26 listopada
black friday
Z okazji Black Friday zapraszamy do lektury krótkiego artykułu prof. dra hab. Jana Sładkowskiego z Instytutu Fizyki UŚ na temat najbardziej czarnego zjawiska, jakie odkryła ludzkość – nie tylko na piątek.
„Kartka z kalendarza” to cykl artykułów, które powstawały z okazji różnych nietypowych świąt. Autorami prezentowanych materiałów są studenci, doktoranci i pracownicy Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ.
Fot. Katarzyna Balin
prof. dr hab. Jan Sładkowski
Instytut Fizyki
Dziś mamy tzw. Black Friday. Niestety, jak ktoś wpadnie w wir promocyjnych zakupów to niezwykle trudno z niego się wydostać! Fizycy również znają obiekty, które potrafią całkowicie zawładnąć obserwatorem. Określamy je terminem czarne dziury (black holes). Z grubsza rzecz biorąc, czarna dziura region czasoprzestrzeni, w którym grawitacja jest tak silna, że nic – nawet światło – nie może go opuścić. Idea, że pole grawitacyjne może być tak silne, by uwięzić nawet światło narodziła się w XVIII wieku w umysłach (niezależnie) Johna Mitchella (1784) i Pierre’a-Simona Laplace’a. W roku 1916 Karl Schwarzschild znalazł rozwiązanie równań Einsteina, które opisuje region czasoprzestrzeni mający interpretację czarnej dziury. Początkowo uważano je za matematyczną ciekawostkę. Dziś mamy wiele przekonywujących obserwacji, że obiekty takie rzeczywiście istnieją. Na przykład, zachwianie równowagi między siłami grawitacyjnymi i reakcjami jądrowymi w masywnej gwieździe może prowadzić do jej zapadnięcia i utworzenia czarnej dziury. Oto kilka cech czarnych dziur.
- Powszechnie mniemanie, że czarna dziura jest bardzo gęsta jest błędne. Na przykład, największa znana supermasywna czarna dziura TON 618 (https://en.wikipedia.org/wiki/TON_618) ma gęstość ok. 4,5 g/m3! Z kolei Sagittarius A* w centrum Drogi Mlecznej ( https://en.wikipedia.org/wiki/Sagittarius_A*) ma już gęstość ok. 106 kg/m3.
- Niedawno kolaboracja EHT opublikowała pierwsze „zdjęcie” czarnej dziury dostępne pod adresem https://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/news/black-hole-image-makes-history.
- W Internecie można znaleźć wiele symulacji zachowania czarnych dziur np. https://www.nasa.gov/feature/goddard/2021/black-hole-simulations-provide-blueprint-for-future-observations lub https://www.youtube.com/watch?v=hu6hIhW00Fk
Już niedługo – 9 grudnia 2021 r. – przeniesiemy się na dłużej do Instytutu Fizyki, gdzie odbędzie się interdyscyplinarna konferencja pt. „Fizyka Lema: Wczoraj Fiction, dzisiaj Science”.
Do zobaczenia, do posłuchania, do pomyślenia!