| Tomek Grząślewicz |
Na Wydziale Nauk Przyrodniczych przy ul. Będzińskiej 60 w Sosnowcu Dzień Dinozaura obchodzony jest w pewnym sensie… codziennie. Potężna figura tyranozaurzycy znajdująca się przed popularną „Żyletą” na stałe wpisała się w krajobraz miasta, zaś na parterze budynku nie sposób przeoczyć efektownych modeli triceratopsa i celofyza. Niedawno liczba sosnowieckich modeli prehistorycznych gadów wzrosła dzięki ich nowej „kolonii” w Parku im. Jacka Kuronia w dzielnicy Kazimierz. Najlepiej zna ją dr Dawid Surmik z Wydziału Nauk Przyrodniczych UŚ, autor opracowania naukowego ścieżki dydaktycznej w parku dinozaurów „Dino”.
Nowa atrakcja Sosnowca powstała w ramach Budżetu Obywatelskiego. Projekt został złożony przez Małgorzatę Pogodę-Mendakiewicz, Dorotę Wnuk oraz Stanisławę Jężak. Dr D. Surmik, który został zaproszony do współpracy jako konsultant merytoryczny, opowiada, że jednym z ważnych czynników przy wyborze określonych modeli dinozaurów był kontekst polski.
– Pokazujemy tu niektóre z dinozaurów, które zostały odkryte w trakcie Polsko-Mongolskich Wypraw Paleontologicznych na Pustynię Gobi w latach 1963–1971. Jednym z nich była sajchania, którą uważam za prawdziwą perełkę na tej ścieżce. Nasza rekonstrukcja jest w chwili obecnej jedną z najbardziej rzetelnych na świecie, ponieważ bazuje na jednym, konkretnym okazie doskonale zachowanego szkieletu, a nie na mozaice różnych kości.
W parku nie zabrakło też wątków lokalnych. Późnotriasowy żółw z Poręby – zgodnie z nazwą – został znaleziony zaledwie 35 km od Sosnowca. Skamieniałości „smoka wawelskiego” z tej samej epoki odkryto w Lisowicach koło Lublińca. Z jednej z tablic informacyjnych dowiemy się o kamieniołomie pochodzenia triasowego w Łęce, dzielnicy Dąbrowy Górniczej, na ścianie którego widnieje tajemnicza data „1604”. Na innej z kolei przeczytamy o świetnie zachowanych karbońskich bezkręgowcach i szczątkach roślinnych z hałd w rejonie dawnej kopalni węgla kamiennego Porąbka-Klimontów na terenie Sosnowca, które od 1996 r. opisywali naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego oraz Polskiej Akademii Nauk.
– Pod względem stanu zachowania okazy z Porąbki mogą dorównywać skamieniałościom ze światowej sławy stanowiska paleontologicznego Mazon Creek w stanie Illinois w USA – komentuje dr D. Surmik. – Choć część ówczesnych znalezisk trafiła do prywatnych kolekcji, znaczną ich liczbę udało się moim starszym kolegom-naukowcom udokumentować i opisać.
Z treści opracowanych przez badacza dowiemy się m.in. jak wyglądał teren Zagłębia Dąbrowskiego w okresie triasu, w jaki sposób należy liczyć długość ciała dinozaurów oraz jakie schorzenia trapiły prehistoryczne zwierzęta. Ten ostatni temat jest szczególnie bliski naukowcowi z UŚ, który zajmuje się m.in. badaniem nowotworów u dinozaurów. Swoje miejsce na tablicy informacyjnej znalazła więc również historia sędziwego i schorowanego dinozaura z gatunku Gobihadros mongoliensis. Wyniki analizy jego szczątków, przeprowadzonej przez międzynarodowy zespół z udziałem dr. D. Surmika, wzbudziły sporą sensację wśród naukowców badających rozwój osobniczy i starzenie się prehistorycznych gadów.
Niektóre obiekty na terenie parku nie są rekonstrukcją naukową: powstały w celach czysto rozrywkowych. Należy do nich „stanowisko paleontologiczne”, gdzie młodzi adepci paleontologii mogą odkopać szkielet gallimima oraz gniazdo z jajami o rozmiarach znacznie przewyższających wszystkie znane naukowcom skamieniałości.
– Powstały w ramach kompromisu pomiędzy konsultantem naukowym a zamawiającym, który chciał czegoś dużego, co zrobi wrażenie – uśmiecha się dr D. Surmik. – Myślę, że wiedzy i realizmu w parku i tak jest pod dostatkiem. Szczególnie dumny jestem z sajchanii, w której powstanie mam największy wkład. Już od momentu, gdy była wielkim, styropianowym prostopadłościanem, mówiłem, że to będzie mój dinozaur.
Rekonstrukcje wielu modeli zwierząt i roślin oraz krajobrazów prehistorycznych, a także zbiory minerałów, skamieniałości, meteorytów i okazów geoarcheologicznych można obejrzeć w Muzeum Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego.
Dr Dawid Surmik z Wydziału Nauk Przyrodniczych UŚ | fot. Tomek Grząślewicz