Co oznacza chemia organiczna?
Chemia organiczna – dziedzina chemii zajmująca się badaniem budowy, właściwości oraz reakcji związków chemicznych zawierających węgiel, a także opracowywaniem różnorodnych metod syntezy tych połączeń. Ponadto związki organiczne zawierać mogą atomy innych pierwiastków, takich jak wodór, tlen, azot, fosfor, krzem oraz siarka
NAUKA | MOJA PASJA
Nauka – według definicji ze Słownika Języka Polskiego to ogół wiedzy ludzkiej ułożonej w system zagadnień, ale także zespół poglądów stanowiących usystematyzowaną całość i wchodzących w skład określonej dyscypliny badawczej.
Nauka to także czynność: uczenie się czegoś lub uczenie kogoś.
Zapraszamy do lektury cyklu Nauka | Moja Pasja, w którym nasi badacze prezentują, nad czym pracują oraz pokazują, że nauka i proces badawczy mogą wciągnąć na dobre.
dr hab. inż. JACEK NYCZ prof. UŚ
Instytut Chemii
Chemia organiczna moja wielka pasja
Moje zainteresowania naukowe są związane głównie z syntetycznymi i mechanistycznymi aspektami chemii organicznej. Zajmuję się badaniami i wyjaśnianiem mechanizmów reakcji, oraz opracowywaniem nowych transformacji chemicznych. Zrozumienie mechanizmu reakcji chemicznej jest skutecznym sposobem badania i planowania bardziej produktywnych eksperymentów. Jest też sposobem projektowania nowych związków lub prekursorów do celów leczniczych lub innych zastosowań fizycznych i technicznych. Taka strategia stwarza możliwość zminimalizowania reakcji ubocznych i zwiększania wydajności produktów docelowych.
„…zajmuję się chemią organiczną nie dlatego, że jest łatwa, ale właśnie dlatego, że jest trudna…”
Parafrazując słowa amerykańskiego prezydenta Johna F. Kennedy’ego zajmuję się chemią organiczną nie dlatego, że jest łatwa, ale właśnie dlatego, że jest trudna, a przez to zmusza mnie do lepszej organizacji i wykorzystania wszystkich moich umiejętności.
Osobą, która mnie zainteresowała tą pasją jest Pan Profesor Janusz Rachoń, Politechnika Gdańska. Pod jego opieką zrealizowałem swój dyplom magisterski, ale również obroniłem doktorat. Muszę powiedzieć, że w życiu spotkałem na swej drodze samych wspaniałych nauczycieli, którym wszystko zawdzięczam.
Chemią organiczną nie tylko zajmuję się w laboratorium, na uczelni czy w domu opisując wyniki swoich prac, ale również w czasie wolnym fotografując przyrodę, która jest sama w sobie chemią, a często bardzo interesującą chemią organiczną. Właśnie podczas swych wędrówek fotografując różne obiekty, są to moje trofea, zadaje sobie liczne pytania dotyczące zapachu danych obiektów, ich kolorów czy zastosowań. Inspirują mnie one do opracowania wykładów monograficznych, czy krótszych form dedykowanych studentom, bądź młodzieży szkolnej.
Chemia organiczna w grzybach
Fotografując grzyby zaproponowałem cieszący się dużym zainteresowaniem przedmiot „Naturalne halucynogeny”. Grzybom zawdzięczamy tak ważny antybiotyk jak penicylina czy barwnik piocyjanina. Warto wiedzieć, że grzyby wielkoowocnikowe to smaczne dodatki do potraw jak np. borowik szlachetny. Grzyby z rodzaju Psilocybe mają właściwości halucynogenne, a ostatnio zyskują znaczenia medyczne. Co ciekawe niejadalny goryczak żółciowy posiada związki o działaniu przeciwnowotworowym. Inne były źródłem atramentu, a większości składu chemicznego nie znamy.
Chemia organiczna w kwiatach
Róże jak i inne wonne kwiaty i rośliny zainspirowały mnie do opracowania przedmiotu „Perfumy i aromatoterapia”. W trakcie wykładów udowadniam, dlaczego warto Paniom wręczać przede wszystkim pachnące róże, jak również, co mają wspólnego koty z winem (Cabernet Sauvignon).
Chemia organiczna w płazach
Mam nadzieję, że wkrótce ukończę pisać swoją książkę „Sekretna chemia płazów”. Fragment opisywanej chemii płazów przedstawię 27 września na wykładzie dla liceum „Te co skaczą i pełzają na swoja chemię zapraszają.”
Warto wspomnieć, że u występującego również w Polsce kumaka nizinnego oraz kumaka górskiego (Bombina variegata) (Fot. 1) w 1971 roku wyizolowano bombezynę (do dziś przeszło 30 pokrewnych związków). Bombezyna między innymi wywiera stymulujący wpływ na wydzielanie hormonów przysadkowych. Obok cholecystokininy jest głównym hormonem hamującym za pomocą sprzężenia zwrotnego ujemnego przyjmowanie pokarmu. Dodatkowo bombezyna jest markerem niektórych typów nowotworów takich jak rak trzustki czy nerwiak zarodkowy. Wykazuje właściwości przeciwbakteryjne.
Innym jeszcze bardziej interesującym płazem jest salamandra plamista (Salamandra salamandra). (Fot. 2) W gruczołach przyusznych salamandry plamistej produkowana jest salamandryna, o bardzo ciekawych właściwościach. Salamandry znane są z właściwości regeneracyjnych swojego ciała. Pionierskie prace zostały wykonane przez Lazzaro Spallanzaniego w 1760 r. Pomyślmy, jak by to było cudownie, gdybyśmy mogli poznać mechanizm regeneracji kończyn, nerwów czy innych tkanek i zaimplementować te możliwości u człowieka? Na wykładzie staram się też udzielić odpowiedź na bardzo ważne, odwieczne pytanie: czy całując żabkę można zobaczyć księcia?
Mam nadzieję, że realizowane przez moich studentów i przeze mnie reakcje są interesujące, o czym może świadczyć podglądający nas lisek. (Fot. 3)
Inspiracje pozaobszarowe
Osobą bliską mi naukowo i nie tylko jest Aleksandr Porfirjewicz Borodin (1833 – 1887). Był to wybitny rosyjski chemik organik i kompozytor. Należał do grupy pięciu kompozytorów rosyjskich, która przeszła do historii muzyki pod nazwą „Potężna Gromadka.” Za czasów studenckich byłem szefem klubu studenckiego, a do dziś w laboratorium i w pokoju naukowym towarzyszy mi i moim studentom różna dobra muzyka.
Zachęcam do wysłuchania suity „Tańce połowieckie” będącej fragmentem opery Kniaź Igor (A. P. Borodina) w wykonaniu Natalii Chernyaevej: https://www.youtube.com, tekst jest dostępny na stronie https://lyricstranslate.com