28 marca
MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ŻELKÓW
Dnia 28 marca obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Żelkow.
Pieniądze szczęścia nie dają… ale za pieniądze można kupić żelki, a wtedy jest już bardzo blisko do szczęścia!
W świat żelków smacznych oraz pożytecznych wprowadza nas mgr inż. Sylwia Stiler-Wyszyńska:
Żelki, zna je chyba każdy z nas, myślę, że każdy ma też swoje ulubione. Różnią się między sobą smakiem, konsystencją, twardością oraz kształtem. Czym są żelki, jak powstają, jaka jest ich historia oraz czy mają coś wspólnego z hydroŻELAMI lub zol-ŻELAMI? Odpowiedź na wszystkie z tych pytań znajduje się poniżej.
„Kartka z kalendarza” to cykl artykułów, które powstawały z okazji różnych nietypowych świąt. Autorami prezentowanych materiałów są studenci, doktoranci i pracownicy Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych UŚ.
Fot. archiwum UŚ
mgr inż. Sylwia Stiler-Wyszyńska
Instytut Inżynierii Materiałowej
Trochę historii
Już w starożytnej Grecji i Rzymie ludzie zajadali się słodyczami, głównie ciastkami oraz ciastami. Przez wiele wieków słodycze, z racji produkowania ich z cukru trzcinowego, były towarem luksusowym. W XIX wieku po raz pierwszy połączono cukier z żywicą akacjową, co po podgrzaniu dawało słodycze o gumowej konsystencji.
Pierwszy owocowy żelek powstał w 1922 roku i miał on kształt misia. Dzisiaj żelki mogą przybierać dowolne kształty, które zależą tylko od wizji ich projektanta. Proces ich wytwarzania zaczyna się od projektu, ręcznego rysunku, który następnie jest skanowany do komputera. W kolejnym kroku tworzone są specjalne stemple, które pozwalają tworzyć formy do żelków. Żelki, którymi obecnie się zajadamy, składają się głównie z żelatyny wieprzowej o różnych smakach i kolorach.
A jak do żelków mają się zol-ŻELE?
Oprócz ŻELU w nazwie, niewiele ma to wspólnego z żelkami. Metoda zol-żel jest wszechstronną techniką, która służy do syntezy materiałów tlenkowych, zarówno amorficznych jak i krystalicznych. Metoda zol-żel, w dużym skrócie, polega na powolnym odwadnianiu zolu wodorotlenku danego materiału, co prowadzi do zamiany zolu w żel.
Ryc.1. Procesy w technologii zol-żel
Źródło: Edyta Oziębło, Właściwości optyczne cienkich warstw krzemionkowych wytwarzanych metodą zol-żel,
Politechnika Krakowska, Międzynarodowe Studium Doktoranckie, Instytut Fizyki Jądrowej im. H. Niewodniczańskiego, PAN, 2015
Metoda zol-żel często wykorzystywana jest do otrzymywania powłok szklanych, w tym powłok hybrydowych (są to powłoki organiczno-nieorganiczne, które posiadają interesujące właściwości optyczne).
Ostatnie zagadnienie – hydroŻELE, może one mają więcej wspólnego z żelkami?
Hydrożele są układami koloidalnymi, w których fazą zdyspergowaną (rozproszoną) jest woda, natomiast fazą rozpraszającą (formującą) są głównie polimery naturalne, sztuczne, bądź ich modyfikacje, Najbardziej pospolitym przykładem takiego układu koloidalnego jest galaretka z żelatyny. Tak więc jak widać, hydrożele mają więcej wspólnego z żelkami 😉
Hydrożele są materiałami elastycznymi, gąbczastymi, składają się w większości z wody.
Ryc. 2. Hydrożele
Źródło: https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/hydrozele-w-preparatyce-farmaceutycznej
Hydrożele są materiałami o bardzo szerokim zastosowaniu, m.in.:
- do produkcji leków czy kosmetyków jako leki oraz nośniki leków,
- dużą popularność w ostatnim czasie zyskują także opatrunki hydrożelowe, które dzięki wchłanianiu wydzieliny z ran przyspieszają ich gojenie,
- kolejnym zastosowaniem hydrożeli są soczewki kontaktowe, czy implanty chirurgiczne; stosowane są także jako podłoże do hodowli komórkowych,
- hydrożele pozwalają znacznie zmniejszyć kosztu utrzymania roślin, dzięki ich zdolności absorbowania dużych ilości wody.
Czy żelki są zdrowe?
Niestety nie do końca. W 100 gramach żelków znajduje się zazwyczaj około 12 łyżeczek cukru. Często niekorzystnie wpływają na naszą glikemię oraz stan zębów. Dużo zdrowsze od zwykłych żelków są żelki dla wegetarian, zamiast żelatyny zawierają one pozyskiwany z alg agar, który jest źródłem witamin i składników mineralnych.
Jednak dzisiaj, w MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ŻELKÓW, świętujmy 😉
Smacznego 🙂