Uniwersytet Śląski w Katowicach

Wiatr, zgodnie z definicją, to poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi, wiejący z obszarów wyższego ciśnienia do obszarów niższego ciśnienia. Można poszerzyć definicję o informację, że w średnich szerokościach geograficznych, ze względu na siłę Coriolisa, wiatr wieje zazwyczaj równolegle do linii takiego samego ciśnienia (tzw. wiatr geostroficzny). Na całym świecie wyróżnia się około 2000 nazw wiatrów lokalnych.

Tyle mówi sucha definicja, a wiatr przecież kryje w sobie wiele tajemnic i możliwości…

Od zarania dziejów wiatr i bóg wiatru mieli swoje miejsce w mitologiach. Przykładowo, w Grecji królem wszystkich wiatrów był Ajlos (Eol), a chyba najbardziej znany Zefir (Favonius), przynosił zachodni, łagodny wiatr, zwiastujący nadejście wiosny.

W mitologii słowiańskiej bóstwem odpowiedzialnym za wiatry był Strzybóg.

W Ameryce Południowej jeden z najważniejszych bogów czczonych m.in. przez Tolteków i Majów – Quetzalcoatl (Pierzasty Wąż), wąż o piórach ptaka, uważany był za współtwórcę świata i boga wiatru, nieba (symbolizują to pióra) i ziemi (czego oznaką jest wąż).

Wiatr i powietrze od zawsze fascynowały ludzi. Kiedy budziła się w ludziach świadomość i chęć zrozumienia praw przyrody, narodziły się różne teorie budowy otaczającego nas świata.

I tak, już w drugim tysiącleciu p.n.e. opisano w indyjskich Wedach najstarsze znane filozoficzne modele wszechświata. Zakładano tam, że wszechświat składa się z pięciu żywiołów: Waju (powietrze), Ap (woda), Agni (ogień), Prythiwi (ziemia) i Akaśa (eter).

W późniejszych wiekach Anaksymenes z Miletu (VI w. p.n.e.) uważał, że podstawą rzeczywistości jest powietrze. A w IV w p.n.e. Arystoteles sformułował pogląd, iż cała materia składa się z różnych mieszanin czterech podstawowych żywiołów (pierwiastków), do których zaliczył powietrze, ziemię, ogień i wodę.

Najstarszym silnikiem wiatrowym, przetwarzającym energię wiatru na energię kinetyczną jest wiatrak, budowla drewniana lub murowana, wyposażona w skrzydła poruszane siłą wiatru i napędzające urządzenia. Najstarsze wiatraki pojawiły się IX w. we wschodniej Persji, a w XII w. w Europie. Pierwotnie wiatraki służyły do mielenia zboża, ale w XIX w. w Holandii zaczęto używać wiatraków do napędzania pomp osuszających poldery. W późniejszych latach pojawiły się wiatraki tartaczne oraz takie, które rozdrabniały skały na kruszywa, wyciskały olej, mełły tytoń, drewno na papier, etc.

Dzisiaj, energię wiatru kojarzymy przede wszystkim z odnawialnymi źródłami energii, gdzie za pomocą turbin wiatrowych wytwarzana jest energia elektryczna. Turbiny mają po trzy skrzydła i znajdują się na wysokich i wąskich wieżach.

Obecnie największą morską farmą wiatrową (elektrownią wiatrową) na świecie jest Hornsea One na Morzu Północnym, w odległości ponad 100 km od wybrzeża brytyjskiego hrabstwa Yorkshire. Składają się na nią 174 turbiny o jednostkowej mocy 7 MW, rozlokowane na powierzchni ponad 400 km2, a jej moc przekracza 1.2 GW – to ilość energii, wystarczająca na zasilenie ponad milion domów.

Nie należy zapominać o wykorzystaniu wiatru w sporcie i do zabawy. Wszystkie dzieci świata, na wszystkich kontynentach puszczają w wietrzne dni latawce.

Szybownictwo – szybowce, statki powietrzne zdolne do lotu ślizgowego bez użycia własnego napędu, które swoją siłę nośną w locie uzyskują na skutek zjawisk aerodynamicznych występujących na jego powierzchniach nośnych.

Ostatnio coraz bardziej popularny sport wodny – Kitesurfing – polegający na poruszaniu się po wodzie na desce z pomocą pędnika – latawca (kite).

Na koniec, najpopularniejszy chyba wodny sport wykorzystujący energię wiatru – najbliższy Pani Profesor – to żeglarstwo.

Trudno jednoznacznie powiedzieć, gdzie i jak ludzie rozpoczęli po raz pierwszy żeglowanie po morzach i oceanach świata. Bez wątpienia natomiast wiadomo, że szeroko pojęte żeglarstwo stanowi istotną część dziejów całej żeglugi, a handel morski i wielkie odkrycia geograficzne są ich składową. Ale historia, rozwój i znaczenie żeglarstwa na przestrzeni wieków to już zupełnie inna opowieść…

Read English