Artykuł jest częścią cyklu, w którym przybliżane są sylwetki kandydatów i kandydatek z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach do Śląskiej Nagrody Naukowej 2024.
Przy wyborze studiów nie wiedziała, na co się zdecydować: psychologię czy filmoznawstwo. Postawiła na to pierwsze, ale z czasem zaczęła łączyć swoje badania wokół ekstremizmu z tym, jak film może wpływać na postawy społeczne. Mgr Justyna Lipka była nominowana do Śląskiej Nagrody Naukowej 2024 w kategorii doktorantów.
– Głównymi tematami podejmowanych przeze mnie działań jest badanie postaw wobec stosowania przemocy w dążeniu do celów politycznych – również w oparciu o psychologiczną pracę z filmem. Szczególnie interesuję się ekstremizmem, aktywizmem i radykalizmem. Co jest dla mnie bardzo ważne, są to tematy codziennych dyskusji w społeczeństwie. Przecież u wielu osób na spotkaniach rodzinnych w pewnym momencie zaczynają się tematy dotyczące np. polskiej martyrologii czy poczucia grupowej krzywdy wśród Polaków. A właśnie tym się zajmuję – opowiada mgr Justyna Lipka ze Szkoły Doktorskiej Uniwersytetu Śląskiego.
Tematy z życia
Jeszcze przed rozpoczęciem studiów, mgr Justyna Lipka nie pomyślałaby, że po ich zakończeniu wejdzie na ścieżkę kariery naukowej. Widziała się za to w dydaktyce, do której ma dryg – po swojej mamie, nauczycielce.
Studiowała psychologię na Uniwersytecie Śląskim, choć do samego końca wahała się, czy nie wybrać jednak filmoznawstwa. – Nigdy nie żałowałam takiej decyzji, jednak długo brakowało mi tego elementu filmowego w moim życiu zawodowym – bo w prywatnym film był obecny cały czas, jako taka odskoczenia od studiów. Zaczęłam się więc angażować w różne przedsięwzięcia wokół filmu, byłam na stażu, wolontariacie. Aż w pewnym momencie mieliśmy fakultet dotyczący psychologicznej terapii z filmem, który prowadzili dr Michał Brol i dr Agnieszka Skorupa. Kiedy dowiedziałam się, że mogę połączyć swoje zainteresowania psychologiczne i filmowe, wszystko mi zagrało – wspomina nominowana.
Jej praca magisterska dotyczyła tematu samobójstw altruistycznych, w kontekście samospalenia. – Zdarzyło się, że właśnie w tym czasie, kiedy ja zaczęłam się interesować aktywizmem i radykalizmem, doszło do głośnego w Polsce samospalenia się przez Piotra Szczęsnego. Było to komentowane przez wszystkie strony sceny politycznej. Wtedy też przekonałam się, że są to tematy z codziennego życia – mówi mgr Justyna Lipka.
Od początku doktoratu (a teraz jest na jego finiszu), mgr Justyna Lipka pisze publikacje naukowe i bierze udział w konferencjach naukowych w kraju i za granicą. Rozpoczęła też pracę dydaktyczną, prowadząc zajęcia ze studentami m.in. z psychologii politycznej. Jest też psycholożką i seksuolożką.
Po obronie pracy doktorskiej chciałaby zostać w nauce, dalej prowadzić zajęcia dydaktyczne i zgłębiać temat ekstremizmu w odniesieniu do badań filmowych. Z kolei z myślą o dalszej pracy z pacjentami, planuje też rozpocząć naukę w szkole psychoterapii.
Zamiast wybierać, spróbuj połączyć
Obecnie, mgr Justyna Lipka kieruje projektem w ramach grantu PRELUDIUM, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki. Dotyczy on związku pomiędzy poczuciem narodowej wiktymizacji a postawami wobec skrajnie prawicowego brutalnego ekstremizmu. – Głównym celem projektu jest ustalenie, czy przypomnienie o krzywdach, których naród polski doświadczył w przeszłości ze strony innych grup, wpływa na postawę wobec przemocy i łamania prawa. Najbardziej interesuje mnie to, na ile wzbudzanie takiego przekonania wpływa na zmianę postawy wobec ekstremizmu na bardziej pozytywną, szczególnie w kontekście postawy wobec brutalnego ekstremizmu, czyli takiego przekonania, że przemocy można używać w celu realizowania jakichś celów społecznych czy politycznych – mówi.
Badaczka jest już na etapie analizy ostatnich danych. – Po zebraniu wstępnych wyników byłam zaskoczona zróżnicowanymi i nie tak silnymi, jak się spodziewano, relacjami między satysfakcją z życia, samotnością czy poczuciem bezpieczeństwa a poszczególnymi składowymi mentalności wojującego ekstremisty. Badania pokazują, jak złożonym konstruktem jest ekstremizm – tłumaczy.
Druga osią zainteresowań naukowych mgr Justyny Lipki jest badanie psychologicznych aspektów odbioru filmu. – Sprawdzam przykładowo, czy posiadanie pewnych cech sprawia, że jesteśmy bardziej predysponowani do tego, aby podczas oglądania filmu mieć poczucie zatracenia się w fabule i głęboko identyfikować się z tym, co dzieje się na ekranie – opowiada.
Badania filmowe łączy też z wątkiem ekstremizmu, sprawdzając, jak ekspozycja na film wpływa na postawy społeczne.
Przełożyć teorię w praktykę
Trzecim filarem działań mgr Justyny Lipki jest aplikacyjne zastosowanie prowadzonych przez nią badań naukowych. – W zasadzie w większości moich artykułów naukowych wskazuję na możliwość aplikacji danego aspektu – wskazuje.
Dlatego też prowadzi warsztaty dla uczniów i studentów, a także prelekcje filmowe, często połączone z psychologicznym wykładem. – Warsztaty są mocno psychoedukacyjne i dotyczą regulacji emocji, pracy z emocjami, wyrażania ich. Pracujemy na bazie fragmentów z filmów. Oglądamy je, następnie jest chwila na refleksję, a później zaczynamy dyskusję na temat psychologicznego uchwycenia tego, co widzieliśmy na ekranie. Tego typu warsztaty prowadziłam też kiedyś na oddziale psychogeriatrycznym. Uważam, że film może być pomocnym narzędziem w prowadzeniu zajęć psychologicznych, ponieważ łatwiej nam odnieść się do zachowania bohatera niż do siebie bezpośrednio, ale jest bardzo ostrożna wobec mówienia o filmoterapii – mówi.
Prywatnie jest fanką horrorów i filmów grozy. – Takie filmy też zdarzało mi się wykorzystywać, bo można w nich pokazać np. temat lęku przed śmiercią, przeżywania żałoby – dopowiada.
– Mówi się, że gdy twoja praca jest twoją pasją to nie przepracujesz ani jednego dnia. Ja bym to sparafrazowała i powiedziała, że wtedy będziesz pracować non stop – mówi, nieco żartobliwie, mgr Justyna Lipka. – Dlatego tak ważny jest odpoczynek, czas na hobby i spędzanie czasu z bliskim – dodaje.
| Autorka: Agnieszka Kliks-Pudlik |