13 marca 2025 roku Koło Naukowe Rusycystów „Rosyjska Ruletka” zaprasza na doroczne święto pożegnania zimy – Maslenicę, czyli wschodniosłowiańskie ostatki.
W godzinach 10.00-12.00 zapraszamy na zabawy, quizy z nagrodami i poczęstunek do Auli im. K. Polańskiego na Wydziale Humanistycznym w Sosnowcu, przy ul. Grota-Roweckiego 5.
Maslenica to bardzo popularne święto ludowe, dziś także religijne, którego początki datuje się na okres przedchrześcijański Rusi. Obecnie symboliczne wyprowadzanie zimy i powitanie wiosny celebruje się nie tylko w Rosji, ale także w Ukrainie i na Białorusi.
Po wprowadzeniu na Rusi chrześcijaństwa, Maslenicę zaczęto obchodzić w ostatnim tygodniu przed Wielkim Postem. Kościół włączył pogańską Maślenicę do listy swoich świąt, nazywając ją „tygodniem mięsopustnym”, jako że przypada w tygodniu poprzedzającym Wielki Post. Według jednej z wersji, nazwa „Maślenica” powstała dlatego, że w tym tygodniu, według prawosławnego zwyczaju, mięso już wyłączano z diety, natomiast można było jeszcze spożywać produkty mleczne.
Maslenica zgodnie z najdawniejszymi wierzeniami to czas, w którym oddawano kult bogu płodności zwiastującemu wiosnę — Jaryle. Bliny są nieodłącznym atrybutem uroczystości, symbolizują słońce, gdyż jak ono jest złoty, okrągły i gorący, i są oznaką wdzięczności dla boga Jaryły za dar życia na Ziemi. Smarowane są masłem, które oznacza dobrobyt w całej rodzinie. Takimi właśnie blinami z masłem Słowianie wybłagiwali u bóstwa także urodzaj w polu. Wierzono, że zjadając blina, ludzie otrzymują cząstkę słonecznego ciepła i siły.
Oprócz blinów podstawowym atrybutem tego święta są tańce ludowe, gry i zabawy. Tradycja nakazuje świętować Maslenicę przez tydzień. Każdy dzień tygodnia Maslenicy miał swoją nazwę i przypisane zwyczaje.
Dzisiaj bliny można doprawiać sobie śmietaną, konfiturami, miodem, kawiorem i czym kto sobie życzy.
Inna legenda mówi o tym, że Weles — bóg opieki nad bydłem — zakorzenił się bardziej w świadomości ludzi i to właśnie ta wersja jest obecnie częściej przywoływana w nawiązaniu do mitologii.
Według jeszcze innej — Maslenica to córka samego Dziadka Mroza, która żyła na dalekiej północy i ukrywała się przed ludźmi za śnieżnymi zaspami. Ze względu na mróz, chcąc przeżyć zimny okres, Maslenicę wyobrażano sobie jako maleńką dziewczynkę, od której biło ciepło i radość. Jakież było zdziwienie ludzi, gdy zamiast małej dziewczynki ujrzeli zdrową i silną kobietę. Rumiane policzki pokrywała warstwa tłustych olejków. Na jej twarzy można było dostrzec figlarne oczy i podstępny śmiech. Zafascynowała ludzi tańcem, przez co zrobiło im się ciepło i radośnie. Pierwotnie Maslenicę świętowano aż dwa tygodnie: tydzień przed dniem równonocy i tydzień po.
Maślenica (Maslenica), to najweselsze ludowe święto, ciągnące się przez cały tydzień. Jego nieodłączną częścią była jazda końmi, którym nakładano w tym czasie najlepszą uprząż. Chłopcy, którzy zamierzali się żenić, specjalnie na tę okazję kupowali sanie. Równie popularne było zjeżdżanie z lodowych gór. Do innych obyczajów wiejskiej młodzieży, praktykowanych w czasie Maślenicy, należały skoki przez ognisko i zdobywanie śniegowej twierdzy.
Na przestrzeni wieków Maślenica zachowała charakter ludowej zabawy. Wszystkie tradycje z nią związane mają na celu przegnanie zimy i rozbudzenie przyrody ze snu. Symbolem Maślenicy był słomiany chochoł ubrany w damską odzież, z którym bawiono się, a na koniec palono go w ognisku razem z blinem, który chochoł trzymał w ręce.
Każda gospodyni miała zwyczajowo swój własny przepis na bliny, który przechodził z pokolenia na pokolenie, z matki na córkę. Używano głównie mąki pszennej, gryczanej, owsianej lub kukurydzianej, dodając pszennej kaszy, ziemniaków, dyni, jabłek i śliwek. Tradycyjnie bliny je się ze śmietaną, z jajkami, ikrą i innymi dodatkami od rana do samego wieczora.
Świąteczny tydzień
Cały tydzień Maślenicy nazywany był nie inaczej, jak „szeroka, wesoła, bojarowa Maślenica, pani Maślenica”.
Do tej pory każdy dzień tygodnia Maslenicy ma swoją nazwę, która mówi, co w danym dniu należy robić.
Poniedziałek — „powitanie” święta. W tym dniu budowano i przygotowywano do zjeżdżania lodowe górki. Dzieci stroiły chochoła Maślenicy.
Wtorek — „przygrywka”. W tym dniu rozpoczynały się wesołe zabawy. Od rana chłopcy i dziewczęta zjeżdżali z górek, jedli bliny. Bywało, że dobierały się pary narzeczonych, ale na wesele trzeba było czekać na okres po Wielkanocy.
Środa — „łakomczuch”. Na pierwszym miejscu wśród potraw są oczywiście bliny.
Czwartek — „pohulanka”. W tym dniu, aby pomóc słońcu przegnać zimę, organizowano jazdę końmi „po słońcu” — czyli zgodnie z ruchem wskazówek zegara wokół wsi. Głównym zadaniem męskiej części towarzystwa była obrona albo zdobywanie śniegowego miasteczka.
Piątek — „wieczór teściowej”, kiedy to zięć jedzie do teściowej „na bliny”.
Sobota — „szwagrowe posiaduszki”. W tym dniu odwiedzano wszystkich krewnych i goszczono się blinami.
Niedziela — końcowy „dzień wybaczania”, kiedy proszono krewnych i znajomych o wybaczenie przewin i obraz, a potem — jak każe tradycja — śpiewano wesoło i tańczono odprowadzając „panią Maślenicę”. W tym dniu palono na ogromnym ognisku słomianą kukłę, symbolizującą odchodzącą zimę. Ustawiano ją w centrum ogniska i żegnano się żartami, pieśniami, tańcami. Wypominano zimie mrozy i głodowanie i dziękowano za wesołe zabawy. Kiedy zima już spłonęła, świętowanie kończyła finałowa zabawa: skoki młodzieży przez ognisko.
Czysty Poniedziałek
Pożegnanie z Maślenicą następowało w pierwszy dzień Wielkiego Postu — Czysty Poniedziałek. Ten dzień uważano za dzień oczyszczenia z grzechów i skromnego jadła. W Czysty Poniedziałek obowiązkowo kąpano się w bani, a kobiety myły naczynia i „parzyły” sprzęt do mleka.
50 lekcji na 50 lat śląskiej rusycystyki. 1975–2025
Szanowni Państwo,
w roku 2025 przypada jubileusz 50-lecia rusycystyki prowadzonej na Wydziale Humanistycznym w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach.
Z tej okazji mamy ogromną przyjemność zaprosić Państwa i Uczniów Państwa szkół do udziału w projekcie „50 lekcji na 50 lat śląskiej rusycystyki. 1975–2025”.
W ramach tego projektu, w okresie od marca 2025 do lutego 2026, proponujemy Państwu udział w różnorodnych pod względem tematyki i formy zajęciach przygotowanych przez naszych wykładowców tak, by najpełniej zaprezentować potencjał dydaktyczny i badawczy naszego kierunku. Ufamy, że przygotowane lekcje nie tylko przybliżą Państwu naszą ofertę dydaktyczną, ale przede wszystkim będą żywym świadectwem tego, w jaki sposób łączymy nasze pasje z nauką.
Z nieskrywaną przyjemnością chcemy Państwa zaprosić do odwiedzenia nas w naszej siedzibie na Wydziale Humanistycznym w Sosnowcu, przy ul. gen. S. Grota-Roweckiego 5, gdzie możemy zorganizować Wam i przeprowadzić wybrane zajęcia przy wykorzystaniu naszej infrastruktury dydaktycznej, zapoznać z Wydziałem, zorganizować dodatkowe spotkania ze studentami naszego kierunku. Jesteśmy także otwarci na wizyty w Waszych szkołach czy zajęcia w formule zdalnej.
TUTAJ znajdą Państwo plik do pobrania z tematami lekcji, ich krótkimi opisami i proponowaną formą zajęć.
Zapisy na zajęcia ruszają 3 marca 2025 roku i odbywają się poprzez formularz dostępny pod linkiem: https://forms.gle/dY6EBE5HjkRAu8j97 (1 zajęcia = 45 min. = 1 formularz/zgłoszenie).
Znajomość języków wschodniosłowiańskich nie jest wymagana do udziału w zajęciach.
Rejestracja na lekcje jest ciągła, prosimy jednak, żeby formularze zgłoszeniowe na wybrane zajęcia wysyłać z około dwutygodniowym wyprzedzeniem przed proponowanym terminem zajęć, aby koordynatorki zapisów miały czas na uzgodnienie konkretnych dat z prowadzącymi. Ta kwestia jest szczególnie ważna, jeśli zadeklarują Państwo chęć udziału w kilku lekcjach z różnymi prowadzącymi w tym samym dniu. Dajemy bowiem Państwu możliwość udziału w bloku zajęć zgodnie z Państwa wyborem. W takim przypadku także należy wysłać osobny formularz na każde zajęcia.
Zapisy koordynować będą panie dr Gabriela Wilk oraz dr Alicja Mrózek.
W razie pytań lub wątpliwości prosimy o przesłanie wiadomości na adres: filologia.rosyjska.wh@us.edu.pl.
Koordynator projektu
dr Lidia Mięsowska, prof. UŚ
lidia.miesowska@us.edu.pl
VIII Konkurs Wiedzy o Literaturach Wschodniosłowiańskich
Koło Naukowe Rusycystów „Rosyjska Ruletka” działające na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego wraz z opiekunem dr Lidią Mięsowską, prof. UŚ zapraszają młodzież szkolną z województwa śląskiego do udziału w 8 edycji Konkursu Wiedzy o Literaturach Wschodniosłowiańskich.
Wydarzenie odbędzie się 13 marca 2025 r. w godz. 9.00-10.00 w sali 3.24 siedzibie Wydziału Humanistycznego w Sosnowcu, przy ul. gen. S. Grota-Roweckiego 5.
Zmagania konkursowe prowadzone są w języku polskim. Od osób uczestniczących nie jest wymagana znajomość języków wschodniosłowiańskich.
Konkurs skierowany jest do osób uczących się w szkołach ponadpodstawowych.
W Konkursie może wziąć udział każdy uczeń/każda uczennica szkoły średniej, który/która w terminie do 11 marca 2025 roku włącznie wyśle na adres: rosyjskaruletka@us.edu.pl prawidłowo wypełniony i podpisany formularz zgłoszeniowy w formie skanu (do pobrania TUTAJ). Komisja zastrzega sobie prawo odrzucenia zgłoszeń zawierających niepełne dane.
Regulamin Konkursu do pobrania TUTAJ.
Proponowany Konkurs jest rozszerzoną i odświeżoną formułą Konkursu Wiedzy o Literaturze Rosyjskiej, który organizowany był na filologii rosyjskiej od 2012 roku.
Celem Konkursu jest aktywizacja naukowa i integracja studentów — członków Koła, którzy wyszukują utwory i literaturę krytyczną, analizują teksty i literaturę przedmiotu oraz przygotowują testy i je sprawdzają uczestnicząc w pracach komisji. Ponadto działania związane z organizacją Konkursu nastawione są na promocję Uniwersytetu, Wydziału i kierunku oraz popularyzację kultur wschodniosłowiańskich wśród potencjalnych kandydatów na studia w Uniwersytecie Śląskim, a także na aktywną współpracę kierunku z otoczeniem: ze szkołami i nauczycielami języka rosyjskiego i ukraińskiego.
Udział w Konkursie daje uczniom możliwość zapoznania się z twórczością znanych pisarzy rosyjskich, ukraińskich czy białoruskich, pobudza ich zainteresowanie krajami wschodniej słowiańszczyzny i językami wschodniosłowiańskimi, kształtowanie umiejętności wykorzystania zdobytej wiedzy. Konkursowi — jak co roku — towarzyszyć będą atrakcje związane z kulturami i literaturami wschodniosłowiańskimi, które przygotują członkowie KN „Rosyjska Ruletka”, szczególnie obchody Maslenicy, czyli wschodniosłowiańskich ostatków.
Wzorem lat ubiegłych Konkurs będzie miał formę testu składającego się z pytań otwartych i zamkniętych, które będą dotyczyć analizy, znajomości treści i interpretacji wymowy ideowej jednego z dzieł literatur wschodniosłowiańskich, wybranego przez uczestnika z zaproponowanej przez organizatorów listy utworów.
Zestawy lektur z literaturą przedmiotu
ZESTAW I
- Aleksander Sołżenicyn: Jeden dzień Iwana Denisowicza (tłum. Witold Dąbrowski i Irena Lewandowska)
Literatura krytyczna:
- Pąkciński M., Literatura łagrowa i lagrowa — ku interdyscyplinarnej definicji gatunku, „Napis” 2018, nr 24, s. 197–222.
- Smaga J., Aleksander Sołżenicyn i Warłam Szałamow (wnioski z łagrowej martyrologii), „Slavia Orientalis” 1998, t. 47, nr 3, s. 465–473.
- Szałamow W., Nowa proza. Zapiski z lat siedemdziesiątych („Nowyj mir” 1989, nr 12), tłum. I. Migal, „Teksty Drugie” 2009, nr 5 (119), s. 195–207.
- Tichomirowa W., Literatury łagrowej obszary nieodsłonięte: kulturowe oblicza Innego, „Teksty Drugie” 2008, nr 4 (112), s. 90–100.
ZESTAW II
- Łesia Ukrainka: Don Juan ujarzmiony (tłum. Stanisław Edward Bury)
Literatura krytyczna:
- Kaczmarczyk M., Twórczość dramatyczna Łesi Ukrainki w kontekście teorii intertekstualności, „Roczniki Humanistyczne” 2012, t. LX, z. 7, s. 103–114.
- Korycka A., Fakty i mity w życiu i twórczości dramatopisarki doby modernizmu Łesi Ukrainki, „Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze” 2011, nr 21, s. 45–52.
- Maliutina N., Dramaturgia słowa w teatrze poetyckim Łesi Ukrainki, w tejże: Ukraińska dramaturgia końca XIX i początku XX wieku, red. nauk. B. Bakuła, A. Matusiak, Toruń 2020, s. 120–187.
ZESTAW III
- Walancin Akudowicz: Dialogi z Bogiem (tłum. Halina i Jan Maksymiukowie)
Literatura krytyczna:
- Chowańska I., Współczesna literatura białoruska w przekładach na język polski w latach 2006–2011, „Białorutenistyka Białostocka” 2014, t. 6, s. 197–204.
- Cobel-Tokarska M., Dębicki M., (Nie)obecność wątków białoruskich w „środkowoeuropejskich” wydawnictwach, w tychże: Słowo i terytorium. Eseje o Europie Środkowej, Warszawa 2017, s. 73–83.
- Siwek B., Strategie metateatralne we współczesnym dramacie białoruskim, „Studia Białorutenistyczne” 2016, nr 10, s. 183–195.
