27 października 2025 roku, trzy miesiące po zakończeniu misji IGNIS z udziałem polskiego astronauty projektowego ESA dr. inż. Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego, naukowcy wszystkich trzynastu eksperymentów realizowanych na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) spotkali się w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie podczas „IGNIS Science & Tech Forum: Polskie badania w mikrograwitacji”.
Naukowcy z poszczególnych zespołów opowiedzieli o tym, jak intensywnie pracują nad analizą danych, przekazali pierwsze wyniki badań, podzielili się swoimi obserwacjami oraz przedstawili plany dalszego rozwoju technologii, produktów i kierunków badawczych. Wśród uczestników forum zorganizowanego przez Polską Agencję Kosmiczną (POLSA) znaleźli się także przedstawiciele instytucji publicznych, polskiego środowiska naukowego, a także funduszy inwestycyjnych – publicznych i prywatnych.
W ramach misji IGNIS realizowanej we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA) Uniwersytet Śląski uczestniczył w projekcie AstroMentalHealth, którego celem jest lepsze zrozumienie, jak człowiek przystosowuje się psychicznie do funkcjonowania w warunkach izolacji, ograniczonej przestrzeni i wysokiego stresu. Badanie objęło zarówno członków załogi Axiom Mission 4 na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS), jak i uczestników misji analogowej w habitacie LunAres w Pile, prowadzonej równolegle jako tzw. mirror mission. W projekcie wzięło udział w sumie sześcioro uczestników – dwóch astronautów z misji kosmicznej oraz czworo analogowych astronautów. Zadaniem uczestników misji lustrzanej było podczas dwutygodniowej izolacji podążanie za podobnym grafikiem pracy oraz realizowanie tych samych procedur badawczych co astronauci Ax-4. Uczestnicy wypełniali zestawy kwestionariuszy, prowadzili wideodzienniki, a przed i po misji brali udział w pogłębionych wywiadach.
Dr inż. Sławosz Uznański-Wiśniewski
Dr Agnieszka Skorupa, prof. UŚ – kierowniczka zespołu AstroMentalHealth z doktorantami współpracującymi przy projekcie
Zespół Yeast TardigradeGene z koordynatorką ze strony UŚ dr hab. Izabelą Poprawą, prof. UŚ i dr. inż. Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim
Zespół badawczy kierowany przez dr Agnieszkę Skorupę, prof. UŚ, zakończył już wszystkie pomiary i obecnie opracowuje dane w trzech modalnościach – jakościowej (analiza narracji z wywiadów i wideo-dzienników), ilościowej (kwestionariusze psychologiczne) oraz ekspresji mimiki twarzy za pomocą oprogramowania Noldus FaceReader. Jednym z ciekawszych wniosków na obecnym etapie jest obserwacja, że organizacja badań lustrzanych – niezwykle istotna dla oceny użyteczności środowisk analogowych w badaniach kosmosu – stawia wyzwania dotychczas nieopisywane w literaturze. W przeciwieństwie do astronautów, którzy charakteryzują się bardzo wysokim zorientowaniem na cel i elastycznością operacyjną, analogowi uczestnicy, funkcjonujący w realiach ziemskich, nie zawsze mogą w pełni odwzorować rygory misji kosmicznej, np. zaakceptować brak konkretnego terminu rozpoczęcia i zakończenia zadania. To ograniczenie samo w sobie stało się wartościowym materiałem badawczym, pozwalającym lepiej zrozumieć granice realizmu środowisk analogowych. Artykuł poświęcony tym obserwacjom jest obecnie w przygotowaniu, a kolejne dane z misji są opracowywane i planowane do publikacji w najbliższych miesiącach.
Uczestnicy spotkania
Naukowcy z UŚ uczestniczyli także w pracach projektu Yeast TardigradeGene. Projekt realizowany jest przez konsorcjum trzech uniwersytetów: Uniwersytetu Szczecińskiego, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (UAM) oraz Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prace na Uniwersytecie Śląskim koordynowane są przez dr hab. Izabelę Poprawa, prof. UŚ. Jego celem było sprawdzenie czy białko alternatywna osydaza pochodzące od niesporczaków (bezkręgowców słynących z dużej odporności na działanie szkodliwych czynników) zwiększy odporność drożdży na działanie mikrograwitacji i promieniowania podczas podróży i pobytu na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.
Bezpośrednio po powrocie drożdży z ISS do laboratorium UAM członkowie zespołu projektowego ocenili kondycję drożdży. Drożdże z wszystkich pięciu szczepów przeżyły, przy czym te mające gen niesporczaka kodujący alternatywną oksydazę rozrosły się bardziej niż te z grup kontrolnych. Materiał został zabezpieczony i obecnie jest poddawany kolejnym analizom w laboratoriach UŚ i UAM mającym na celu oszacowanie zmian, jakie wywołały w komórkach mikrograwitacja i promieniowanie. Ponadto przygotowany został eksperyment naziemny, który jest odzwierciedleniem eksperymentu prowadzonego na ISS w oparciu o odczyty parametrów z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Wyniki eksperymentu naziemnego będą stanowiły grupę kontrolną, która pozwoli na wyeliminowanie wszystkich dodatkowych czynników tak, by opisane w komórkach drożdży zmiany były rzeczywiście rezultatem działania mikrograwitacji i promieniowania. Przeprowadzenie wszystkich analiz i opracowanie ich wyników potrwa kilka najbliższych miesięcy. Następnie uzyskane wyniki zostaną przygotowane do publikacji w renomowanych czasopismach.
Eksperyment naziemny | Fot. Andonis Karahitos
Eksperyment naziemny | Fot. Andonis Karahitos
Trzynaście eksperymentów realizowanych w trakcie misji technologiczno-naukowej IGNIS zostało wyłonionych w ramach naboru ogłoszonego jesienią 2022 roku przez Europejską Agencję Kosmiczną, we współpracy z Ministerstwem Rozwoju i Technologii oraz Polską Agencją Kosmiczną. Nadesłano 66 zgłoszeń, spośród których zakwalifikowano ostatecznie 13. Eksperymenty koncentrują się na dziedzinach takich jak inżynieria, biotechnologia, sztuczna inteligencja, uczenie maszynowe, neuropsychologia czy neurofizjologia.
Opracowała Agnieszka Sikora
Autorzy zdjęć: Izabela Poprawa, Agnieszka Skorupa, Andonis Karahitos, Leszek Orzechowski, Agnieszka Szczotka