jeden czy kilka kroków, wczytując się w logikę wywodu, co bardzo utrwala przyswajaną wiedzę. […] Do prezentacji dodany jest komentarz słowny. Ale nie jest on nagraniem jednym do całości prezentacji (zakładającym określone tempo jej oglądania), ale jest on nagrany do każdego slajdu osobno.” (Tadeusiewicz, Jak nauczać studentów w czasie pandemii?, „Pauza Akademicka” 2020 nr 512, s. 3).

Gdzie znaleźć więcej informacji?

• zdalny.us.edu.pl
• Przewodnik po kształceniu zdalnym w Uniwersytecie Śląskim
• „Strategia kształcenia strategią wyprzedzającą”, red. Stanisław Dylak, Poznań 2013
• Tadeusiewicz, Jak nauczać studentów w czasie pandemii?, „Pauza Akademicka” 2020 nr 512

Opracowanie: dr Justyna Budzik, pełnomocniczka dziekana ds. kształcenia na odległość, justyna.budzik@us.edu.pl

26 lutego dr Joanna Mercik z Instytutu Historii (joanna.mercik@us.edu.pl, jmercik@o365.us.edu.pl) poprowadziła prezentację oraz praktyczne warsztaty dotyczące wykorzystania TiK (technologii informacyjno-komunikacyjnych) na zdalnych zajęciach. Nagranie części teoretycznej (prezentacji z przykładami i objaśnieniem działania wybranych narzędzi interaktywnych) mogą Państwo obejrzeć pod adresem: https://tiny.pl/rnflj (uwaga: trzeba być zalogowanym na swoim koncie Office365).

Prowadząca przygotowała też zestaw linków pomocnych we własnej praktyce:

Quizizz:

Rejestracja: https://quizizz.com/

Strona do wpisania kodu:   https://quizizz.com/join

Tutoriale: https://www.youtube.com/watch?v=ZoE4xaIY4n8

https://www.youtube.com/watch?v=00wtJcmHkeU&t=103s

Padlet:

Rejestracja: https://padlet.com

Tutorial: https://www.youtube.com/watch?v=y-sVJOWL7E4&t=273s

 Coggle:

Rejestracja: https://coggle.it/

Tutorial: https://www.youtube.com/watch?v=H3acJzUcafs&t=85s

Learning apps:

Rejestracja: https://learningapps.org/

Tutorial praca domowa:

https://www.youtube.com/watch?v=UWqSTA4lzMY

Generator kodów QR:  https://www.qr-online.pl/

1. Informacje ogólnouczelniane dotyczące metodyki kształcenia zdalnego, sposobu organizacji zajęć, strategii planowania kursów zdalnych znajdą Państwo na nowej stronie https://www.zdalny.us.edu.pl/pl  

Szczególnej uwadze polecam zakładkę Kształcenie: znajdą Państwo tam wskazówki jak krok po kroku rozpocząć zdalnie prowadzony przedmiot, oraz  Zasoby. W serwisie znajdziemy też najważniejsze wyjaśnienia dotyczące prawa autorskiego, a także informacje o wsparciu psychologicznym i metodycznym.  

Warto również zapoznać się z materiałami przygotowanymi przez Centrum Dydaktyki Akademickiej UŚ. Na stronie https://www.centrumdydaktyki.us.edu.pl/ znajdziemy opisy narzędzi cyfrowych przydatnych np. w tworzeniu quizów, wirtualnych kolekcji itp. oraz sugestie, jak tworzyć własne materiały dydaktyczne do udostępniania studentom.  

    2. Zasoby CINiBA ułatwiające nauczanie zdalne 

• usługa skanowania materiałów potrzebnych do zajęć – darmowa, skany są dostępne w chmurze, do której studenci logują się jak na swoje konto biblioteczne. Formularz zamawiania kopii dla prowadzących zajęcia: https://ciniba.edu.pl/index.php?option=com_rsform&view=rsform&formId=23  

Po realizacji zamówienia pracownik otrzymuje e-mail z linkiem do zasobu. Już istniejące zasoby Dydaktycznej biblioteki cyfrowej UŚ można też przeglądać po zalogowaniu się: http://han.bg.us.edu.pl/han/bc   

• książki elektroniczne dostępne z własnego (domowego) komputera za pośrednictwem systemu HAN UŚ (logowanie tak jak do CINiBA): https://www.ciniba.edu.pl/ksiazki-elektroniczne  
• czasopisma elektroniczne dostępne z własnego (domowego) komputera za pośrednictwem systemu HAN UŚ (logowanie tak jak do CINiBA). Dla humanistów przydatna jest zwłaszcza baza CEEOL. Na liście jest też wskazana baza BazHum (dostęp bez logowania): https://www.ciniba.edu.pl/czasopisma-elektroniczne   

    3. Nauczanie zdalne: tryb synchroniczny i asynchroniczny 

Zgodnie z Zarządzeniem nr 171 Rektora UŚ w Katowicach z dn. 5 października 2020 w sprawie zasad realizacji procesu kształcenia w UŚ w Katowicach w semestrze zimowym roku akademickiego 2020/2021 zajęcia mogą odbywać się w trybach synchronicznym (czyli na żywo w bezpośrednim kontakcie audio lub audio-wideo) oraz asynchronicznym (czyli poprzez udostępnianie materiałów i zadań na platformie). Zarządzenie precyzuje, że tryb asynchroniczny nie może być jedynym dla danego przedmiotu, a zatem mogą Państwo podzielić swoje cykle zajęć na część realizowaną na żywo (wideokonferencje) i część realizowaną przez studentów samodzielnie na podstawie materiałów i Państwa wytycznych. Mogą Państwo na przykład podzielić spotkania z całego cyklu na te online na żywo i offline do pracy samodzielnej, albo w ramach każdego spotkania część przeprowadzić na żywo, a następnie odesłać studentów do dalszej pracy samodzielnej.   

Pamiętajmy, iż władze Wydziału Humanistycznego zalecają korzystanie przede wszystkim z platformy MS Teams.   

O czym warto pamiętać w trybie asynchronicznym?  

• Nie przesadzajmy z ilością i długością materiałów, z którymi studenci będą mieli zapoznać się samodzielnie.   
• Różnicujmy zadane materiały: teksty akademickie i popularyzatorskie, ale też podcasty (audio), nagrane wykłady, prezentacje, tak aby studenci mogli mieć kontakt z różnymi formami uczenia się.  
• Eksperci wykazali, że jeśli przedmiot kończy się obowiązkowym egzaminem (np. z wykładów), to udostępnianie treści w trybie offline pozwala studentom lepiej się przygotować, ponieważ mogą zapoznawać się z wykładami w dogodnym dla siebie miejscu i czasie. Sprzyja to również niwelowaniu wykluczenia cyfrowego w sytuacji, gdy student nie ma możliwości uczestnictwa w zajęciach na żywo (synchronicznych) z powodu braków sprzętowych.  
• Jeśli prowadzimy wykłady, możemy je na przykład nagrać i udostępnić offline (w formie audio, audio-wideo, z towarzyszącą prezentacją lub konspektem) na platformie, a spotkania na żywo poświęcić na odpowiadanie na pytania i wątpliwości studentów. Warto też wtedy zaplanować taki wykład na żywo w formie interakcji i przydzielić słuchającym jakieś zadanie/problem do omówienia w mniejszych grupach.  
• W ramach konwersatoriów/laboratoriów prowadzonych asynchronicznie możemy studentom udostępniać materiały i krótkie zadania (na Teams funkcja Zadania/Assignments, zadania na Moodle). Zadania takie sprawdzają się najlepiej, jeśli nie weryfikują tylko wiedzy studentów, ale kładą nacisk np. na krytyczne myślenie, zdolności analityczno-interpretacyjne, kompetencje twórcze itp. Zadaniami mogą być: quizy, prośby o komentarz w odniesieniu do przeczytanego tekstu, prośba o podanie własnego przykładu ilustrującego problem opisany w materiałach itp.   
• Wykaz narzędzi pomocnych w planowaniu różnego typu zadań znajdę Państwo w sekcji Narzędzia cyfrowe na stronie https://www.centrumdydaktyki.us.edu.pl/.  
• Pamiętajmy, iż student powinien otrzymać informację zwrotną dotyczącą każdego wykonanego zadania. Możemy udzielić takiej informacji pisemnie, nagrać komentarz audio czy przedstawić na żywo podczas spotkania synchronicznego. 
  

O czym warto pamiętać w trybie synchronicznym? Netykieta zajęć na żywo  

• Wszyscy chcielibyśmy widzieć naszych studentów podczas zajęć live, niemniej wiemy, iż studenci często nie włączają kamer. Pamiętajmy, iż nie możemy od studentów tego wymagać, a kwestia włączonej/wyłączonej kamery w trakcie zajęć nie może mieć wpływu na ocenę studenta.  
• Zachęcajmy studentów, którzy czują się źle przed kamerą, aby na początek ustawili swoje zdjęcia profilowe w Teams – nie muszą być na serio. To może być pierwszy krok, aby zechcieli pokazać się nam i koleżankom/kolegom. Sami również ustawmy swoje zdjęcie, które będzie widoczne, gdy będziemy do studentów mówić bez kamery. Możemy też zrobić użytek z funkcji Teams, która pozwala na dodawanie dowolnego tła do naszego obrazu z kamery.  
• Możemy dzielić studentów na mniejsze grupy i spotykać się z nimi na krótsze spotkania w podgrupach. Mniejsza ilość osób na spotkaniu często ośmiela studentów.  
• Mówmy studentom o tym, dlaczego nam zależy, aby mieli włączone kamery: to ułatwia kontakt, czytanie z mimiki twarzy.  
• Pokazujmy się sami, a jeśli czujemy się niepewnie – powiedzmy o tym studentom, którzy być może zechcą nas wesprzeć w tym doświadczeniu.  
• Aby zweryfikować zaangażowanie studenta w zajęcia live mamy inne sposoby niż obserwowanie obrazu z kamery: poprośmy o wypowiedzi np. na czacie spotkania lub wykorzystajmy interaktywne narzędzia do aktywizacji, takie jak Mentimeter, Socrative itp.  
• Jeśli mamy duże grupy, zachęcajmy studentów do pracy w mniejszych grupach. Teams powienien wprowadzić do końca października pokoje w ramach wideokonferencji, na razie możemy tworzyć kanały do pracy w grupach lub proponować studentom, by rozmowy podzielone otwierali sobie samodzielnie z czatu MS Teams. Możemy też dzielić grupę na podgrupy i ustalić harmonogram spotkań z nami w mniejszych zespołach.   
• Zarówno prowadzący, jak i studenci mają w niektóre dni zaplanowanych kilka różnych zajęć. Pamiętajmy, iż trudno o skupienie, koncentrację i zaangażowanie w nawet najbardziej pasjonujące spotkanie, jeśli kilka godzin spędzamy przed ekranem w pozycji siedzącej.
  

Ocenianie  

• Zarówno w trybie synchronicznym, jak i asynchronicznym, sięgajmy po ocenianie kształtujące, po ocenę rówieśniczą i samoocenę. To ułatwi nam budowanie relacji z grupą, ale też relacji ze studentami między sobą. Zachęcajmy studentów, aby współtworzyli kryteria oceniania z danego przedmiotu.  

4. Kopiowanie, skanowanie i udostępnianie materiałów studentom

 Na stronie https://www.zdalny.us.edu.pl/pl/ksztalcenie/e-learning-prawo/e-learning-prawa-autorskie – w sekcji dla prowadzących – wskazówki prawników zostały właśnie uściślone i doprecyzowane, tak aby odpowiedzieć na pytanie, czy mogą Państwo samodzielnie skanować i udostępniać materiały studentom, gdy w zbiorach CINiBA nie ma potrzebnych Państwu tekstów. Bardzo proszę zapoznać się ze zmodyfikowanymi wytycznymi, które powinny rozwiać wszelkie wątpliwości.

Wzór formularza dobrych praktyk