Uniwersytet Śląski w Katowicach

Idea przewodnia

Bez nauki nie zmienimy jakości i sposobu życia na Śląsku. To przekonanie nie jest nowe. Wbrew temu, co mówi się na temat Śląska i jego uwięzienia w przemysłowym modelu cywilizacyjnym, w ciągu półwiecza dokonały się tu dwa wielkie skoki transformacyjne – powstały ośrodki wielkiej medycyny w Katowicach i Zabrzu oraz dokonał się spektakularny rozwój instytucji kultury i dokonań artystycznych. Czas na trzeci skok.

Ośrodki naukowe istnieją na Śląsku od międzywojnia, ale przyszedł czas, żeby uznać naukę za priorytet. Tym bardziej że uczelnie naszego regionu rozwijają się szybko i należy je postrzegać jako kluczowy kapitał cywilizacyjny województwa.

Nauka i edukacja mogą być nowym przemysłem regionu. Transformacja cywilizacyjna nie oznacza zerwania z unikalną tożsamością Śląska i Zagłębia powstałą dzięki wielkoprzemysłowemu dziedzictwu regionu. Przeciwnie, wysoka kultura techniczna, obcowanie mieszkańców od wieków z zaawansowaną technologią i organizacją pracy, prymat kompetencji i pracowitości w ocenie człowieka oraz wynikająca stąd tolerancja, dają znakomite oparcie do budowania kultury innowacji i przemysłów inteligentnych właśnie tu, bardziej niż gdzie indziej. Analogicznie jak przed wiekami, w niedalekiej przyszłości nowy przemysł nauki i edukacji będzie wspierać i przyciągać pracowników i mieszkańców z różnych stron Polski i świata.

Co równie ważne, nauka i edukacja stanowią środki spłaty długu zaciągniętego wobec wielu pokoleń mieszkańców dotkniętych wyniszczającą zdrowie pracą, dewastacją ekologiczną środowiska, rabunkową eksploatacją złóż kopalnych, problemami społecznymi typowymi dla obszarów przemysłowych.

Cel generalny:

Transformacja miasta i regionu w oparciu o nowoczesną naukę i innowacje

Cele kluczowe:

• Nauka jako nowy przemysł regionu
• Nauka jako podstawowe narzędzie transformacji społecznej, ekologicznej, cyfrowej
• Budowanie w regionie kompetencji w zakresie korzystania z nauki
• Tworzenie zawodów przyszłości w regionie – nauka jako narzędzie transformacji zawodowej
• Upowszechnienie lokalnych osiągnięć badawczych oraz dążenie do ich szerokiego zastosowania praktycznego
• Integracja środowisk i kooperacja: uczelni, władz miasta/metropolii/regionu/województwa, instytucji, mieszkańców i biznesu
• Rozwój i transformacja infrastruktury miasta w demokratyczną, przyjazną dla wszystkich przestrzeń
• Zrealizowanie idei Miasta Nauki – przekształcenie przestrzeni Miasta, w której znajdują się uczelnie publiczne Katowic w sieciowy system intensywnego przenikania się nauki i kultury akademickiej z tkanką miejską (zarówno program/strategia jak i inwestycje)
• Nauka obywatelska i społeczny bank wiedzy jako podstawowe instrumenty dialogu
• Wdrożenie postulatów i strategii Komisji Europejskiej wobec środowiska naturalnego

Cel lokalny:

rewitalizacja odcinka Rawy ⇒ przywrócenie mieszkańcom rzeki i jej brzegów jako miejsca rekreacji oraz eksperymentów naukowych i społecznych

Kluczowe pytania:

Jak nauka może odpowiedzieć na kluczowe wyzwania transformacji?
Jak może zmienić się miasto, metropolia i region dzięki nauce i edukacji wyższej?
W jaki sposób każdy mieszkaniec miasta/metropolii i regionu może czerpać korzyści z nauki?

Wytyczne do projektowania zadań EMN:

• Stosowanie zasady: myśl globalnie, działaj lokalnie.
• Dostępność (m.in. architektoniczna, językowa, finansowa, technologiczna, dbałość o aspekty włączające i równościowe)
• Egalitarność (m.in. język popularnonaukowy, powszechny dostęp, powszechne komunikowanie)
• Zrównoważony rozwój (korzystanie z zasobów i ich tworzenie w sposób uwzględniający wpływ na środowisko naturalne)
• Europejski wymiar (m.in. promocja międzynarodowa, udział odbiorców i gości zagranicznych, tłumaczenie materiałów, współpraca z zagranicznymi ośrodkami naukowymi, uczestnictwo/tworzenie międzynarodowych sieci współpracy)
• Interdyscyplinarność
• Proaktywność i otwartość na problemy (m.in. prowadzenie dyskusji o problemach i wyzwaniach, dążenie do dialogu, szukanie rozwiązań w toku konsultacji społecznych i eksperckich)
• Wszechstronny, powszechny i oczywisty kontakt z nauką
• Odpowiedzialne i celowe projektowanie zadań/wydarzeń/projektów (m.in. poprzez zaplanowanie i określenie, w jaki sposób proponowane zadanie wpłynie na transformację regionu, dewastację ekologiczną).

Europejskie wytyczne strategiczne:

• Realizacja programu Horyzont Europa na lata 2023-2024 – poszerzanie uczestnictwa i wzmacnianie Europejskiej Przestrzeni Badawczej (Horyzont – WIDERA)
• Realizacja 6 priorytetów Komisji Europejskiej na lata 2019-2024 oraz realizacja Strategii badań i innowacji KE na lata 2020-2024:
  1) Środowisko i klimat / Europejski Zielony Ład
  2) Nasza cyfrowa przyszłość / Europa na miarę ery cyfrowej
  3) Praca i gospodarka / Gospodarka służąca ludziom
  4) Ochrona obywateli i wartości / Silniejsza pozycja Europy na świecie
  5) Europa na świecie / Promowanie europejskiego stylu życia
  6) Demokracja i prawa / Nowy impuls dla demokracji europejskiej
• Wdrażanie idei Nowego Europejskiego Bauhausu (NEB) opartego na trzech wartościach:
  1) zrównoważony rozwój (od celów klimatycznych, aż do obiegu zamkniętego, zerowego zanieczyszczenia i bioróżnorodności),
  2) estetyka (w tym jakość doświadczenia i stylu),
  3) integracja (obejmująca różnorodność, równość dla wszystkich, dostępność i przystępność cenową). Zielona Strefa Nauki jako laboratorium Nowego Europejskiego Bauhausu.
• Realizacja Strategii Komisji Europejskiej na rzecz bioróżnorodności 2030 pod nazwą „Przywracanie przyrody do naszego życia”.
• Wdrażanie Celów Zrównoważonego Rozwoju 2030 ONZ.

• Realizacja priorytetów Programu Erasmus +: włączenie i różnorodność; transformacja cyfrowa; środowisko i walka ze zmianą klimatu; uczestnictwo w życiu demokratycznym, wspólne wartości i zaangażowanie obywatelskie.

Grupy odbiorców:

• mieszkańcy regionu w podziale na grupy (programy dla dzieci, szkół, dorosłych, seniorów, rodzin)
• turyści i odbiorcy zagraniczni największych eventów (skala: region-kraj-Europa)
• środowisko akademickie (program dla każdej grupy w społeczności akademickiej)
• regionalne, krajowe i międzynarodowe jednostki świata nauki, kultury, sztuki, popularyzacji nauki, nawiązujące współpracę z konsorcjum oraz miastem Katowice
• otoczenie biznesowe i gospodarcze
• podmioty opiniotwórcze i media
• instytucje publiczne i podmioty non-profit
• fauna i flora.

Szanse

Na poziomie lokalnym:

• wzbudzenie zainteresowania nauką i technologią wśród mieszkańców,
• aktywne włączanie instytucji naukowych w tworzenie strategii rozwoju miast,
• wzmacnianie zaufania mieszkańców do nauki poprzez wspólne projekty, dialog, i współpracę w tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego,
• zwiększenie zaangażowania mieszkańców i środowiska naukowego
  w rozwiązywanie problemów lokalnych i regionalnych,
• przyciąganie naukowców, polityków, biznesmenów i przedstawicieli mediów z całego świata.

Na poziomie krajowym:

• integracja środowiska akademickiego, edukacyjnego i gospodarczego,
• zwiększenie turystycznej atrakcyjności województwa,
• wpływ uczelni na transformację regionu.

Na poziomie europejskim:

• zwiększenie udziału uczelni regionu w badaniach europejskich,
• wzbogacenie różnorodności europejskiego krajobrazu badawczego,
• wejście w stały obieg nauki i edukacji europejskiej
• podejmowanie wspólnych problemów badawczych istotnych dla wielu środowisk naukowych w Europie,
• wzrost widzialności śląskich uczelni oraz działalności naukowo-badawczej na arenie międzynarodowej,
• stworzenie warunków do osobistej współpracy badaczek i badaczy z Europy.