Uniwersytet Śląski w Katowicach

Chemia – zrządzenie losu czy miłość?

Patrząc z perspektywy czasu wybór chemii jako jednego z ważniejszych aktualnie aspektów mojego życia był raczej swego rodzaju zrządzeniem losu. Odkąd pamiętam moje marzenia związane były z odkrywaniem nowych rzeczy. W czasach dzieciństwa bardzo chciałem zostać archeologiem. Będąc w liceum natomiast skłaniałem się w kierunku medycyny. Przez cały okres nauczania zawsze najlepiej czułem się w przedmiotach ścisłych i przyrodniczych – matematyka, fizyka, chemia i biologia. Jednak zawsze na pierwszym miejscu była fizyka.

Chemia na studiach

Studia z chemii rozpocząłem w 2007 roku na Wydziale Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego jako etap przejściowy przed dostaniem się na kierunek lekarski. Wybór chemii przed fizyką był zupełnie przypadkowy i do tej pory nie umiem sobie odpowiedzieć na pytanie dlaczego akurat rozpocząłem studiowanie chemii przed bliższą mi fizyką. To co miało być jedynie etapem przejściowym spodobało mi się na tyle, że postanowiłem kontynuować nauczanie chemii. Natomiast najbliższa była mi chemia analityczna i wszystkie jej pokrewne kierunki. Na studiach I stopnia związany byłem z chemią sądową i przygotowałem pracę z tego obszaru. Praca dotyczyła układów typu lab-on-a-chip w analizie śladów powybuchowych. Na drugim stopniu studiów skierowałem się bardziej w aspekt analiz środowiskowych i automatyzacji procedur analitycznych z zastosowaniem nowych podejść metodologicznych bazujących na kalibracji analitycznej do poprawy jakości wyników analitycznych.

Po ukończonych studniach na Wydziale Chemii UJ rozpocząłem studia doktoranckie w Instytucie Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN gdzie zajmowałem się kilkoma tematami w obrębie badań nad obiektami zabytkowymi we współpracy z Laboratorium Muzeum Narodowego w Krakowie.

Doktorat z chemii

Jednakże miłość do tematyki realizowanej w trakcie studiów magisterskich skłoniła mnie do powrotu na Wydział Chemii UJ i dalszych badań w obszarze analizy przepływowej i kalibracji analitycznej. Tutaj najwięcej zawdzięczam mojemu promotorowi Panu Prof. dr hab. Pawłowi Kościelniakowi, zdobyta wiedza nadal okazuje się przydatna!

W trakcie studiów doktoranckich w celu dalszego rozwoju odbyłem kilka staży badawczych m.in. w Charles University in Prague, Dublin City University, University of Valencia czy University of Porto. Każde z tych miejsc pozwoliło mi na przeprowadzanie niezwykle ciekawych badań oraz na znaczne wzbogacenie mojej pracy doktorskiej, którą obroniłem w 2017 roku. Moja praca została nagrodzona przez Komitet Chemii Analitycznej PAN i firmę LGC Standards za wprowadzanie zasad metrologii w pomiarach chemicznych. W międzyczasie udało mi się ukończyć interdyscyplinarne anglojęzyczne studia doktoranckie „Społeczeństwo-Technologie-Środowisko” (UJ) oraz studia magisterskie z technologii chemicznej na Akademii Górniczo-Hutniczej.

Praca zawodowa w obszarach chemii

Broniąc doktorat tuż przed samymi Świętami Bożego Narodzenia byłem pełen obaw co do mojej przyszłości, chęć kontynowania pracy naukowej była ogromna, ale konieczność znalezienia jakiejkolwiek pracy, skłaniała mnie do poszukiwań i rozsyłania CV nawet do każdej firmy niekoniecznie związanej z chemią. Przez czysty przypadek, pocztą pantoflową, dotarł do mnie mail z informacją o konkursie na stanowisko postdoc w Instytucie Farmakologii PAN. Na kolejny dzień wszystkie dokumenty były już przygotowane i wysłane. Po pewnym czasie zostałem zaproszony na rozmowę i okazało się, że udało mi się wygrać ten konkurs. Pracę rozpocząłem bardzo szybko w zupełnie nowej tematyce, dotyczącej własności farmakologicznych i neurotoksyczności nowych pochodnych NBOMe. Pobyt w grupie Prof. dr hab. Gołembowskiej pozwolił mi szczególnie na zdobycie doświadczenia w chromatografii. Dzięki Pani Profesor nauczyłem się wielu praktycznych aspektów prowadzenia badań z wykorzystaniem technik separacyjnych w obszarze neurochemii. Nie zdawałem sobie wówczas sprawy z faktu, że chromatografia będzie jedną z głównych technik w przyszłości, którą zajmuję się aktualnie. Ale do tego jeszcze dojdę.

Po rocznym pobycie w Instytucie Farmakologii, kolejnym przystankiem w mojej podróży naukowej było Jagiellońskie Centrum Rozwoju Leków. Pracowałem w ramach projektu Prof. dr hab. Kamilli Małek i zajmowałem się opracowaniem immunosensorów SERS typu kanapkowego do wykrywania stanu zapalnego na przykładzie IL-6. W tym miejscu udało mi się wejść w obszar sensorów, spektroskopii i immunologii, a na każdym etapie przydatna była chemia analityczna.

Jednakże każdy projekt kiedyś się kończy, a nastały bardzo nieprzyjemne czasy dla każdego, bowiem w rozkwicie była pandemia Covid. Także i w tym przypadku w ostatniej chwili dowiedziałem się o konkursie na adiunkta na Uniwersytecie Śląskim. Dokumenty wysłałem tuż przed deadlinem. Po zaproszeniu mnie na rozmowę kwalifikacyjną dotarcie do Katowic z Krakowa stanowiło problem. Na szczęście po odwołanych autobusach, jakimś cudem udało mi się dotrzeć do Rektoratu na rozmowę kwalifikacyjną. Po wygranym konkursie mieliśmy z żoną kilka dni na zastanowienie się nad przeprowadzką do Katowic. Ostatecznie w lipcu 2020 roku mieszkaliśmy już na Śląsku.

Praca naukowa w obszarze chemii

Obecnie pracuję w Instytucie Chemii na Wydziale Nauk Ścisłych i Technicznych, gdzie zajmuję się chromatografią. Od ponad roku jestem badaczem indywidualnym. Ogólnie techniki chromatograficzne w analizie chemicznej umożliwiają rozdzielenie oraz jednoczesną identyfikację składników złożonych mieszanin i określenie ich stężenia nawet na bardzo niskich poziomach. W swoich badaniach oprócz znalezienia odpowiedzi na różne problemy analityczne opracowuję nowe podejścia metodologiczne bazujące na kalibracji do poprawy dokładności wyników analitycznych i wyeliminowaniu czynników zakłócających (interferencji). Pomimo, iż dysponuję przestarzałą aparaturą, która zbyt często odmawia posłuszeństwa oraz niskimi nakładami finansowymi na badania w okresie mojego zatrudnienia udało się uzyskać kilka ciekawych osiągnięć.

Dostałem dofinansowanie na badania w ramach konkursów Swoboda badań I i III (IDB, UŚ) oraz projekt Miniatura finansowany z Narodowego Centrum Nauki. Odbyłem bardzo inspirujący staż badawczy w Institute of Food Science Research w Madrycie w Foodomics Lab. Udało się opublikować kilka artykułów w uznanych czasopismach: Journal of Chromatography A, Topics in Current Chemistry, Critical Reviews in Toxicology, Journal of Hazardous Materials, Measurement, International Journal of Molecular Sciences, Microchemical Journal, Microchimica Acta czy Heritage Science. Także czas ten na pewno nie jest zmarnowany.

Jako nauczyciel akademicki oprócz spraw związanych z nauką i badaniami bardzo cenię sobie kontakt ze studentami, a prowadzenie zajęć jest ciekawym doświadczeniem. Ponadto możliwość rozwijania się przez udział w konferencjach naukowych czy stażach badawczych jest dla mnie szczególnie ważne. Bardzo dużo uczę się też poprzez działalność recenzencką. W ciągu 4 lat przygotowałem ponad 230 recenzji artykułów naukowych. Jednakże, należy pamiętać ze za każdym sukcesem jest kilka porażek. Przykładowo, uzyskanie jednego grantu związane jest z odrzuceniem kilku aplikacji, albo publikowanie artykułu może wiązać się również z kilkoma odmowami. Praca na uczelni jest bardzo specyficzna i tutaj mogę się zgodzić z jednym z noblistów (J. Fraser Stoddart), że naukowiec powinien mieć skórę słonia. Nie należy się poddawać pomimo wielu przeciwności losu a osobami, które tylko czekają aż potknie nam się noga, nie należy się przejmować.

Chemia analityczna od zawsze mnie fascynowała i zapewne dalej będzie mnie fascynować, ze względu na to że przenika się z innymi dziedzinami nauki. Ta dziedzina odgrywa szczególne znaczenie w różnych obszarach. Bezpieczeństwo żywności, kryminalistyka, medycyna, sztuki piękne, archeologia, badania kosmosu, diagnostyka kliniczna, kontrola jakości, monitorowanie i kontrola zanieczyszczeń, badania kliniczne, farmaceutyczne i biologiczne czy też oznaczenia geologiczne to jedynie kilka przykładów.

W napiętym grafiku zobowiązań staram się znaleźć czas na rozwijanie także pozauczelnianych zainteresowań. Lubię zagłębić się w literaturę popularnonaukową. Interesuje się sportem a w szczególności piłką nożną. Lubię długie spacery oraz zwiedzanie różnych miejsc a także zwiedzanie kulinarne. Mam kilkutysięczną kolekcję pocztówek. Interesuję się też astronomią i medycyną.

Następny przystanek – czy dalej chemia?

Pomimo, iż na różnych etapach zajmowałem się różnymi rzeczami z całą pewnością mogę określić siebie jako (interdyscyplinarnego) chemika analityka. W każdym z miejsc w których się znalazłem, najczęściej dzięki różnym zrządzeniom losu, zdobywałem za każdym razem nową wiedzę oraz spotkałem wiele wspaniałych osób, z którymi dalej utrzymuję kontakty i które dalej są dla mnie inspiracją. To doświadczenie pozwala mi dalej rozwijać się i prowadzić badania związane z chemią analityczną w ujęciu różnych aspektów: badania żywności, biosensory, analizy farmaceutyczne i biomedyczne, środowiskowe, mikroukłady do zastosowań chemicznych i wiele innych tematów. Aktualnie dalej pracuję w Instytucie Chemii UŚ i zajmuję się badaniami w obszarze technik separacyjnych. Śląsk okazuje się ciekawym przystankiem w mojej karierze naukowej i życiowej. Czy jest to ostatni przystanek? Z całą pewnością mogę stwierdzić, że nie. Ciężko powiedzieć, gdzie wyląduję w przyszłości i czym się będę zajmował. Ale na pewno nie grozi mi nuda.