Miło nam poinformować, iż Pani dr Alicja Menżyk z Instytutu Chemii została laureatką konkursu Komitetu Chemii Analitycznej Polskiej Akademii Nauk na najlepszą pracę doktorską z zakresu chemii analitycznej za wprowadzanie zasad metrologii w pomiarach chemicznych.
Praca doktorska pt. Toward a spectroscopy-based approach for estimating time elapsed since bloodstains deposition – Development of a novel framework for blood evidence evaluation została napisana pod opieką prof. dr hab. Grzegorza Zadory.
„(…) zaczął bojaźliwie oglądać swoje ubranie od dołu do góry: a może zostały jakieś ślady? Patrząc jednak z oddalenia niczego nie udało mu się dostrzec: drżąc febrycznie zdjął więc z siebie wszystko i jeszcze raz zaczął każdą rzecz dokładnie przepatrywać. (…) Nie zauważył, jak się zdaje, niczego szczególnego, w każdym razie żadnych plam; jedynie na pantalonach, u samego dołu, w miejscu najbardziej podatnym na wystrzępienie, na zwisających nitkach dostrzegł zakrzepłe krople krwi. Sięgnął więc po wielki, składany kozik i obciął dół pantalonów. Żadnych innych śladów krwi, jak się zdaje, nie było”.
– F. Dostojewski, Zbrodnia i kara
Przekonanie, że ślady ujawniane podczas oględzin podejrzanego lub miejsca zdarzenia niosą ze sobą ogromny ładunek informacyjny, będący świadectwem popełnionych czynów, stanowi jeden z aksjomatów współczesnej kryminalistyki, zaś grupą materiałów dowodowych, które niejednokrotnie pełnią rolę głównej siły napędowej procesu dochodzeniowego są ślady krwawe. Wdrożenie do praktyki sądowej genetycznych badań identyfikacyjnych bezsprzecznie stanowiło kamień milowy rozwoju kryminalistyki, rozpoczynając swoistą „dominację” badań DNA na salach sądowych. Jednak w przeciwieństwie do powszechnie panującego przekonania, podsycanego przez współczesną popkulturę, wyniki analiz genetycznych nie zawsze pozwalają udzielić wyczerpujących odpowiedzi na pytania stawiane w toku postępowania przygotowawczego. Okazuje się bowiem, że informacja o czasie uformowania śladów krwawych niejednokrotnie jest równie istotna co identyfikacja „źródła” zabezpieczonego materiału biologicznego. Niestety, wieloletnie próby opracowania skutecznej metodyki bezwzględnego datowania krwi nie dały jak dotąd pozytywnego rezultatu, przez co informacja o czasowym aspekcie powstania śladów krwawych wciąż pozostaje poza zasięgiem biegłych.
Nagrodzona rozprawa doktorska skupiała się zatem na tematyce datowania śladów krwawych dla potrzeb nauk sądowych. Zaproponowane rozwiązanie polegało na nowatorskim ujęciu zagadnienia datowania jako problemu porównawczego, które sprowadzało się do oceny podobieństwa pomiędzy stopniem degradacji potencjalnego materiału dowodowego a rozkładem materiałów porównawczych, uzyskanych podczas procesu kontrolowanego starzenia krwi, oddającego – tak dokładnie, jak to tylko możliwe – rzeczywiste warunki degradacji materiału dowodowego na miejscu zdarzenia. Tym samym, celem pracy było opracowanie metody szacowania „wieku” śladów poprzez połączenie spektroskopii Ramana (pozwalającej na charakterystykę stopnia degradacji analizowanych materiałów) oraz hybrydowych modeli ilorazu wiarygodności (służących porównaniu zarejestrowanych sygnałów instrumentalnych). Każda procedura datowania byłaby więc niejako “szyta na miarę”, dostosowywana każdorazowo do zabezpieczonego materiału dowodowego, prowadząc do zminimalizowania wpływu czynników zewnętrznych (jak chociażby warunków środowiskowych) na poprawność procesu datowania, które do tej pory skutecznie uniemożliwiały przeniesienie opracowanych metod szacowania „wieku” śladów na grunt praktycznych analiz.
Należy również podkreślić, że zaproponowane podejście nie ogranicza swej użyteczności do analizy śladów krwawych, co prawdopodobnie stanowi jego największą zaletę. Problemem datowania jest powszechnie spotykany w naukach sądowych. Potrzeba oszacowania „wieku” zabezpieczonych materiałów dowodowych (jak chociażby płynów ustrojowych, pozostałości powystrzałowych czy odcisków linii papilarnych) pojawia się bowiem za każdym razem, gdy po zebraniu dowodów kwestionuje się ich znaczenie dla zdarzenia będącego przedmiotem postępowania sądowego. W związku z tym podejście oparte na idei porównywania materiału dowodowego z materiałami odniesienia, otrzymanymi w procesie kontrolowanego starzenia, powinno znaleźć szersze zastosowanie w kryminalistyce.
Nagroda zostanie wręczona podczas VIII Konferencji „Chemometria i metrologia w analityce”, która odbędzie się w dniach 15-18 października 2022 roku w Zakopanem.
Ze streszczeniem pracy można się zapoznać pod linkiem.
Gratulujemy i życzymy dalszych sukcesów!